Microsoft Word cobanli elshad docx
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.3. Neftin emalı n ətic əsind ə alınan yanacaq v ə sürgü ya ğlarının keyfiyy ətin ə veril ən t əl əbl ər
- Avtomobil benzinl əri.
- Avtomobil benzinl ərin ə veril ən standart t əl əbl ər
17 Ümumiyyətlə, son illərin məlumatlarına görə respublika üzrə emal edilən neftin 46,3% «Azərneftyanacaq» B-nin, 53,7%-i isə «Azərneftyanacaq» B-nin payına düşür. Bu iki B birlikdə 27 adda neft məhsulları və çoxsaylı xalq istehlak malları istehsal edir. Onların nomenklaturası aşağıdakı kimi xarakterizə edilir.
1. Hidrokarbonat laften funksiyası; 2. Benzin; 3. Kerosin; 4. Dizel yanacağı; 5. -12A sənaye yağı; 6. -20B sənaye yağı; 7. Turbin yağı T-22; 8. Turbin yağı T-30; 9. Turbin yağı T-46; 10.Transformator yağı T-1500; 11. Mühərrik yağı M-12VB; 12.Mühərrik yağı M-851; 13.Avtotraktor yağı AK-15; 14.Silindr yağı 11; 15.Silindr yağı 24; 16. Sənaye yağı -40A; 17. Şpal yağı; 18. Vakuum yağı; 19. XM-6 yağı; 20. XA-3-yağı; 21. Kompressor yağı K-12; 22. Kompressor yağı K-19; 23. Dizel yağı d-11; 24. Sənaye yağı -20A; 25. Neft stimulları BNV,BN 60/90,M-10 26. Mazut M-40 27. Motor yağı DT.
Ümumiyyətlə, respublikamızda fəaliyyət göstərən NEZ-lər müxtəlif yanacaqlar emal etmək üzrə ixtisaslaşmışlar. Belə ki Heydər Əliyev adına Bakı NEZ-i əsasən xam neftdən daxili yanma mühərriklərinin yanacaqlarını emal edən neftayırma müəs- səsidir. Ölkəmizdə istehsal olunan bütün avtomobil benzinləri bu zavodda emal olu- nur. Bundan başqa maye qazlar, koks məhsullarının istehsalı da bu müəssənin payına düşmüşdür. Dizel yanacağı və soba mazutunun da təxmini yarısı NEZ-də emal olu- nur. «Azəneftyatağı» NEZ-in istehsal gücünün 30%-ni ilkin emal benzini, 10%-ni reaktiv mühərrik yanacağı, 38%-ni ümumi yanacaq mazutu təşkil edir. «Azərneft- yatağı» NEZ-də istehsal olunan sürtkü yağlarının xüsusi çəkisi isə 2004-cü ildə cəmi 1,56% olmuşdur.
18 1.3. Neftin emalı nəticəsində alınan yanacaq və sürgü yağlarının keyfiyyətinə verilən tələblər Neft məhsullarından xalq təsərrüfatında geniş istifadə olunur. Ümumiyyətlə neftdən – yanacaq, yağlayıcı materiallar, plastik kütlələr, sintetik liflər, yuyucu maddələr, sintetik kauçuk, gübrə və s. kimi məhsullar alınır. Neftdən alınan qiymətli məhsullardan biri yanacaqlardır. Qeyd etmək lazımdır ki, işlənmə sahəsindən asılı olaraq yanacaqlar: karbürator (təyyarə, avtomobil benzinləri və traktor kerosinləri ), reaktiv, dizel yanacaqlarına bölünür. Karbürator yanacağı kimi ən çox neftin alçaq və orta temperaturlarda qaynayan karbohidrogen benzin, liqroin və kerosin fraksiyalarından sıxılmış karbohidrogen qazlarından və təkrar emalından alınan yüngül məhsullardan istifadə edilir. Təyyarə benzinləri. Təyyarə benzinləri neftin ilk distilləsində, katalitik və riforminq proseslərində alınan məhsulların alçaq temperaturda qaynayan fraksiyala- rından təşkil olunan baza benzinlərinə yüksəkoktanlı komponent və aşqarlar qarış- dırmaqla