Microsoft Word cobanli elshad docx
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.4. Neft m əhsullarının gönd ərilm ə, saxlanma v ə da şınma şərtl ərin ə gör ə ekspertizası
- ST FAD Ə ED LM Ş ƏD ƏB YYAT
- Chobanli Elshad Musa “Examination of the quality of automotive fuels derived from oil refining” Summari
81 su (qar və ya yağış suyu) tətbiq edirlər. Qış müddətində mühərriklərdə aşağı donma temperaturlu soyuducu mayelərdən (antifrizlərdən) istifadə edirlər. Bu soyuducu mayelər etilenqlikol (CH 2 OH–CH
2 OH) və su müxtəlif aşqarlarla qarışığıdır. Sənaye donma temperaturu aşağı olan etilenqlikol əsaslı soyuducu mayelərin bir neçə növünü buraxır: çoxkomponentli Tosol A, Tosol A-40 və Tosol A-65, eləcə də 40 və 65 markalı sadə antifrizlər. Tosol A mayelərinin donma temperaturları müvafiq olaraq - 40 və -65°S-dir. 40 markalı antifriz 53% etilenqlikol və 47% suyun, 65 marka isə 66% etilenqlikol və 34% suyun qarışığıdır. Bu antifrizlərin donma temperaturları müvafiq olaraq -40 və 65°S-dir. Hidroötürücülü əyləc qurğularında istifadə olunan (bütün avtomobil və avtobuslarda, yol və kənd təsərrüfatı maşınlarında istifadə olunan) əyləc (tormoz) mayeləri üç markada istehsal olunur: BSK, QTJ-22M və “Neva”. BSK mayesi bərabər miqdarda butil spirtinin və kastor yağının qarışığıdır, donma temperaturu - 17°S-dir. QTJ-22M və “Neva” markalı əyləc mayeləri daha yüksək istismar xassələrinə malikdir və qlikol əsasında aşınmaya və korroziyaya qarşı, özlülüklü aşqarlarla və boyaqlarla kompleksdə istehsal olunurlar. Bu mayelərin donma temperaturu - 60°S-dir.
ekspertizası
Duru yanacaq, sürtkü materialları və texniki mayelər istehlakçıya keyfiyyət haq- qında vahid sənədlə (pasport) müşayiət olunan partiyalar şəklində göndərilirlər. Sə- nəddə göndərən müəssisənin adı, neft məhsulunun növü, markası, partiyanın və nəq- liyyat vahidinin nömrəsi, istehsal tarixi, eləcə də məhsulun müəyyən olunmuş stan- dartlarla normalaşdırılmış keyfiyyət göstəriciləri və göndərilən məhsulun sınağının nəticələri əksini tapmalıdır. Duru neft məhsullarını bütün nəqliyyat növləri ilə daşı- yırlar: boru xətləri, su, dəmir yolu və avtomobillə. Xüsusi hallarda hava nəqliyyatı istifadə olunur. Yanacağın doldurulduğu tutumların üzərində aşağıdakı yazılar həkk
82 olunur: açıq rəngli neft məhsulları olduqda “Zəhər”. Neft və neft məhsullarının daşınması üçün boru xətlərinin tətbiqi dəmir yolunu əhəmiyyətli dərəcəd yüklənmədən azad edir və demir yollarından və su magistrallarından uzaqda yerləşmiş böyük yataqların istismarı zamanı xüsusilə effektiv olur. Su nəqliyyatı ilə neft məhsulları neft doldurulan gəmilər, dəniz və çay tankerləri və barijlarla daşınır. Dəniz tankerlərinin tutumu 500000m 3 -dir. Neft məhsullarının su ilə daşınmasının maya dəyəri dəmir yolu ilə daşınmaya nisbətən aşağıdır. Neft məhsullarının dəniz daşınmalarının sonrakı inkişafı ölkəmizin xarici ticarət əlaqələrinin genişlənməsi ilə bağlıdır. Dəmir yolunda neft məhsullarını sisternlər, bunkerlər, yarımvaqonlar və digər qablarda daşıyırlar; çox sərf olunmayan sürtkü materiallarını çəlləklərdə, bidonlarda, bankalarda və şüşə qablarda daşıyırlar. Sisternlər 50, 60, 90 və 120 m 3
