Microsoft Word history of east theatre
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MAHMUD ALLAHVERDİYEVİN
- I FƏSİL HİND TEATRI TARİXİ 1. “Natyaşastra” risaləsi hind teatrının nəzəri və praktiki əsası kimi
- “Natyaşastra”
- Bharataya göndərdi və ona tamaşalar hazırlamağı tapşırdı. “Natyaşastra” risaləsinin böyük bir qismi nəzmlə yazılıb: bu mətnlər xaraktercə puranalar
_____________Milli Kitabxana_____________ 12 ğu məmləkətlərinin müasir teatr tarixi qısa həcmlidir və əksə- rən sırf informasiya xarakteri daşıyır. Mütəxəsis qıtlığı, Şərq ölkələrinin çoxsaylı ənənəvi teatr formalarının, həmçinin XX əsr Doğu məmləkətlərinin çağdaş teatr tarixinin öyrənilməsi prosesində buraxılmış ağ məsamələr, mükəmməl elmi araşdırmaların azlıgı dərsliyin ideal səviyyədə işlənilməsinə, təbii ki, imkan verməmişdir. Doğu ölkələrinin teatr tarixinə dair Azərbaycan dilində olan ədəbiyyatsa minimaldır: bu material bir qayda olaraq ancaq “Qobustan” toplusunda dərc edilmiş məqalələrlə məhdudlaşır. Odur ki, dərsliyin müəllifi, əsasən, əcnəbi dillərdə təqdim olunmuş müxtəlif materiallardan bəhrələnib. Rus, ingilis, alman, ərəb, fars, türk dillərində mövcud məqalə, elmi məlumat, iri həcmli monoqrafiyalar dərsliyi fundamental akademik bilgilər zəminində hazırlamaqdan ötrü müəllifə son dərəcə böyük yardım göstərib. Əlbəttə, bu dərslik üzərində çalışarkən tədqiqatçı Yaxın və Orta Şərq teatrının poetikası ilə bağlı apardığı araşdırmaların nəticəsindən də aktiv şəkildə faydalanmışdır. Ol səbəbdən də tam əminliklə demək mümkündür ki, “ŞƏRQ TEATRI TARİXİ” kitabı bir dərs vəsaiti kimi bizim universitetin tələbələrinə “Teatrşünaslıq” kafedrasının gözəl hədiyyəsidir. _____________Milli Kitabxana_____________ 13 Sonucda mən öz təşəkkürlərimi bildirmək istəyirəm ADMIU-nun rektoru, filologiya elmləri doktoru, professor Timuçin Əfəndiyevə, tanınmış teatr yazarları və mütəxəssisləri İ.Kərimova, İ.Rəhimliyə, M.Əlizadəyə, R.Sadıqova, İ.İsrafilova, “Teatrşünaslıq” kafed- rasının əməkdaşları Gülşən Həmidovaya, Rauf Sadıqova, Şəhla Əliyevaya, ADMİU-nun elmi katibi Nigar Rüstəmovaya, universitetin kitabxanasının işçilərinə... Mən mərhum müəllimim prof. MAHMUD ALLAHVERDİYEVİN adını da bu cərgədə çəkməyi özümə şərəf və borc sayıram. Belə ki, mənim üçün Şərq teatrına doğru gedən yol Mahmud müəllimin dərslərindən və onun “Azərbaycan xalq teatrı tarixi” kitabından başlayır. _____________Milli Kitabxana_____________ 14 “Natyaşastra”_risaləsi_hind_teatrının_nəzəri__və_praktiki_əsası_kimi'>I FƏSİL HİND TEATRI TARİXİ 1. “Natyaşastra” risaləsi hind teatrının nəzəri və praktiki əsası kimi Asiyanın ən qədim teatrı hind teatrıdır. Hind teatrı Tibetdən tutmuş İndoneziyaya qədər bütün Şərqi Asiya ölkələrinin teatr formalarının təşəkkülünə böyük təsir göstəmişdir. Hətta Çin və Yaponiyanın teatr sənətilə Hind teatrının estetik prinsipləri arasında bir sıra oxşar cəhətlər aşkarlamaq mümkündür. Hind teatrının estetik prinsipləri müəyyən