Microsoft Word S. Ferziyeva Azerbaycan Cenub-Sherq verstka sixilmamish doc
Yüklə 15,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A yordu-yordu-yordu
- Ha kinə məşi, tı çımi pəvəndi
- Novruz
- Dəst-dəst maral hey
125 bəndin həmqafiyəli misraları 4+3, sərbəst misrası 2+5, üçüncü bəndin ilk üç misrası 3+4, sonuncu misrası isə yenə 2+5 şəklində birləşir. Aşağıdakı təhlilə diqqət yetirək. Biçin çəltiyi, biçin 5+2 Yığın çəltiyi çin-çin 5+2 I Biçini biçər, gələr 5+2 Sərin su içər, gələr 5+2 Yar yadına düşəndə 4+3 Quş kimi uçar, gələr 5+2 II Yarı gördüm biçində 4+3 Sarı sünbül içind 4+3 Bir də onu görəydim 2+5 Sarı sünbül içində 4+3 III Xırmanda vurdum taya 3+4 Səs düşdü el-obaya 3+4 Qoymayın əskik olsun 3+4 Çəltik bizim obada 2+5 Özündə həzin, həlim xarakteri daşıyan bu bayatıda yarın iztirablarından, onun biçin biçərkən öz yarının həsrətini çəkməsi eyni zamanda böyük əmək sərf etməsi, xırmanda işlənməsi, taya düzəltməsi, çəltik bitkisinə daha dərin rəğbət hissi öz əksini tapır. Bayatının məzmunu olduqca cəzbedici və rəngarəng xüsusiyyətlərə malikdir. Burada əmək nəğməsi və sevgi nəğməsi qarışıq şəkildə formalaşaraq mahnının strukturunu əks etdirir. « A yordu-yordu-yordu » halay rəqs mahnısı « A yordu- yordu-yordu, görək kim-kimi yordu» halaybaşlığına əsaslanır. Bu halaybaşlığının birinci misrası söylənilən bənd misraların hər birindən sonra təkrar olunur. Bütün «Halay» rəqs mahnısı 7 hecalı bayatıya əsaslanır. Bayatının bütün misraları 3+4 şəklində birləşir. 126 Evləri burda yoxdur 3+4 Sapoğu burda yoxdur 3+4 Zəng vurun oğlan gəlsin 3+4 Evləri burda yoxdur. 3+4 A yordu-yordu-yordu Görək kim-kimi yordu « A yordu-yordu-yordu, görək kim-kimi yordu » halaybaşlıq isə birinci misra 3+4, ikinci misra isə 2+5 şəklində birləşir. Bayatının birinci üç misrası eyni melodiya üzərində təkrarlanır. Halaybaşlığının ikinci dəstə tərəfindən bağlayıcı motivlər əsasında göstərilməsi təkrar olunan misranın və halaybaşlığının təkrar melodik səslənməsi ilə mahnı sona yetir. Burada sevgili yarın öz yarının həsrət çəkməsindən, dərdini rəfiqələrinə açmasından, yarın başqa bir yerdə olmasından söhbət açılır. «Ha kinə məşi, tı çımi pəvəndi» («Getmə ay qız, gəl ol nişanlım») başlığı ilə başlayan mahnıda 6 və 7 hecalı bayatıdan istifadə edilmişdir. Burada halaybaşlığının misraları 3+2, 3+3 şəklində təzahür edir. Talış dilində Azərbaycan dilinə tərcümə Ha kinə məşi, (ha kinə məşi) 3+2 Getmə ay qız, getmə ay qız Tı çımı pəvəndi 3+3 Gəl ol nişanlım I Ha kinə noz məkə 3+3 Ay gözəl naz eyləmə Dıli kəbob məkə 2+4 Ürəyim kabab eyləmə Az bətı aşiqim 3+3 Mən sənə aşiqəm Mıni peşmon məkə 2+5 Məni peşman eyləmə II Bılbıl nışte xolise 2+5 Bülbül qondu budağa Ceyran tıləy ovlisə 2+5 Ceyran qaçdı oylağa Boy bəmı noz məkə 3+3 Gəl mənə naz eyləmə Obəğətem dılisə 4+3 Saxlaram ürəyim üstdə 127 Burada nəqarətin təkrarlanması halaybaşlıq söyləməsinə əsaslanır. Lakin halaybaşlığından sonra səslənən bənd misraları ardıcıl olaraq