Microsoft Word Mag dis isi Maliyye net. Shefa Jeferli doc
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
22
∆( S smd ⁄ S ∑
) , ∆( S sair
⁄ S ∑
) - keçən dövrlə( keçən ilin analoji dövrü ilə) müqayisədə xərclərin müvafiq növlərinin xüsusi çəkisində baş verən dəyişikliklər. Xərclərin mütləq və xüsusi çəkisində baş verən dəyişikliklər barədə məlumatlar cədvəl 2-də 6 və 7-ci qrafalarda əks olunmuşdur. 0 və 1 indeksləri ilə müvafiq olaraq xərclərin baza və hesabat dövrünə aid olan kəmiyyəti işarə olunur. Müəssisənin xərclərinin quruluş dinamikasının dörd əsas tipini ayırmaq olar:
1 ) ∆ S smd
≥ 0, ∆( S smd
⁄ S ∑
) ≥ 0, 2 ) ∆ S smd < 0, ∆( S smd ⁄ S ∑
) ≥ 0, 3 ) ∆ S smd ≥ 0, ∆( S smd ⁄
∑ ) < 0,
4 ) ∆ S smd
< 0, ∆( S smd
⁄ S ∑
) < 0. Bu tiplərin mənfi və ya müsbət cəhətdən qiymətləndirilməsi onların gəlirlərin quruluş dinamikasının hansı tipinə uyğun gəlməsindən asılıdır.
Hesablar planının 7-ci bölməsində mənfəət və zərər haqqında hesabatda təqdim edilməli olan xərclər barədə məlumatların ümumiləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Bu xərclər əsas altı kateqoriyaya bölünməklə satışın maya dəyəri, inzibati xərclər, sair əməliyyat xərcləri, fəaliyyətin dayandırılmasından zərərlər, maliyyə xərcləri və kommersiya xərclərindən ibarətdir. Mənfəət və zərər haqqında hesabatda təqdim edilməli olan xərcləri satışın maya dəyəri, kommersiya və inzibati xərclər üzrə qruplaşdırması zamanı çətinliklər ortaya çıxdıqda, müəssisə xərc maddəsini əldə olunan dəlillər əsasında təsnifləndirməlidir.
Hesablar planının 701 nömrəli hesabında “Satışın maya dəyəri” göstərilir. Bura məhsulun (iş və xidmətinin) satışından gəlirin əldə olunması üçün onlara sərf olunmuş və ya məhsulun istehsalına və ya xidmətin göstərilməsinə çəkilmiş bütün xərclər daxildir. Satışın maya dəyərinə xammalın dəyəri, təkrar satış üçün nəzərdə tutulan malların dəyəri, istehsal heyəti ilə bağlı xərclər, istehsal ilə bağlı aktivlərin amortizasiyası və bunlara oxşar digər satış xərcləri aid edilir.
Kommersiya xərclərinə reklam, marketinq, kommersiya işinin aparılmasını təmin edən aktivlərin amortizasiyası üzrə, bu fəaliyyətlərlə məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı olan xərclər, həmçinin satışla əlaqəli olmayan digər təchizat işləri daxildir. Kommersiya xərcləri “Kommersiya xərcləri” adlı 711 nömrəli hesabın debetində uçota alınır.
23
nzibati xərclərə müəssisənin idarə olunmasına çəkilmiş bütün, o cümlədən rəhbərliyin və inzibati heyətin əmək haqqları, əsas ofisin xərcləri, inzibati aktivlərin amortizasiyası və inzibati işinə aid olunan digər xərclər daxildir. nzibati xərclər
adlı 721 nömrəli hesabın debetində göstərilir.
Sair əməliyyat xərclərə uzunmüddətli aktivlərin satışından zərərlər, yenidən qiymətləndirmə xərcləri, cərimələr və bunlara oxşar digər ödənişlər, şübhəli və ümidsiz borclar, aktivlərin balans dəyərində azalmalar üzrə düzəlişlər, xarici valyuta mübadiləsi xərcləri, 24 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq qiymətdən düşmə üzrə zərərlər və göstərilən xərclərə oxşar olan başqa əməliyyat xərcləri aiddir. Sair əməliyyat xərcləri “Sair əməliyyat xərcləri” adlı 731 nömrəli hesabın debetində əks etdirilir.
Müəssisənin əməliyyatlarının bir hissəsini satdığı və bu zaman zərər çəkdiyi halda, həmin zərər məbləği “Fəaliyyətin dayandırılmasından zərərlər” adlı 741 nömrəli hesabın kreditində göstərilir. Müəssisənin fəaliyyətinin bir hissəsinin satılması ilə bağl müəyyən olunan zərərlər “Fəaliyyətin dayandırılmasından mənfəətlər”adlı 621 nömrəli hesabın kreditində göstərilir.
Hesabat dövründə çəkilmiş və həmin dövrə aid olan maliyyə xərcləri “Maliyyə xərcləri” adlı 751 nömrəli hesabda uçota alınır. Maliyyə xərclərinə faiz xərcləri, konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə faiz xərcləri, maliyyə iсarəsi üzrə faiz xərcləri, maliyyə alətlərinin ədalətli dəyərinin dəyişməsi üzrə xərclər və faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə xərcləri daxildir. Müəssisənin gəlir və xərclərinin təhlili zamanı eyni zamanda onların qarşılıqlı əlaqəsinin təhlilinə də xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Bu cür təhlil üçün aşağıdakı cədvəlin məlumatlarından istifadə olunur (cədvəl 3). Cədvəldə hesabat və keçən dövrə olan müəssisənin gəlir və xərcləri, xalis mənfəəti haqqında məlumatlar onların həcmində baş verən dəyişikliklər öz əksini tapmışdır. Müəssisənin gəlir və xərcləri xalis mənfəəti formalaşdıran əsas amillər kimi çıxış etdiyinə görə onların həcmində baş verən dəyişikliklər xalis mənfəətin həcminin də dəyişilməsinə səbəb olur. Cədvəl 1.3 – ün məlumatları əsasında aparılan təhlilin əsasında xalis mənfəətin dəyişilməsinin amilli təhlilinin ən sadə modeli durur:
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|