Microsoft Word S. Ferziyeva Azerbaycan Cenub-Sherq verstka sixilmamish doc
Yüklə 15,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Ay nənəm o” Halay rəqs mahnısı 140 “Ciran-ciran” yallısı
- “Ürfanı” yallısı “In vəyə mubarəke” halay rəqs mahnısı
- «Ürfanı» yallısı «Axşam bazar» halay mahnısı « Dü dü dü
- « Qaz-qazı » yallısı «Dü dü dü» mahnısı
- Xonçaya düzdüm noğulu, badamı
- «Nənüke» yallısı «Kimin yarısan» halay rəqs mahnısı
- «Çınq-çınq» yallısı « Nar-nar-nargilə » halay mahnısı
139 melodiyasının üçüncü xanəsində göstərilən ritmik şəkil «Ay nənəm o» halay rəqs mahnısının birinci xanəsi ilə uyğun olur. Lakin bu rəqs iki variantda verilərək Bayram Hüseyinlinin “Azərbaycan xalq rəqsləri” kitabında əks olunur[22.s.35]. Təbiidir ki, burada göstərilən «Hoynare» yallısının hər iki variant melodiyalarının gedişatında submotivlərin ritmik motiv cəhətdən «Ay nənəm o» halay rəqs mahnısı ilə uyğunluğu baş verir. “Hoynare” yallısı Buradakı həm «Halay», həm «Yallı» X 4 intervalı diapazonuna əsaslanır. Lakin bu «Halay» rəqs mahnısı intonasiya xüsusiyyətinə görə «Hoynare» yallısından fərqlidir. Burada «Hoynare» yallısı şur, « Ay nənəm o » halay rəqs mahnısı isə segah intonasiyaları ilə uyğunlaşır. Mahmudavar kəndində rast gəldiyimiz digər bir mahnı «Nananay nay nanay» halay rəqs mahnısı B. Hüseyinlinin tədqiqatlarında öz əksini tapan «Ciran-ciran» yallısı ilə ritmik şəkil baxımından xanə yarımmotiv və submotivlərinin ritmik şəkillərinə uyğun olur [22.s.40]. «Halay»ın və «Yallı»nın birinci xanələri ritmik şəkil cəhətdən uyğunluq təşkil edir. “Ay nənəm o” Halay rəqs mahnısı 140 “Ciran-ciran” yallısı «Nananay nay nanay» halay rəqs mahnısı Bu kənddə əldə etdiyimiz «In vəyə mubarəke» («Bu toy mübarək olsun») mahnısı isə “Ürfanı” yallısının ikinci variantına aid olan submotiv səslənmələri ilə uyğun olur [22.s.33]. Burada əsasən “Ürfanı” yallısının dördüncü xanəsində səslənən melodik ritmik şəkil «In vəyə mubarəke» mahnısında motiv səslənmələrin ikinci xanəsində səslənən melodiya ilə uyğun olur. “Ürfanı” yallısı “In vəyə mubarəke” halay rəqs mahnısı 141 Fərqli cəhətlər isə «Halay» mahnısının səs diapazonunun triton, «Ürfanı» yallısının ikinci variantı isə X 4 həcmində olmasıdır. Bu «Yallı» şur intonasiyalarına uyğun olur. « Sonalar-sonalar » halay rəqs mahnısı B. Hüseyinlinin tədqiqatlarında öz əksini tapan «Qaladan-qalaya» yallısının ikinci variantı ilə yenə ritmik şəkil etibarı ilə motivlərin uyğunluğu baş verir [22.s.28]. «Qaladan-qalaya» yallısı « Sonalar-sonalar » halay rəqs mahnısı Buradakı səslənmələrin hər ikisi şur intonasiyalarına aid olur.Ritmik şəkillərin uyğunluğu «Halay» rəqs mahnısının başlanğıc melodiyanın birinci xanəsində, «Yallı»nın isə birinci və dördüncü xanələrində öz əksini tapır. Buradakı səs diapazonları «Halay» rəqs mahnısı X 5 , «Yallı»da isə K 7 intervalı həcmində olub fərqli cəhətlər kimi üzə