mahnı oxuyanlar tərəfindən təkrar olunur. Buraya bayatının birinci iki misrası, sonra daha iki misrası daxil olunur. Halaybaşlıq təkrarlanması isə mahnı bayatısı sona yetdikdən sonra halaybaşlıq yenidən söylənilir. Halaybaşının və dəstələrin söylədiyi eyni melodiya burada öz əksini tapır. Bu «Halay» mahnısı a+b kuplet quruluşuna əsaslanır. Digər bənd misraları isə bu prinsipinə uyğun olaraq təkrarlanır. Mahnının poetik məzmunu sevgi mövzusuna əsaslanır. «Novruz» mahnısında 11 hecalı qoşmadan istifadə edilmişdir Bu qoşma iki bənddən ibarətdir. Melodiyanın səslənməsi zamanı birinci bəndin birinci misrası sual cümləsinin iki dəfə təkrarı ilə əks olunur. Cavab cümləsi isə qoşmanın ikinci misrası əsasında baş verir. Burada hər iki misra iki dəfə təkrar olunaraq sual və cavab cümləsinin təkrarlanması zəminində baş verir.Sual cümlə iki dəfə təkrarlansa da, cavab cümlə variantlı, genişlənmiş şəkildə əks olunmagla bir period əmələ gətirir. Burada hər bir bəndin misraları iki-iki bölünərək novruz mahnısının strukturunu periodik olaraq təşkil edir. Bütün misralar həmqafiyə şəklində özünü göstərir. Bu misralardan sonra nəqarət tipli beyt halaybaşlıq şəklində səslənir. I Novruz qumru kimi eylədi cəngi 6+5 Yumurta boyayın biçin çələngi 6+5 Şadlıq eyləyərək atın fişəngi 6+5 Novruzun gəlişi olsun mübarək 6+5 Baharın gülüşü olsun mübarək 6+5 II Gəlin gətirməyə xonça bəzərlər 6+5 O xonçada noğul, nabat düzərlər 6+5 Yaraşıqlı geyinərlər, düzərlər 4+7 Novruzun gəlişi olsun mübarək 6+5 Baharın gəlişi olsun mübarək 6+5 128 Birinci bənddə istifadə olunan misralar 6+5, ikinci bəndin birinci iki misrası yenə 6+5, üçüncü misraları isə 4+7 şəklində birləşir. Bu mahnı əsasən novruz bayramına həsr olunmuşdur. Mahnının məzmununda yumurta boyamaq, xonça bəzəmək, şirni paylamaq və s. öz əksini tapır. « Dəst-dəst maral hey » halay rəqs mahnısı 7 hecalı bayatı əsasında qurulub. Bu mahnı aşağıdakı halaybaşlıq misraları ilə başlayır. Dəst-dəst maral hey Dəst-dəst maral hey A gülüm hey, a yarım hey Dəst-dəst maral hey I İynə sancdım divara 4+3 Elçi göndərdim yara 5+2 Elçimə cavab oldu 3+4 Özüm elçiyəm yara 5+2 II Qapınızda var çinar 4+3 Yarpağı dinar-dinar 3+4 Qardaşım bir qız sevib 3+4 Saxlasın pərvərdigar 3+4 Buradakı halaybaşlıq birinci və ikinci dəstə tərəfindən eyni ilə təkrar olunur. Daha sonra isə bayatının sözləri ifa olunur. Burada hər bayatının misrasından sonra halaybaşlıq səslənir. Bayatı misraları və halaybaşlıq misrasından sonra frazaların təkrarları öz əksini tapır. Halaybaşlığının təkrarı mahnıya rondal xarakter verir. Bu cür forma quruluşunu aşağıdakı kimi görmək olar: a+b,a 1 +b 1 . «Halay»da sevən oğlanın bacısının qardaşı ücün elçi getmək arzusu, həmdə öz rəfiqələri ilə qardaş toyunda rəqs etmək istəyi və qardaşın sevdiyi qızın gözəl olması haqda məlumat verilir. «Dəst- dəst maral hey» halaybaşlıq söyləməsi dəstə-dəstə qızlara müraciət Yüklə 15,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|