həcmdə buraxılırlar. Yüksək özlülüyü olan neft məhsullarının ötürülməsini və boşaldılmasını sürətləndirmək üçün neft bazalarında və anbarlarda qızdırıcı qurğulardan istifadə olunur, eləcə də buxar köynəkli sisternlər tətbiq olunur. Yerli daşımalarda (500 km məsafəyə kimi) avtomobil nəqliyyatı effektlidir. Neft məhsullarının qəbulu çəkilməklə və ya həcminə və sıxlığına görə kütləsi müəyyən edilməklə həyata keçirilir. Daxil olan yanacağın və ya yağın pasportu olmadıqda yükü qəbul edən tərəf laboratoriyada neft məhsulunun keyfiyyətini müyyən etməlidir. Keyfiyyətin standarta uyğun olmaması aşkar edildikdə dəmir yolu nümayəndəsinin iştirakı ilə götürülmüş nümunə iddialar həll olunana və pasport tərtib olunan kimi yükü alanda saxlanılır. Neft bazarlarının və anbarların əsas vəzifəsi neft məhsullarının keyfiyyətli qəbulunu, etibarlı saxlanmasını və vaxtında istehlakçılara buraxılmasını təmin etməkdir. Neft məhsullarının saxlanması üçün əsasən rezervuarlardan istifadə olunur. Böyük neft bazarlarında dəmir rezervuarların həcmi 2000m
3 -ə çatır. Son zamanlar içərisinə yağıntıların və tozun düşməsini istisna edən nümunəvi dəmir-beton rezervuarlar geniş yayılmışdır. Müxtəlif markalı maye yanacaqlar və sürtkü materialları ayrı-ayrı rezervuarlarda saxlanırlar. Zəmanətli saxlanma müddəti istehsal edildiyi gündən avtomobil benzini üçün 5 il, aviasiya
83 benzini üçün 2 il və dizel yanacağı üçün 5 ildir və bu müddət başa çatdıqdan sonra neft məhsullarının keyfiyyətinin zəruri standartlara uyğunluğu təkrar yoxlanmalıdır. Daşınma və saxlanma zamanı yanacaq hava ilə təmasda olaraq oksidləşir: onun tərkibində qatranlar və üzvi turşular toplanır. Yanacağın oksidləşməsinin intensivliyini rezervuarın rənglənməsi və ya torpağa basdırmaqla temperaturunu aşağı salmaqla azaltmaq olar. Rezervuar nə qədər yuxarı səviyəyə qədər dolmuş olsa, o qədər saxlanma zamanı qatranlar az əmələ gələr. Sürtkü materialları qapalı yerlərdə və təmiz tutumlarda saxlanmalıdırlar. Qablar sıx vintlənən probkalara və etibarlı ara qatlara malik olmalıdırlar. Buxarların hava ilə qarışığının müəyyən konsentra- siyasında neft məhsulları oddan təhlükəli və alovlana bilən ola bilərlər: onların bəziləri zəhərlidir və insan sağlamlığı üçün təhlükəlidir. Neft məhsulları ilə işləmək üçün yalnız təhlükəsizlik texnikası üzrə təlimat keçmiş şəxslər buraxılırlar. Daha çox etilləşdirilmiş benzin təhlükə kəsb edir. Onun qəbulu və buraxılması üzrə avadanlıq tam hermetikləşməli və üzərində “Təhlükəlidir”, “Zəhər” və s. kimi xəbərdaredici yazılar olmalıdır. Neft bazarları və anbarlar saz və təhlükəsiz elektrik xətlərinə malik olmalı və yanğınsöndürmə üzrə zəruri avadanlıqlı təchiz olunmalıdır. Onların ə razisində siqaret çəkmək, açıq oddan və ya zərbə zamanı qığılcım verən alətlərdən istifadə etmək qadağandır. Yanacağın saxlanması üçün tutumlar və boru xətləri statik elektrikdən müdafiəyə malik olmalıdır.