çıxır. Qızılavar kəndində rast gəldiyimiz « Axşam bazar » halay mahnısı «Ürfanı» yallısının ikinci variantına intonasiya və ritmik şəkil baxımından uyğun olur [22.s.33]. Belə ki, «Axşam bazar» mahnısınınnın cavab cümləsi segah intonsiyasından şur intonasiyasına keçdiyi halda «Ürfanı» yallısı isə şur intonasiyaları üzərində səslənir. «Yallı»nın xanələrində motivlərin ritmik şəkilləri «Axşam bazar» yarımmotiv səslənmələrinin ritmik şəkli ilə uyğunluq təşkil edir. Buradakı ritmik şəkillərin uyğunluğu 142 «Yallı»nın dördüncü xanəsi ilə «Halay»ın altıncı xanəsində səslənən melodiyaların yarımmotiv uyğunluğu ilə üzə çıxır. Fərqli cəhət səs diapazonlarının «Yallı»da X 5, «Halay»da isə X 4 intervalı həcmində olmaqla əks olunur. «Ürfanı» yallısı «Axşam bazar» halay mahnısı « Dü dü dü » mahnısının birinci, ikinci və üçüncü xanələrində mövcud olan melodik ritmik şəkil « Qaz-qazı » yallısının melodik ritmik şəkilləri ilə eynilik təşkil edir [22.s.37]. Burada «Dü dü dü» mahnısı segah, «Qaz-qazı» yallısı isə rast intonasiyaları üzərində səslənir. « Qaz-qazı » yallısı «Dü dü dü» mahnısı 143 «Dü dü dü» mahnısının səs diapazonu K 3 , «Qaz-qazı» yallısının səs diapazonu isə X 4 intervalı həcmində olmaqla fərqli cəhətlər kimi üzə çıxır. Mahmudavar kəndindən əldə etdiyimiz « Xonçaya düzdüm noğulu, badamı » halay rəqs mahnısı ilə B.Hüseyinlinin topladığı yallılar məcmuəsində «Hağışda» yallısının uyğunluğu meydana çıxır[22.s.22]. « Hağışda » yallısı « Xonçaya düzdüm noğulu, badamı » halay rəqs mahnısı Bu «Halay» və «Yallı» 8 6 ölçüyə tabe olduğu halda, həm də onların ritmik şəkillərində eyni oxşar ritmik şəkillərə rast gəlmək mümkündür. Burada «Yallı» və «Halay» səslənməsi, hər ikisi şur intonasiyalarına tabe olur. «Yallı»da və «Halay»da səs diapazonları X 5 intervalı həcmində olaraq eynilik təşkil edir. «Kimin yarısan» halay rəqs mahnısı B. Hüseyinlinin topladığı yallılardan «Nənüke» yallısının II variantı ilə oxşar ritmik şəkillərlə uyğunluq prinsipi ilə meydana çıxır [22.s.37]. 144 «Nənüke» yallısı «Kimin yarısan» halay rəqs mahnısı Burada yenə həm «Yallı»nın, həm «Halay»ın intonasiya səslənmələri şur intonasiyaları üzərindədir.«Halay» rəqs mahnısının səs diapazonu X 5 intervalı təşkil etdiyi halda «Yallı»da bu səs diapazonu ardıcıllaşmış halda X 4 intervalı təşkil edir. «Halay» rəqs mahnısında X 4 sıçrayışının yuxarı istiqamətdə, «Yallı»da isə aşağı istiqamətdə baş verməsi onların fərqli cəhəti kimi izah olunur. «Yallı»da baş verən X 4 aşağı baş verən sıçrayışlı səs bir oktava yuxarı dönmə şəklində baxsaq, o zaman səs ardıcıllaşmasının X 5 həcmində baş verməsini görərik. « Nar-nar-nargilə » halay mahnısı, B. Hüseyinlinin yallılar məcmuəsindən toplanan «Çınq-çınq» yallısının oxşar ritmik xanə motivləri ilə uyğun olur[22.s.26]. «Çınq-çınq» yallısı « Nar-nar-nargilə » halay mahnısı Yüklə 15,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|