145
Biz bu «Yallı» və «Halay»ın şur intonasiyaları üzərində ol-
masının şahidi oluruq. «Halay» mahnısında səs ardıcıllaşmaları X
5
intervalı həcmində olduğu halda, «Yallı»da X
4
intervalı təşkil edir.
Separadi kəndindən
əldə etdiyimiz «Halay» rəqs
mahnılarından biri « Aman ay bala ceyran » yenə «Çınq-çınq»
yallısı ilə xanə motivlərində mövcud olan ritmik şəkillərlə uyğun
formada əks olunur. Lakin, bu «Halay» rəqs mahnısı ilə «Çınq-
çınq» yallısı həm intonasiya xüsusiyyətləri, həm də səs diapazonu
arasında fərqli cəhətlər mövcuddur.
«Çınq-çınq II» yallısı
« Aman ay bala ceyran » halay rəqs mahnısı
« Çınq-çınq » yallısının ikinci variantı şur intonasiyalarına
uyğun olduğu halda «Aman ay bala ceyran » halay rəqs mahnısı
segah intonasiyalarına uyğun olur. «Yallı»da səs diapazonu X
4
intervalı həcmində olduğu halda, «Halay»da bu səs diapazonu K
3
əmələ gətirir.
Bu kənddə rast gəlinən « Şəvi lampəye kinə» («Ay gecənin
çırağı qız») halay rəqs mahnısı isə «Qaz-qazı» oyun yallısının hər
iki variantında motiv səslənmələrinin ritmik şəkillərin uyğunluğu ilə
müşahidə olunur [22.s.37].
146
«Qaz-qazı» oyun yallısı
.«Şəvi lampəye kinə» halay mahnısı
«Şəvi lampəye kinə» halay mahnısı rast intonasiyaları
üzərində olunmasına baxmayaraq «Qaz-qazı» oyun yallısında isə
şur intonasiyaları «Yallı»nın əsas qayəsini təşkil edir.«Halay» və
«Yallı»nın oxşar cəhətlərindən biri də səs ardıcıllaşmaları zamanı
meydana çıxan X
4
intervalı həcmində olan səslənmələrdir.
« Bacım səni yola salım, mən bacısız necə qalım » halay rəqs
mahnısının melodik motivlərinin ritmik şəkilləri ayrı-ayrı xanələ-
rinin «Tənzərə» yallısının ikinci variantının melodik motivlərində
mövcud olan ritmik şəkillərinə uyğun olaraq əks olunur [22.s.30].
Belə ritmik şəkillərə «Halay»da başlanğıc melodiyanın ikinci
xanəsi, «Yallı»nın II variantında isə birinci xanəsində rast gəlinir.
«Tənzərə» yallısı
«Bacım səni yola salım, mən bacısız necə qalım » halay
rəqs mahnısı
147
« Tənzərə » yallısının səs diapozonu K
7
təşkil etdiyi halda «
Bacım səni yola salım, mən bacısız necə qalım » «Halay» rəqs
mahnısının səs diapazonu triton təşkil edir. Burada «Yallı» şur
intonasiyaları üzərində, «Halay» isə rast intonasiyaları üzərində
mövcud olması ilə fərqlənir.
« Ə sefi məstən vəyü»(«Almanı alma gəlin») halay rəqs
mahnısının melodik motivlərinin ritmik şəkilləri ayrı-ayrı xanələrdə
«Köçəri» yallısının ikinci variantında ayrı-ayrı xanələrin ritmik
şəkilləri ilə uyğunluq təşkil edir [22.s.25].
«Ə sefi məstən vəyü» halay rəqs mahnısı
«Köçəri» yallısı
«Ə sefi məstən vəyü» «Halay» rəqs mahnısının başlanğıc
melodiyasının melodik şəkilləri «Köçəri» yallısının başlanğıc
melodiyasının təkrarlanan xanələrinin yarımmotivlərində və beşinci
xanəsində eyni ritmik şəklin mövcud olmasını görürük.