istehsal edilir. Bu komponentlərin qatılmasında əsas məqsəd təyyarə benzinlərinin keyfiyyətini artırmaqdır. Qeyd etmək lazımdır ki, oktan ədədi benzinlərin əsas göstəricilərindən biridir. Oktan ədədini artırmaq üçün antidetanatorlardan istifadə olunur. Təyyarə benzin- lərində yüksəkoktanlı komponentlər kimi izoquruluşlu fərdi karbohidrogenlərdən (izopentan, izooktan), benzol və izobutanın doymamış karbohidrogenlərlə alkilləş- məsindən alınan məhsullardan (alkibenzol) istifadə olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, bunlar benzinin keyfiyyətinə təsir göstərməyərək, yalnız antidetonasiya qabiliyyətini yüksəldir. Eyni zamanda oktan ədədini artırmaq üçün aşqar kimi etil mayesi şəklində işlədilən tetraetil qurguşun (TEQ-benzinin hər kiloqramına ən çoxu 3,3 q) istifadə olunur. Təyyarə beninlərinə narıncı, sarı, yaşıl boyalar qatılır ki, buda onların tərkibində zəhərli etil mayesi olduğunu göstərir. Təyyarə benzinləri üçün DÜ ST 1012-72 standartına əsasən aşağıdakı tələblər müəyyənləşdirilmişdir (cədvəl 1.6).
19 Cədvəl 1.6 Təyyarə benzinlərinə verilən standart tələblər Göstəricilər Markalar B-100/130 B-95/130 B-91/130 B-70
Oktan ədədi (motor üsulu), azı 98,6
95,0 91,0
70,0 TEQ-un miqdarı, q/kq, çoxu 2,7 3,3
2,5 - Zəngin qarışıqda çeşidlik, azı 130 130
115 - Aşağı istiliktörətmə qabiliyyəti, kC/kq, azı 43157 43157
43157 43157
Fraksiya tərkibi: Qaynama başlanğıcının temperaturu, ºS, azı 40 40
40 40
Distillə temperaturu, ºS, 10%-i, çoxu 75
82 82
88 50% ----"---- 105 105
105 105
90% ----"---- 145
145 145
145 97,5% ----"---- 180 180
180 180
Doymuş buxarların təzyiqi, kPa 29,3
29,3 29,3
29,3 Qalıq, %, çoxu 1,5 1,5
1,5 1,5
Kristallaşma temperaturu, ºS, çoxu -60
-60 -60
-60 Rəngi
narıncı sarı
yaşıl rəngsiz
Avtomobil benzinləri. Hazırda standarta əsasən sənayedə 5 markada avto benzini hazırlanır (A-72;76;A -93;95;98). Avtomobil benzinləri üçün aşağıdak tələblər müəyyənləşdirilmişdir (DÜ ST- 2084-77). Qeyd etmək lazımdır ki, avtomobil benzinin əsas keyfiyət göstəricisi onların oktan ədədləridir. Ona görə də onların oktan ədədini artırmaq üçün onlara antidetonator əlavə edilir. Amma A-72 çeşidli benzin antidetonator kimi etil mayesi şə klində TEQ (çoxu 0,50q/kq) əlavə edilir. Cədvəl 1.7 Avtomobil benzinlərinə verilən standart tələblər Göstəricilər Markalar A-72
A-76 A -93
A -95 A -98
Oktan ədədi: azı motor üsulunda 72
76 85
- 89
Elmi-tədqiqat üsulunda normallaşdırılmır 93 95
98 TEQ-in miqdarı, q/kq, çoxu - 0,24
0,50 - 0,50 Fraksiya tərkibi: Qaynama başlanğıcının temperaturu, ºS, azı 35 35
35 30
35 10%-lik fraksiyanın 70 70
70
70 70
50%-lik fraksiyanın 115
115
115 115
115
90%-lik fraksiyanın 180 180
180
180
180
Qaynama sonunun temperaturu ºS, çoxu 195 195
195
195
195
Qatranın miqdarı mq/100 ml, çoxu 5 5
3 5 Qalıq və itkinin miqdarı, %, çoxu 4 4 4 - 4 nduksiya dövrü, dəq. 600 900
900 600
900 Etillənmiş benzinin rəngi - sarı
narıncı - göy Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|