84 NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR Müasir dövrdə respublikamızın ticarət şəbəkəsinə olduqca geniş çeşidli neft məhsulları daxil olur. Neft məhsullarını alınmasına görə iki qrupa bölmək olar: neftin emalından alman məhsullar; neftdən alman kimyəvi sintez məhsulları. Neft emalı məhsullarının çeşidinə karbürator yanacaqları, dizel yanacaqları, sürtkü yağları, mazut, texniki mayelər, həlledicilər və s. kimi qiymətli məhsullar daxildir. Neft məhsullarının keyfiyyəti onun kimyəvi tərkibindən və emal üsulundan asılı olaraq formalaşır. Neft məhsullarının əsas keyfiyyət göstəricilərinə fraksiya tərkibi, kənar qarı- ş ıqların, kükürdün, qətranlı maddələrin miqdarı, turşu ədədi və s. göstəricilər daxildir. Qiymətli məhsul olan karbürator və dizel yanacaqları üçün əsas keyfiyyət göstəricisi detonasiya davamlılığıdır ki, bu da oktan ədədi ilə ifadə olunur və benzinlərin markalarında göstərilir. Azərbaycanda aparılan tədqiqatlar göstərir ki, yüksək oktanlı benzinlərin tərkibindəki aromatikanın miqdarının kütləcə 50% və benzolun miqdarı isə kütləcə 5,3%-dir. Benzinin tərkibində olan aromatik karbohidrogenlərin və benzolun miqdarının belə yüksək göstəricilərə malik olması onunla izah olunur ki, oktan ə dədinin artırılması üsullarının əsasım riforminq benzinindən istifadə edilməsi təşkil edir. Buna görə də əhalinin sağlamlığının qorunması məsələsi əsas vəzifələrdən biri olduğunu nəzərə alaraq, riforminq benzinin tərkibindəki aromatik və benzolun miqdarı aşağı salınmalıdır. Neft məhsullarının keyfiyyət göstəriciləri uyğun standartlarda normalaşdırılır və uyğun metodika üzrə, orqanoleptik və laboratoriya üsulları ilə təyin edilir. Orqanoleptik metodla neft məhsullarının rəngi, şəffaflığı, mexaniki qarışıqların miqdarı və s. kimi göstəriciləri yoxlanıla bilir. Neft məhsullarının fraksiya tərkibi, detonasiya davamlığı, alışma temperaturu, özlülüyü və s. kimi keyfiyyət göstəriciləri isə laboratoriya üsulu ilə təyin edilir.
85 Dünya bazarına çıxarılan neft məhsullarının keyfiyyətinin daha da yüksəl- dilməsi üçün keyfiyyət göstəricilərinin Avropa standarlarının tələbləri səviyyəsinə uyğunlaşdırılması neft emalı sənayesi qarşısında duran ən vacib məsələlərdən biridir. Yuxanda qeyd olunanları nəzərə alaraq aşağıdakı təklifləri verməyi məqsədəuyğun hesab edirəm. 1. Azərbaycan nefti tərkib və xassələrinə görə bütün dünyada qiymətli xammal kimi tanınır. Bu isə öz növbəsində yüksək keyfiyyətli neft məhsullarının alınması üçün şərait yaradır. Buna görə də respublikamızda neft emalı müəssisələrinin yeni texnologiya ilə qurulması və istehsal olunan neft emalı məhsullarının keyfiyyətinin daha da yüksəldilməsi məqsədəuyğundur. Bununla da ölkəmiz dünya bazarında təkcə xam nefti ilə deyil, həm də neft emalı məhsulları ilə tanına bilər. 2. Məlum olduğu kimi benzin çox qiymətli bir neft məhsuludur. Respublika- mızda istehsal olunan avtomobil benzinlərinin tərkibində benzolun miqdarı dünya standartları ilə müqayisədə xeyli yüksəkdir. Bu göstəricinin mümkün qədər azaldıl- ması oktan ədədinin yüksəlməsinə və ətraf mühitin çirklənməsinin azalmasına səbəb olar. 3. Neft məhsullarının keyfiyyətinin qiymətləndirilməsində orqanoleptik metod- ların tətbiqini genişləndirməyi və bu prosesdə ekspert kadrların iştirakının təmin olunmasını məqsədəuyğun hesab edirəm. 4.
yüksək oktanlı benzinə əlavə feterol hazırlamışlar. Bu benzini ekoloji təmiz və demək olar ki, zərərsiz edərək xarici sanitar normalara tam cavab verir. Respublikamızda ekoloji təmizliyi qorumaq üçün bu texnologiyanın tətbiq edilməsi məqsədəuyğundur. 5.
