Microsoft Word Mag dis isi Maliyye net. Shefa Jeferli doc
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ayrı-ayrı m əhsul növl ərinin satı şından əld ə edil ən m ənf əətin amilli t əhlili M
33
3. Satılmış məhsulun, yerinə yetirilmiş iş və xidmətlərin strukturunun dəyişməsi hesabına: 126-84,1=+41,9 mln. manat; 4. Satılmış məhsulun (iş və xidmətlərin) tam maya dəyərinin dəyişməsi hesabına: 26107-26880=-773 mln. manat; 5. Məhsulun (iş və xidmətlərin) satış qiymətinin dəyişməsi hesabına: 33312-32200=+1112 mln. manat; Qeyd etmək lazımdır ki, əsas əməliyyatdan - məhsul (iş və xidmət) satışından yaranan mənfəətin mütləq məbləğinin dəyişməsinə səbəb olan obyektiv və subyektiv xarakterə malik amillərin təsirini iqtisadi təhlilin zənçirvari yerdəyişmə üsulundan istifadə etməklə də hesablamaq olar. Bu məqsədlə məhsul (iş və xidmət) satışı üzrə biznes-planın yerinə yetirilməsi əmsalı hesablanılır (32200:31750=1,0141) və həmin əmsala görə mənfəətin bazis məbləği təshih edilir (5967 x 1,0141=6051,1). Növbəti mərhələdə əsas əməliyyatdan - məhsul (iş və xidmət) satışından əldə olunan mənfəətin mütləq məbləği bazis maya dəyəri və bazis qiyməti, satılmış məhsulun faktiki həçmi və faktiki strukturuna görə yenidən qiymətləndirilir (32200-26107=6093). Daha sonra müəssisənin əldə edəçəyi mənfəətin mütləq məbləği məhsul satışının həçmi, strukturu və qiymətinin faktiki kəmiyyətinə və plan maya dəyərinə görə hesablanılır (33312-26107=7205). Təhlil prosesində daha real nətiçədə nail olmaq ücün yuxarıda aparılan hesablamaları aşağıdakı çədvəldə əks etdirmək daha məqsədəuyğundur (bax 2.5 saylı çədvəl). 2.5 saylı çədvəlin məlumatlarından istifadə etməklə məhsul (iş və xidmət) satışından yaranan mənfəətin məbləğinə hesablamaya daxil olunan hər bir amilin təsirini müəyyən etmək və qiymətləndirmək mümkündür: 1. Məhsul (iş və xidmət) satışının həçminin dəyişməsi hesabına: 6051,1-5967=+84,1 mln. manat; 2. Əmtəəlik məhsulun (iş və xidmətlərin) quruluşunun dəyişməsi hesabına: 6093-6051,1=+41,9 mln. manat; 3. Məhsulun (iş və xidmətlərin) satış qiymətinin dəyişməsi hesabına: 7205-6093=+1112 mln. manat; Cədvəl 2.5. 34
Ə sas əməliyyatdan - məhsul (iş və xidmət) satışından yaranan mənfəətin məbləğinə birinçi dərəçəli amillərin təsirinin hesablanması Göstəriçilər Hesablama şərtləri Mənfəətin məbləği, mln. man. Satışın həçmi Əmtəəlik məhsulun quruluşu Satış qiyməti Maya
dəyəri Plan
Plan Plan
Plan Plan
5967 I şərt
Fakt Plan
Plan Plan
6051,1 II şərt
Fakt Fakt
Plan Plan
6093 III şərt Fakt Fakt
Fakt Plan
7205 Fakt
Fakt Fakt
Fakt Fakt
6432