« Ağlama ceyran balası ağlama» halay rəqs mahnısı ilə
«Hağışda» yallısının melodik motivlərində yenə biz eyni ritmik
şəkillərə rast gələ bilərik [22.s.22].
148
«Hağışda» yallısı
«Ağlama ceyran balası ağlama» halay rəqs mahnısı
«Ağlama ceyran balası» halay rəqs mahnısının səs diapazonu
əksildilmiş kvinta, yəni triton təşkil etdiyi halda, «Hağışda»
yallısında bu diapazon X
5
intervalı həcmində özünü göstərir.
« Toyuna gəlləm, toyuna ay oğlan» halay rəqs mahnısının
melodik motivlərinin şəkilləri birinci və ikinci xanələrdə « Qaz-
qazı» oyun yallısının birinci və ikinci xanələrinin ritmik şəkilləri ilə
uyğunluq təşkil edir [22.s.37].
« Qaz-qazı» oyun yallısı
«Toyuna gəlləm, toyuna ay oğlan» halay rəqs mahnısı
149
« Toyuna gəlləm, toyuna ay oğlan» halay rəqs mahnısınım və
«Qaz-qazı» oyun yallısının səslənmələri şur intonasiyaları üzərində
baş verir.Burada «Halay»ın səs diapazonu K
3
intervalı təşkil etdiyi
halda, «Qaz-qazı» oyun yallısının səs diapozonu X
4
təşkil edir.
« Xanım-xanım, xanım, bəylər qızı» halay rəqs mahnısının
motivlərinin melodik ritmik şəkilləri «Hoynare» yallısının birinci və
ikinci variantlarının xanələrində baş verən yarımmotiv ritmik
şəkilləri ilə uyğunluq təşkil edir [22.s.35].
«Xanım-xanım, xanım, bəylər qızı» halay rəqs mahnısı rast
intonasiyaları üzərində olduğu halda, “Hoynare” yallısı şur
intonasiyalarına uyğunluq təşkil edir.
«Hoynare» yallısı
«Xanım-xanım, xanım, bəylər qızı» halay rəqs mahnısı
150
Fərqli cəhətlərdən biri də buradakı «Halay» mahnısının səs
diapozonu B
3
, «Yallı» rəqsi isə hər iki variantında X
4
intervalı
həcmində ifadə olunur.
« Kinəlim-kinəlim » halay rəqs mahnısının melodik motivlərin
ritmik şəkilləri «Nənüke» yallısının ikinci variantının xanə
yarımmotivlərində olan ritmik şəkillərlə uyğunluq təşkil edir
[22.s.37]. Həm «Halay», həm «Yallı» öz müqayisəsi baxımından
şur intonasiyalarına tabe olur. Yarımmotivlərin oxşar ritmik
cəhətləri isə «Halay» və «Yallı»nın başlanğıc melodiyalarının
şəkillərində rast gəlinir. Buradakı fərqli cəhətlər diapazon həcminə
görə səs ardıcıllaşmallarında «Halay»da X
5
, «Yallı»da isə X
4
intervalı həcmində olmasıdır. Bundan başqa «Kinəlim-kinəlim»
halay rəqs mahnısında interval sıçrayışlarının X
4
yuxarı, «Nənüke»
yallısında isə X
4
aşağı təşkil etməsi fərqli cəhətlər kimi də qeyd
oluna bilər.
«Nənüke» I yallısı
«Kinəlim-kinəlim » halay rəqs mahnısı
« Gedər bu dövran, daha gəlməz ələ» halay rəqs mahnısının
melodik motiv ritmik şəkilləri B.Hüseyinlinin yallılar
məcmuəsindən toplanan «Qaz-qazı» oyun yallısının başlanğıc
melodiyasının birinci və ikinci xanədə melodik ritmik motiv şəkli
Dostları ilə paylaş: | 
