Microsoft Word cobanli elshad docx
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
20 Avtomobil və təyyarə benzinlərinin əsas keyfiyyət göstəriciləri aşağıdakılardır. 1. Detonasiyaya davamlılıq; 2. Fraksiya tərkibi, buxarlanma qabiliyyəti və doymuş buxarların təzyiqi; 3. Oksidləşməyə qarşı kimyəvi sabitlik, kükürdlü birləşmələrin zərərli təsiri Qeyd etmək lazımdır ki, detonasiyaya davamlılığı onların tərkibinə daxil olan karbohidrogenlərdən aslıdır. Detonasiyaya ən çox meyl göstərənlər normal parafin karbohidrogenləri ən az detonasiya yaradanlar isə aromatik karbohidrogenlərdir, naften karbohidrogenləri isə bu iki karbohidrogen arasında orta yer tutur. Olefin karbohidrogenlərinin antidetonasiya xassəsi parafinlərə nisbətən daha yüksəkdir. Hazırda okton ədədi (motor üsulu ilə) 72-dən 98-ə qədər olan avtomobil benzinləri buraxılır. Karbüratorlu mühərrikdə sıxılma dərəcəsi artırıldığı üçün, görünür gələcəkdə avtomobil benzinlərinin detonasiyaya davamlılığına verilən tələb daha da yüksəldiləcəkdir. Fraksiya tərkibi yanacağın antidetonasiya xassəsinə böyük təsir göstərən amillərdən biridir. Benzin yüngül olduqca onun detonasiya xassəsi də yüksək olur. Benzinlərin buraxılmasını (fraksiya tərkibini) distillə vasitəsilə müəyyən etmək üçün 6 nöqtə götürülür. 1) qaynama başlanğıcının temperaturu , °S; 2) benzinin 10%-lik fraksiyasının qaynama temperaturu; 3) 50%-lik fraksiyanın qaynama temperaturu; 4) 90%-lik fraksiyanın qaynama temperaturu; 5) 97,5%-lik fraksiyanın qaynama temperaturu; 6) Qaynama sonunun temperaturu; Benzinin 10%-lik qaynama temperaturu mühərrikin alçaq temperaturda isə düşmə xassəsini və onun yanacaq verilən boru kəmərlərində qaz tıxacı əmələgətirmə qabiliyyətini göstərir. 10%-lik qaynama temperaturu təyyarə benzinləri üçün 75-88°S və avtomobil benzinləri üçün 70-79°S-yə bərabərdir. Benzinin 50%-lik qaynama temperaturu onun
21 orta buxarlanma qabiliyyətini mühərrikin bir rejimdən digər rejimə keçməsini və onun iş zamanı davamlılığını göstərir. 50 %-lik fraksiya aşağı temperaturda qaynadıqca, onun buxarlanma qabiliyyəti yüksək olur və mühərrik normal işləyir. Bu temperatur təyyarə benzinləri üçün 105°S, avto benzinlər üçün 115°S-dən yüksək olmamalıdır. Benzinin 90°S-lik qaynama temperaturu onun tərkibində çətin buxarlanan fraksiyaların olduğunu göstərir. Bu temperatur aşağı olduqda benzinin tərkibində çətin buxarlanan fraksiyaların miqdarı az olur, yanacaq karbüratorda tam buxarlanır və beləliklə də silindrlə bərabər paylanır. Bu temperatur təyyarə benzinləri üçün 145°S-dən çox olmamalıdır. A-66 köhnə markalı avtomobil benzində bu temperatur 195°S, digər benzinlərdə isə 180°S-dən çox olmamalıdır. 