Microsoft Word cobanli elshad docx
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
40
Qatranın miqdarı xüsusi standartlar vasitəsilə müəyyən edilir və 7-15 mq/100 ml-dən çox olmamalıdır. Qatran əmələ gətirən maddələr kimi saxlanma və daşınma prosesində oksidləşən və qatrana çevrilən müxtəlif dayanıqsız birləşmələr, məsələn doymamış karbohidrogenlər və s. çıxış edə bilərlər (cədvə 2.2). Qatranın əmələ gəlmə intensivliyi neftin kimyəvi tərkibindən, onun emal üsulundan və saxlanma temperaturundan asılıdır. Kimyəvi sabitlik xüsusi laboratoriya qurğusunda benzinin süni oksidləşmə müddətini göstərən induksiya müddəti ilə ofadə olunur və təmiz oksigen mühitində 0,7 MPa təzyiqdə və 100°S temperaturda təyin edilir. Benzinin oksidləşməsi zamanı oksigenin bir hissəsi qatran və turşuların yaranmasına sərf olundğu üçün onun təzyiqi ə həmiyətli dərəcədə aşağı düşür. Müxtəlif markalı avtomobil benzinlərinin induksiya müddəti 450-900 dəqiqədən az olmamalıdır. Yanacağın kimyəvi dayanıqlığını artırmaq üçün benzinin oksidləşməsinin induksiya müddətini artıran antioksidləş- diricilər (ağac qatranı təbiətli, detohaftal) əlavə edirlər. Yanacaq buraxan aparatların rezervuarlarının (çənlərin), sisternlərinin, yanacaq çənərinin və detallarının korrozi- yaya uğramasına benzinin tərkibində mineral turşuların, qələvilərin, aktiv kükürdlü birləşmələrin, suyun və digər qarışıqların olması təsir edir. Benzinin turşuluğu 100 mq yanacaqda olan turşuların neytrallaşdırılması üçün zəruri olan qələvi kaliumun (KOH) milliqramlarının miqdarı ilə səciyyələnir və və 3mq-dan artıq olamamlıdır. Kükürdlü birləşmələrin olması nəinki mühərrikin işçi orqanlarının korroziyasına səbəb olur, eləcə də yanacağın detonasiya dayanıqlığını aşağı salır, qatran əmələ gəlməsinə şərait yaradır. Benzinin tərkibində kükürdün miqdarı nə qədər az olsa, o qədər onun keyfiyyəti yüksək olar. Kükürdün benzində olmasını cilalanmış mis lövhənin benzinlə korroziyaya uğramasını sınaqdan keçirmək yolu ilə təyin edirlər. Benzinin markasından asılı olaraq kükürdün miqdarı 0,10-0,15%-dən çox olmamalıdır. Su benzində həll olmuş və sərbəst vəziyyətdə ola bilər. Həll olmuş suyun miqdarı nir qayda olaraq faizin mində bir hissəsindən çox olmur, sərbəst suyun mövcudluğu isə benzinin hiqroskopikliyindən (rütubəti özünə çəkmə qabiliyyəti)
41 asılıdır və nəzər çarpan səviyyədə ola bilər. Benzinin tərkibində suyun olması onun güclü korroziya yaratma təsirinə malik olması səbəbindən, eləcə də soyuq havada yanacaq buraxan aparatın donmasının mümkünlüyünə görə yol verilməzdir. Benzinin tərkibində mühərrikin detallarının sıradan çıxmasına, filtrlərin və karbüratorun kanallarının çirklənmsəinə gətirən mexaniki qatışıqların (tozlar, mineral və üzvi hissəciklər) olması da yol verilməzdir.
Dizel yanacağının keyfiyyətinin əsas göstəricilərindən biri yanacağın alışma mənbəyi olmadan alovlanmasını səciyyələndirən və setan ədədi ilə qiymətləndirilən alovlanmadır. Setan ədədi bir silindrli mühərrikli laboratoriya qurğusunda sınaqdan keçirilən yanacaq nümunəsinin öz-özünə alovlanma temperaturunu etalon yanacağın tempe- raturu ilə müqayisə edilməsi yolu ilə təyin olunur. Etalon yanacağı kimi iki karbo- hidrogendən – öz-özünə alovlanması 100-ə bərabər qəbul edilmiş setandan (C 16 H 34 ) və öz-özünə alovlanması sıfır olan ά - matilnaftalindən (C 11 H 10 ) ibarət qarışıq tətbiq olunur. Setan ədədi dedikdə ədədi qiymətcə setan və ά- matilnaftalindən ibarət olan və öz-özünə alovlanmasına görə yoxalnılan yanacaqla eynilik təşkil edən qarışıqda setanın faizinə (həcm üzrə) bərabər olan şərti vahid nəzərdə tutulur. Məsələn, əgər slnaqdan keçirilən yanacaq özünü 45% setandan və 55 % ά matilnaftalindən ibarət qarışıq kimi aparırsa, onda həmin dizel yanacağının setan ədədi 45-ə bərabərdir. Setan ədədi artdıqca dizel yanacağının öz-özünə alovlanma temperaturu azalır (şəkil 2.1). Setan ədədi mühərrikin işə salınmasının asanlığına və etibarlığına, yanma təzyiqinə, yanacağın xüsusi sərfinə və digər göstəricilərinə təsir edir.Daha yüksək setan ədədinə malik yanacaqdan istifadə edilməsi natamam yanmaya, buraxılan qazın tüstülülüyünün artmasına və mühərrikin gücünün azalmasına gətirir.
42 Dizel yanacağının fraksiya tərkibindən yanacaq-hava qarışığının yaranma keyfiyyəti və onun yanmasının tamlığı, buraxılan qazın tüstülülüyü və mühərrikin işləməsinin digər göstəriciləri, eləcə də yanan qarışığa od yaxınlaşdırdıqda onun alışma temperaturu asıldır. Alışma temperaturunu tətin edərkən yanacağı qapalı putada (içində metal əritmək üçün odadavamlı qab) qızdırırlar və mütəmadi olaraq onun sətfinə alov lampasını yaxınlaşdırırlar. Alışma temperaturu yanacağın istifadə,daşınma və saxlanma zamanı oddan təhlükəli olmasını səciyyələndirir.
Şə
Özlülük dizel yanacağının mühüm istismar xassəsidir və onun mühərrikliyini (yəni müəyyən qüvvənin təsiri altında yerdəyişmə zamanı mayenin hissəciklərinin bir-birinə müqavimətini), onun xırdalanma (toz halına keçə bilmə) dərəcəsini və yanan qarışığın bircinsliyini müəyyən edir. Özlülük aşağı olduqda yanacağın həddən artıq xırdalanması, onun yarıqlardan axması baş verir, püskürmənin təzyiqi aşağı düşür, onun yağlayıcı xassəsi pisləşir və əksinə, özlülük çox yuxarı olduqda yanacağın borularla hərəkəti zamanı müqavimət artır, xırdalanma və qarışıq yaranması prosesləri pisləşir, yanacaq natamam yanır, onun sərfi artır.Dizel yanacağı adətən mayenin daxili sürtünməsinin xüsusi əmsalını təşkil edən kinematik özlülük ilə səciyyələnir. Dizel yanacağının özlülüyü temperaturdan asılıdır. (şəkil 2.2). və
Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|