4. Satılmış məhsulun (iş və xidmətlərin) tam maya dəyərinin dəyişməsi hesabına: 6432-7205=-773 mln. manat; o çümlədən: a) material resurslarının qiymətinin dəyişməsi hesabına: (-773) x 91,4%:100%=-706 mln. manat; b) resurs tutumunun dəyişməsi hesabına: (-773) x 8,6%:100=-67 mln. Manat. Aparılan hesablamalardan göründüyü kimi, əsas əməliyyatdan - məhsul (iş və xidmət) satışından yaranan mənfəətin məbləği satış qiymətinin yüksəlməsi hesabına artmışdır. Məhsulun (iş və xidmətlərin) maya dəyərinin yüksəlməsi hesabına mənfəətin mütləq məbləği 773 mln. manat, o çümlədən, resursların qiymətinin artması hesabına 706 mln. manat, məhsulun resurs tutumunun artması hesabına 67 mln. manat azalmışdır. Bundan başqa, yuxarıda aparılan hesablamalar məhsulun (iş və xidmətlərin) qiymətinin artım tempinin istehlak edilmiş resursların qiymətinin artım tempindən yüksək olması fikrinə gəlməyə imkan verir. Məhsulun (iş və xidmətlərin) qiymətinin artım indeksinin resursların qiymətinin artım indeksinə nisbəti qiymətin deflyatoru adlanır ki, bu da maliyyə məhsuldarlığını, daha doğrusu resursların qiymətinin artımını məhsulun qiymətinin artımı ilə ödənilməsini xarakterizə edir. Fəaliyyətini öyrəndiyimiz təsərrüfat subyektində məhsulun qiymət indeksi 1,034534 (33312:32200), resursların qiymət indeksi isə 1,027042 (26880- 35
67)/26107 təşkil etmişdir. Deməli, qiymət deflyatoru 1,0073 (1,034534/1,027042) müsbətdir ki, bu da öz növbəsində, mənfəətin 406 mln. manat (1112-706) məbləğində artımına səbəb olmuşdur. Bazar münasibətləri şəraitində təsərrüfat subyektlərinin istehsal, maliyyə, investisiya və kommersiya fəaliyyətinin son nətiçəsi sayılan əsas əməliyyatdan - məhsul (iş və xidmət) satışından yaranan mənfəətin təhlili prosesinin növbəti mərhələsində ayrı-ayrı məhsul növləri üzrə satışdan əldə edilən mənfəət planının (proqnozunun) yerinə yetirilməsi və onun dinamikası nəzərdən kecirilir. Məlumdur ki, ayrı-ayrı məhsul növləri üzrə satışdan əldə edilən mənfəətin mütləq məbləğinə satışın həçmi, onun maya dəyəri və satış qiymətinin dəyişməsi kimi amillər təsir göstərir. Yuxarıda sadalanan amillərin ayrı-ayrı məhsul növlərinin satışından yaranan mənfəətin mütləq məbləğinin dəyişməsinə təsirini iqtisadi təhlilin zənçirvari yerdəyişmə üsulundan istifadə etməklə hesablamaq və qiymətləndirmək mümkündür. Cədvəl 2.6. Ayrı-ayrı məhsul növlərinin satışından əldə edilən mənfəətin amilli təhlili
əh
Satılmış məhsulun miqdarı, ədəd Məhsulun satış qiyməti, man. Məhsul
vahidinin maya dəyəri, man. Məhsul satı- şından yara- nan mənfəət, min man. Mənfəətin plan məbləğindən kənarlaşma, mln. man. üm um i o çümlədən, amillərin hesabına plan fakt plan fakt plan fakt
plan fakt
satış həçmi
qiymət maya
dəyəri A 1900 1617 5000 5200 4000 4500 1900 1132 -768 -283,0 +323,4 -808,4 B 1867 1767 6000 6100 5000 5120 1867 1732 -135 -100,0 +176,7 -211,7 C 900
1017 7000 7350 5700 5560 1170 1820 +650 +152,1 +356,0 +142,3
D 633
853 7500 7800 5874 5750 1030 1749 +719 +357,7 +255,9 +105,8 Yekun 5300 5254
5967 6432 +465 +126,8 +1112 -772,3
yerdəyişmə üsulunun tətbiqi ücün vaçib sayılan aşağıdakı analitik hesablamalar sisteminin aparılması zəruridir: Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|