97,5%-lik qaynama temperaturu mühərrikin sorucu sistemində yanacağın tam buxarlanmasını göstərir. Bu temperatur təyyarə benzinləri üçün 180°S olmalı, avto benzinlərdə isə 205°S-ni ötməməlidir. Qaynama sonunun temperaturu isə benzində ağır fraksiyaların qarışdığını gös- tərir. Temperatur yüksək olduqda karterdəki yağ durulaşır və natamam yanma getdiyi üçün qurum əmələ gəlir. Bu temperatur təyyarə benzinləri üçün 180°S, yayda avto- mobil benzinləri üçün 195°S, qışda avtomobil benzinləri üçün 185°S-dən çox olma- malıdır. Doymuş buxarların təzyiqi karbüratorlu mühərriklərdə yanacağın buxarlanması haqqında bizə əlavə məlumat verir, həm də mühərrikin qidalanma sistemində yanacağın qaz tıxacı əmələ gətirmə qabiliyyətini göstərir. Benzinin doymuş buxarlarının təzyiqi nə qədər çox olarsa bir o qədər asan buxarlanar, yüksəkdə uçan təyyarələrin mühərrikinin boru kəmərlərində qaz tıxacı əmələgətirmə qabiliyyəti yüksək olar. Buna görə də təyyarə benzinlərinin doymuş buxarlarının təzyiqi məhdudlaşdırılır. (norma üzrə 360mm c.st) Karbüratorlu mühərriklərdə işlədilən yanacaqların kimyəvi sabitliyi onların tər- kibində olan və havanın oksigeni ilə asan oksidləşən olefin karbohidrogenləri ilə xa- rakterizə edilir. Oksidləşmə nəticəsində yanacaqların okton ədədi azalır. Bu da
22 onların keyfiyyətinə təsir göstərir. Bu zamanda onların yanıq əmələgətirmə qabiliyyəti yüksəlir. Oksidləşməyə qarşı sabitlik benzin fraksiyasında olan qatranın həqiqi və po- tensial miqdarı ilə qimətləndirilir. Qatranın həqiqi miqdarı müəyyən miqdar məhsulu hava axını vasitəilə su hamamında buxarlandırmaqla təyin olunur. Buxarlanmadan sonra qalığın miqdarı 100ml benzinə hesablanmaqla qatranın həqiqi miqdarı təyin edilir. Qatranın həqiqi miqdarı təyarə benzinləri üçün (100ml, avtomobil benzinləri üçün 7mq) 100ml-də 4mq-dan çox olmamalıdır. Karbüratorlu mühərriklərdə işlədilən benzinlərin keyfiyyətini xarakterizə edən ə sas amillərdən biri də onlardakı kükürdlü birləşmələrin miqdarı və xassəsidir. Benzindəki kükürdlü birləşmələr metalı korroziyaya uğradır, karbohidrogenlərə zərərli təsir göstərir, benzinin antidetonasiya xassəsini aşağı salır, benzinin etil mayesini qəbuletmə xassəsini pisləşdirir. Benzinin tərkibində olan hidrogen-sulfid, merkaptan və sərbəst kükürd onun keyfiyyətinə daha pis təsir göstərir. Hidrogen-sulfid misi, bürüncü və dəmiri korroziyaya uğradır. Merkaptanlar metala təsir etdikdə onu yeyir və merkapditlər əmələ gətirir. Bunlar qızdırıldıqda isə metal sulfidinə və sulfidlərə ayrılr. Metal sulfidlər metalın kristal qurluşunu dağıdır, mühərrik silindrinin səthini korlayır, bununla da silindr divarları ilə porşen halqalarının kipliyi pozulur. Elementar kükürd adi temperaturlarda mis, gümüş və civəyə yüksək temperaturlarda isə dəmirə təsir göstərir. Qeyd etmək lazımdır ki, yüksək temperaturlarda (150-200°S) elementar kükürd naftinlə parafin karbohidrogenlərini hidrogensizləşdirərək hidrogen sulfid, olefinlər, asfaltenlər və karbon əmələ gətirir. Tərkibində kükürdlü birləşmələr olan yanacağı yandırdıqda kükürd qazları alınır. Sistemdə kiplik olmadıqda bu qazlar karterə keçərək oradakı nəmliklə birləşərək sulfat turşusu əmələ gətirir. Aydındır ki, bu turşuda mühərrikin metal hissələrinə yeyici, korroziyaedici təsir göstərir. Kükürdlü birləşmələr həm də benzinlərin etil mayesini qəbul etmə xassəsini pisləşdirir və beləliklə də onların okton
Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|