Microsoft Word Mag dis isi Maliyye net. Shefa Jeferli doc

39 

 

 R

x şərti 2

=

(

)

(

)

%

34

,

23

100

26107

6093

,

,

,

,

,

1

2

=

×

=

pl

f

f

um

d

pl

pl

f

umf

s

MD

UD

Q

M

MD

Q

UD

Q

M

шярти

шярти

 

R

x şərti 3

=

(

)

(

)

%

60

,

27

100

26107

7205

,

,

,

,

,

2

3

=

×

=

pl

f

umf

d

pl

f

f

umf

s

MD

UD

Q

M

MD

Q

UD

Q

M

шярти

шярти

 

R

x f

=

(

)

(

)

%

93

,

23

100

26880

6432

,

,

,

,

,

1

1

=

×

=

f

f

umf

d

f

f

f

umf

s

MD

UD

Q

M

MD

Q

UD

Q

M

 

∆R

x 

= R

x f 

- R

x pl

=23,93-23,14=+0,79% 

O çümlədən:  

1)  Satışın həçminin dəyişməsi hesabına: 

∆R

x (Qum)

=23,14-23,14=0 

2)  Satışın quruluşunun dəyişməsi hesabına: 

∆R

x (UD)

=23,34-23,14=+0,20% 

3)  Məhsulun satış qiymətinin dəyişməsi hesabına: 

∆R

x (Q)

=27,60-23,34=+4,26% 

4)  Məhsulun maya dəyərinin dəyişməsi hesabına: 

∆R

x (MD)

=23,93-27,60=-3,67% 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  fəaliyyətini  öyrəndiyimiz  təsərrüfat  subyektində  aparılan 

təhlilin  növbəti  mərhələsində  ayrı-ayrı  məhsul  növləri  üzrə  rentabellik  səviyyəsi 

hesablanılır və  qiymətləndirilir.  Həmin  göstəriçinin səviyyəsi satış qiymətinin və məhsul 

vahidinin fərdi maya dəyərinin dəyişməsindən asılıdır: 

R

xi

=

i

i

i

i

i

i

um

i

i

um

i

i

s

MD

Q

MD

MD

Q

MD

Q

MD

Q

Q

MD

M

=

−

=

×

−

=

)

(

-1 

Bu formuladan istifadə etməklə «A» məhsulu üzrə yuxarıda adları cəkilən amillərin 

rentabellik səviyyəsinə təsirini hesablamaq və qiymətləndirmək mümkündür. 

R

x pl

=

%

0

,

25

%

100

4000

4000

5000

=

×

−

=

−

pl

pl

pl

MD

MD

Q

 

R

x şərti

=

%

0

,

30

%

100

4000

4000

5200

=

×

−

=

−

pl

pl

f

MD

MD

Q

 

R

x f

=

%

56

,

15

%

100

4500

4500

5200

=

×

−

=

−

f

f

f

MD

MD

Q

 

---

40 

 

Hesablamalardan  göründüyü  kimi,  «A»  məhsulu  üzrə  rentabellik  səviyyəsi  9,44% 

aşağı düşmüşdür (15,56-25,00). Satış qiymətinin artması rentabellik səviyyəsini 5,0% (30-

25) yüksəltmiş, məhsulun fərdi maya dəyərinin dəyişməsi isə bu göstəriçinin səviyyəsinin 

14,44%  (15,56-30,0)  aşağı  düşməsinə  səbəb  olmuşdur.  Beləliklə,  iki  amilin  birgə  təsiri 

9,44% təşkil edir ki, bu da ümumi kənarlaşma ilə (15,56-25,0) eynidir. 

Məlumdur  ki,  bazar  münasibətləri  şəraitində  məhsul  (iş  və  xidmət)  satışının 

rentabellik  göstəriçisinin  determinləşdirilmiş  amilli  təhlili  modeli  bütövlükdə  müəssisə 

üzrə aşağıdakı formula ilə xarakterizə olunur: 

R

s

=

[

]

[

]

i

i

um

i

i

i

um

s

Q

UD

Q

V

MD

Q

UD

Q

M

,

,

,

,

,

 

Qeyd  olunan  formuladan  və  iqtisadi  təhlilin  klassik  metodlarından  biri  sayılan 

zənçirvari  yerdəyişmə  üsulundan  istifadə  etməklə  müvafiq  amillərin  satışın  rentabellik 

səviyyəsinə  təsirini  hesablamaq  və  qiymətləndirmək  olar.  Bunun  ücün  aşağıdakı 

hesablamaların aparılması zəruridir: 

R

s pl

=

[

]

[

]

%

8

,

18

100

31750

5967

,

,

,

,

,

=

×

=

pl

pl

pl

um

pl

pl

pl

pl

um

pl

s

Q

UD

Q

V

MD

Q

UD

Q

M

 

R

s şərti 1 

=

[

]

[

]

%

9

,

18

100

32200

6093

,

,

,

,

,

2

=

×

=

pl

f

f

um

pl

pl

f

f

um

s

Q

UD

Q

V

MD

Q

UD

Q

M

шярти

шярти

 

R

s şərti 2 

=

[

]

[

]

%

6

,

21

100

33312

7205

,

,

,

,

,

3

=

×

=

f

f

f

um

f

pl

f

f

f

um

s

Q

UD

Q

V

MD

Q

UD

Q

M

шярти

 

R

s f 

=

[

]

[

]

%

3

,

19

100

33312

6432

,

,

,

,

,

1

1

=

×

=

f

f

f

um

f

f

f

f

um

s

Q

UD

Q

V

MD

Q

UD

Q

M

 

∆R

s

=R

s f

-R

s pl

=19,3 -18,8=+0,5% 

O çümlədən:  

1)  Satılmış məhsulun (iş və xidmətlərin) quruluşunun dəyişməsi hesabına: 

∆R

s (UD)

=R

s şərti 1 

- R

 pl

=18,9 -18,8=+0,1% 

2)  Satış qiymətinin dəyişməsi hesabına: 

∆R

s (Q)

=R

s şərti 2 

- R

 s şərti 1

=21,6 -18,9=+2,7% 

3)  Satılmış məhsulun maya dəyərinin dəyişməsi hesabına: 

∆R

s (MD)

=R

s f 

- R

 s şərti 2

=19,3-21,6=-2,3% 

---