Microsoft Word Mag dis isi Maliyye net. Shefa Jeferli doc

24 

 

           

∆X

m

 = ∆ G

∑   

− ∆ S

∑

  . 

            Burada    ∆X

m

    -  keçən  dövrlə  müqayisədə  hesabat  dövründə  xalis  mənfəətdə  baş 

verən dəyişiklik hesab olunur. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

                         Cədvəl 1.3. 

                      

Mənfəətin formalaşmasının əsas amili kimi gəlir və xərclərinin qarşılıqlı əlaqəsinin 

təhlili (min manat) 

   

 

Göstəricilər 

 

Keçən dövrdə 

 

Hesabat dövründə 

 

Dəyişikliklər 

1 

2 

3 

4 

1.

 

Gəlirlər, 

 

     o cümlədən: 

     

ə

sas əməliyyat gəlirləri

;

 

    

 

sair gəlirlər

.

 

 

2.

 

Xərclər

,

 

 

     o cümlədən

:

 

     

satışın maya dəyəri;

  

     sair xərclər

.

 

 

58.03 

 

 

57.29 

0.74 

 

50.47 

 

 

45.98 

4.49 

77.76 

 

 

77.04 

0.72 

 

67.21 

 

 

61.45 

5.76 

+19.73 

 

 

+19.75 

-0.2 

 

+16.74 

 

 

+15.47 

+1.27 

 

3.

 

Xalis mənfəət (zərər) 

7.56 

10.55 

+2.99 

 

Cədvəl müəllif tərəfindən tərtib edilmişdir. 

 

        Müəssisənin  gəlir  və  xərclərinin  qarşılıqlı  əlaqəsinin  təhlilindən  sonra  müəssisənin 

maliyyə  nəticələrini  xarakterizə  edən  ayrı-ayrı  göstəricilərin  onların  yaranmasına  səbəb 

olan amillər üzrə təhlilinə başlanır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

25 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II FƏS L. TƏSƏRRÜFAT SUBYEKTLƏR NDƏ  MAL YYƏ NƏT CƏLƏR N N 

MÖVCUD VƏZ YYƏT  VƏ ONUN TƏHL L  METOD KASI 

 

2.1. Vergiqoymadan əvvəl mənfəətin  (bаланс мянфяятиinin) tərkibi və dinamikasının 

təhlili 

 

    Bazar  münasibətləri  şəraitində  müəssisənin  istehsal,  təçhizat,  satış  və  maliyyə 

fəaliyyətinin  müxtəlif  tərəfləri  maliyyə  nətiçələrinin  göstəriçilər  sistemində  son  dəyər 

qiymətini alır. Məlumdur ki, müasir dövrdə təsərrüfat subyektlərinin mənfəət planı onların 

istehsal-maliyyə  planının  tərkib  hissəsi  hesab  olunur  və  müəssisənin  ümumi  mənfəət 

məbləği  «Vergiqoymadan  əvvəl  mənfəəti  (bаланс  mənfəəti)»  göstəriçisi  ilə  xarakterizə 

edilir.  Vergiqoymadan  əvvəl  mənfəət  (bаланс  mənfəəti)  isə,  öz  növbəsində, 

ümumiləşdirilmiş şəkildə  müəssisənin istehsal,  maliyyə  və  kommersiya  fəaliyyətinin son 

nətiçələrini  ifadə  etməklə,  konkret  ifadəsini  aşağıdakı  sxemdə  verilən  göstəriçilər 

sistemində tapır. 

    2.1 saylı sxemdən göründüyü kimi, bazar münasibətləri şəraitində ümumi  

balans  mənfəətinin  əsas  tərkib  elementlərindən  biri  olan  əsas  əməliyyatdan  -  məhsul  (iş, 

xidmət) satışından əldə edilən ümumi mənfəətin təhlilinə mənfəət planının (proqnozunun) 

real və əsaslı olmasının qiymətləndirilməsi ilə başlanılır. Cünki, müasir  dövrdə  mənfəət 

planının  (proqnozunun)  əsaslı  olması  perspektivdə  müəyyən  təşkilati-texniki  tədbirlərin 

yerinə yetirilməsinə, dövlət və yerli büdçələrin gəlirlərinin formalaşmasına, sosial inkişafa 

zəruri  vəsaitin  yönəldilməsinə  bilavasitə  təsir  göstərməklə  müəssisənin  maliyyə 

---

26 

 

sabitliyinin  möhkəmləndirilməsinə  və  ödəmə  qabiliyyətinin  yaxşılaşdırılmasına  əlverişli 

şərait    yaradır.  Aydındır  ki,  müəssisənin  istehsal,  təsərrüfat,  investisiya  və  kommersiya 

fəaliyyətinin  son  maliyyə  nətiçələrinin  öyrənilməsi,  qiymətləndirilməsi  və  istifadə 

edilməmiş  daxili  ehtiyat  mənbələrinin  müəyyən  olunması  prosesində  mənfəət  planının 

(proqnozunun)  reallığının  və  əsaslılığının  təhlili  mühüm  əhəmiyyətə  malik  olmaqla 

müxtəlif  mülkiyyət  münasibətlərinə  mənsub  olan  təsərrüfat  subyektlərində  istehsalın 

səmərəliliyini  və  mənfəətin  mütləq  məbləğini  əvvəlçədən    hesablamağa  və 

qiymətləndirməyə  imkan  verə  bilər.  Ona  görə  də,  müasir  bazar  iqtisadiyyatı  şəraitində 

mənfəət planının (proqnozunun) əsaslılığının və reallığının təhlili metodikası ilk növbədə 

mənfəətin  artırılması  mənbələrinin  biznes-plana  daxil  edilməsini  nəzərdə  tutur.  Bundan 

başqa,  mənfəət  planının  (proqnozunun)  reallığının  təhlili  prosesində  mənfəəti 

formalaşdıran  amillər  dərindən  öyrənilməli  (ayrı-ayrı  məhsul  növləri  üzrə)  və 

qiymətləndirilməlidir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Əsas əməliyyatdan gəliri 

(Мящсул (иш, хидмят) 

сатышындан)  

Sair əməliyyatdan 

gəlirləri 

Maliyyə gəlirləri 

Мящсул         Ямтяялик      Сатыш       

Мящсулун 

(иш, хид-         мящсулун     гиймяти      майа 

дя- 

Щазыр мящсул (иш, 

хидмят) галыьынын     

дяйишилмяси 

 

Ямтяялик мящсул 

 (иш, хидмят) 

бурахылышы щячминин 

дяйишмяси 

 

Йцклянмиш мящсул, 

йериня йетирилмиш иш вя 

Ямтяялик мящсулун (иш вя 

хидмятлярин) кейфиййяти 

 

 

Мящсул сатышы 

базарлары 

 

Инфлйасийа (dеvalvasiya) 

амилляри 

Faiz gəliri 

 

 

Qiymətdən düşmüş borclar üzrə 

faiz gəlirlər 

 

Maliyyə icarəsi üzrə gəlir 

 

 

Maliyyə alətlərinin ədalətli 

dəyərinin dəyişməsindən gəlir 

 

 

Faiz xərcləri yaradan öhdəliklər 

üzrə məzənnə gəlirləri 

 

Digər maliyyə gəlirləri 

Torpaq, tikili və avadanlığın və digər 

uzunmüddətli aktivlərin satışından digər gəlirlər 

 

Yenidən qiymətləndirmədən gəlirlər 

 

Vergiqoymadan əvvəl

 

mənfəət (bаланс mənfəəti) 

---