bir elm, müəyyən bir təlim kimi meydana gəlir. Hind xalqlarının ənənəvi teatr formalarının estetik prinsipləri, onların poetikasının başlıca cəhətləri dramatik sənət haqqında ən qədim sanskrit risaləsi sayılan “Natyaşastra” toplusunda ifadə olunmuşdur. Özü də birinci dəfə olaraq ardıcıl surətdə, sahmanlı şəkildə. “Natyaşastra” teatr sənəti barəsində risalədir, elmi-praktiki kitabədir, prinsiplər, qanunlar cədvəlidir, hindlilərin teatr sənətinin paradiqmasıdır. Müəyyən dövrə qədər alimlər belə hesab edirdilər ki, bu risalə m.ö. IV-III yüzilliklərə aiddir. İndisə həmin risalənin bizim eranın I əsrinə mənsub oldugu israrla söylənilir. “Natyaşastra” teatrın təşəkkülü, özündə tamaşa rüşeymi daşıyan dini ayinlər, mərasimlər, teatr binalarının memarlığı, səhnə məkanının təşkili, teatrın imkanları və bədii vasitələri haqqında risalədir. Ayrı-ayrı fəsillər dram əsərinin yaradılmasına, şeir qoşmaq qaydalarına, musiqi sənəti (vokal, instrumental musiqi; musiqi _____________Milli Kitabxana_____________ 15 nəzəriyyəsi) və xoreoqrafiya (rəqsin texnikası, pantomima sənəti) qanunlarına həsr edilib. “Natyaşastra” ensiklopedik bilgilər toplanmış məlumat kitabəsidır. Risalə 36 fəsildən ibarətdir. Bu risalədə bir tərəfdən səhnə mətninə verilən təfsirin, yozumun tamlıgı, texniki təsnifatın dəqiqliyi gözlənilir, digər tərəfdən teatrla bağlı bir çox informasiyalar mif və əfsanələrin köməyilə işığlandırılır. Hind klassik dramının (bu mövzuya dərslikdə ayrıca bir fəsil həsr olunub) yaranması da “Natyaşastra” dini toplusunda əfsanə ilə, mifoloji təfəkkürlə əlaqələndirilir. Risaləyə əsasən, hind tarixinin rəvayətvari QIZIL ƏSRİ sona çatdığı və Yerin, Göyün sakinlərinin mənəvi-əxlaqi durumu pozulduğu, korlandığı zaman tanrılar baş Allah Brəhmədən xahiş edirlər ki, indusları əyləndirən və öyrədən bir nəsnə fikirləşib yaratsın, onlara dəyərli bir kitabə, qanunlar məcəlləsi göndərsin; elə bir kitabə ki, bu, olsun hindlilərin “beşinci veda”sı: özü də həmin bu veda, ilk dörd vedadan fərqli olaraq, bütün kastalrın, o cümlədən şudraların, - toxunulmazlar silkinin, - istifadəsinə verilsin. Brəhmə tanrıların xahişini yerinə yetirərək “Natyaşastra” risaləsini hind dramı tarixini, nəzəri və praktiki mündəricəsi qismində yaratdı. Brəhmə onun mövzusunu qədim hind rəvayətlərindən götürdü və “Riqveda” dini kitabəsindən deklama- siya sənətini, “Samaveda” müqəddəs risaləsindən nəğmə qoşmaq məharətini, “Yacurveda” dini məxəzindən mimikaların köməyilə oyun quramaq bacarığını, “Atharvaveda” sakral mətnlərindən emosiyanı, duyğuları alıb “beşinci veda”da cəmləşdirdi. Əfsanəyə görə Brəhmə “Natyaşastra” risaləsini tamamlayıb səma müdriki Bharataya göndərdi və ona tamaşalar hazırlamağı tapşırdı. “Natyaşastra” risaləsinin böyük bir qismi nəzmlə yazılıb: bu mətnlər xaraktercə puranalar (mifoloji xalq hekayələri, qutsal bilgi mətnləri) üslubundadır. Belə deyirlər ki, “Natyaşastra”dan Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|