AZƏ
RBAYCAN RESPUBL KASI TƏ
HS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
«MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z »
Əlyazması hüququnda
Çobanlı Elş
ad Musa
(magistrantın s.a.a.)
«Neftin emalı nə
ticə
sində
alınan avtomobil yanacaqlarının
keyfiyyə
tinin ekspertizası» mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
xtisasın şifri və adı
050644
stehlak mallarının ekspertizası və
marketinqi
xtisaslaşma
stehlak mallarının keyfiyyət ekspertizası
Elmi rə
hbə
r
Magistr proqramının rə
hbə
ri
(a.s.a., elmi dərəcə və elmi ad)
(a.s.a., elmi dərəcə və elmi ad)
dos. T.R.Osmanov dos. T.R.Osmanov
Kafedra müdiri
(a.s.a., elmi dərəcə və elmi ad)
pроф. Я.П.Щясянов
BAKI – 2015
2
MÜNDƏ
R CAT
Giriş ..................................................................................... 3
I.
NƏ
ZƏ
R CMAL
1.1.
Neft sənayesinin inkişafının müasir vəziyyəti və gələcək inkişaf
perspektivləri ..................................................................................
6
1.2.
Neftin emalı nəticəsində alınan məhsullarının ümumi
xarakteristikası ................................................................................
9
1.3.
Neftin emalı nəticəsində alınan yanacaq və sürgü yağlarının
keyfiyyətinə verilən tələblər............................................................
18
II.
TƏ
DQ QATIN OBYEKT VƏ
METODLARI
2.1.
Tədqiqatın əsas obyektləri .............................................................. 29
2.1.1. Dizel yanacaqları və onların əsas göstəriciləri ................................ 29
2.1.2. Benzin yanacağı və onların əsas göstəriciləri ................................. 35
2.2.
Tədqiqatın əsas metodları ............................................................... 41
2.2.1. Dizel yanacağının xassə göstəricilərinin qiymətləndirilməsi........... 41
2.2.2. Mazutun xassə göstəricilərinin qiymətləndirilməsi ....................... 46
2.2.3. Sürtgü materiallarının xassə göstəricilərinin qiymətləndirilməsi .. 48
III.
TƏ
CRÜBI H SSƏ
3.1.
Respublikada istehsal olunan əsas neft məhsullarının
bəzi fiziki-kimyəvi xassələrinə görə ekspertizası ..........................
57
3.2.
Respublikada istehsal olunan neft məhsullarının itkilərinin
azaldılması və işlənmiş yağların keyfiyyətinin ekspertizası............
77
3.3.
Respublikada istehsal olunan texniki mayelərin keyfiyyətinin
ekspertizası ......................................................................................
80
3.4.
Neft məhsullarının göndərilmə, saxlanma və daşınma şərtlərinə
görə ekspertizası .............................................................................
81
Nə
ticə
və
tə
kliflə
r .......................................................................................... 84
stifadə
edilmiş
ə
də
biyyat ............................................................................ 86
3
Giriş
Mövzunun aktuallığı.
Neft qədim akkad dilində "napatum", yəni iylənən,
alovlanan deməkdir, əsasən karbohidrogenlərin və digər üzvi birləşmlərin mürrəkkəb
qarışığından ibarət spesifik iyə malik yanar mayedir.
O, Yer kürəsində ən mühüm təbii enerji ehtiyyatlarından sayılır. Neft elektrik
enerjisinin əldə edilməsi və nəqliyyat vasitələrində yanacaq kimi geniş istifadə edilir.
Bundan əlavə neft kimya sənayesində süni materialların və başqa məhsulların
alınmasında istifadə edilir. Buna görə də, o həm də "Qara qızıl" adlanır.
Neft-qaz sıralı karbohidrogen yataqlarına yerin min, 2 min metrdən 5-6 min
metrə qədər dərinliklərində rast gəlinir. Adətən, bu dərinlik 1000-3000 metr təşkil
edir. Yer səthinə yaxınlaşdıqca atmosfer sularının və bakteriyaların təsiri altında neft
deqradasiyaya məruz qalır (biodeqradasiya) və qatılaşır. Kimyəvi tərkibinə görə neft
təbii qaza və asfalta yaxındır. Bu səbəbdən də çox vaxt bu maddələr ümumilikdə
petrolitlər də adlanırlar.
Azərbaycan neftinin tarixi kökləri çox qədim dövrlərə gedib çıxır. Ərəb
tarixçiləri, coğrafiyaşünasları və səyyahlarından Əhməd Əl-Bəlaruri (IX əsr)
Abşerondakı iqtisadi həyatın qədimdən neftlə bağlı olduğunu göstərmiş, Əbu- shaq
stəxri (XI-X əsrlər), Əbu-d-Həsən Əli Məsudi (X əsr) Bakının neftli torpağı,
Abşeronun "ağ" və "qara" nefti haqqında məlumat vermişdir.
Sənaye əhəmiyyətli neft alınması 1847-ci ildən neftin mexaniki üsulla
qazılmış quyulardan hasil edilməsi ilə başlanır və 1920-ci ilə kimi davam edir. 1847-
1848-ci illərdə ilk dəfə Bibiheybət və sonra Balaxanı yataqlarında mexaniki üsulla
qazılmış quyulardan sənaye əhəmiyyətli neft alınmış və həmin ildən də Azərbaycanın
neft sənayesinin inkişafı başlanır. XIX əsrin əvvəllərində dünyada ilk dəfə olaraq
Bibiheybətdə sahildən 30 m aralı dənizdə qazılmış əl quyusundan neft hasil
edilmişdir.
1920-ci ildə Azərbaycanda neft sənayesinin milliləşdirilməsindən sonra
başlayır və 1949-cu ildə açıq dənizdə "Neft Daşları" yatağının kəşfi dövrünü əhatə
edir. 1921-ci ildə neft hasilatı azalaraq 2,4 mln. tona enir. II mərhələdə axtarış-