Benzində kükürd miqdarı normadan artıq olduqda silindrin yeyilməsi dəfələrlə artır və mühərrikdə qurumun yığılması sürətlənir. Avtomobil mühərrikinin uzunmüddətli istismarının təşkili, eyni zamanda mühərrikdə yığlılan qurumun miqdarını azaltmaq üçün benzin istehsalı zamanı kükürdün miqdarının minumuma endirilməsi məqsədəuyğundur.
86 ST FADƏ ED LM Ş ƏDƏB YYAT
1. Həsənov Ə.P., Osmanov T.R., Həsənov N.N. və b. Mədəni-məişət təyinatlı malların ekspertizası. I hissə. (Dərslik). Bakı, “ qtisad Universiteti” Nəşriyyatı, 2014. 2. Həsənov Ə.P., Osmanov T.R., Həsənov N.N. və b. Mədəni-məişət təyinatlı malların ekspertizası. I hissə. (Dərslik). Bakı, “ qtisad Universiteti” Nəşriyyatı, 2014. 3. Həsənov Ə.P., Osmanov T.R., Həsənov N.N. və b. Qeyri-ərzaq mallarının ekspertizasının praktikumu. (Dərslik). Bakı, “ qtisad Universiteti” Nəşriyyatı, 2014. 4. Osmanov T.R.Qeyri-ərzaq mallarının əmtəəşünaslığı və ekspertizasının ə sasları. (Dərslik). Bakı, “ qtisad Universiteti” Nəşriyyatı, 2014. 5. Ц.З.Рцыцтщм, С.Ь.Мцдшьцььцвщм, Т.Т.Рцыцтщм, Е.К.Щыьфтщм – Цьеццжътфыдэхэт тцяцкш цыфыдфкэ, Ифлэ – 2003. 6. Ц.З.Рцыцтщм, С.Ь.Мцдшьцььцвщм, Е.К.Щыьфтщм мц ифжй. – Шыеурдфл ьфддфкэтэт улызукешяфыэтэт тцяцкш цыфыдфкэ, Ифлэ – 2003. 7. Ц.З.Рцыцтщм, Ф.Р.Рцыцтщм, М.Ь.Фиифыщм – Пбт фнфййфиэ мц чця-вцкш ьфддфкэ цьеццжътфыдэхэ, «Ьффкша тцжкшннфеэ», Ифлэ – 1999. 8. Ф.Р.Рцыцтщм, М.Ь,Фиифыщм, А.А.Йгдшнум – Ыътш пбтдцкшт лшьнф мц еучтщдщпшнфыэ, «Йщкйгв тцжкшннфеэ», Ифлэ – 1998. 9. Ц.З.Рцыцтщм, И.Ы.Зфжфнум – Фнфййфиэ, Йфдфтеукунф мц чця ьфддфкэтэт лунашннце улызукешяфыэ, «Ецрышд» ТЗЬ, Ифлэ – 2006. 10.
Ц.З.Рцыцтщм, В.Ц.Тгкшнум, С.Ь.Мцдшьцььцвщм, Т.Т.Рцыцтщм, Е.К.Щыьфтщм, Ь.Ф.Ифифнум, У.Ц.Ыцьцвщм – Йункш-цкяфй ьфддфкэтэт улызукешяфыэ, Э ршыыц, «Юфжэщхдг ьцеиццыш», Ифлэ – 2006. 11.
Ц.З.Рцыцтщм, В.Ц.Тгкшнум, С.Ь.Мцдшьцььцвщм, Т.Т.Рцыцтщм, Е.К.Щыьфтщм, Ь.Ф.Ифифнум, У.Ц.Ыцьцвщм – Йункш-цкяфй ьфддфкэтэт улызукешяфыэ, ЭЭ ршыыц, «Юфжэщхдг ьцеиццыш», Ифлэ – 2006. 12.
В.Г.Царюнов «Нефтяное товароведение». 13.
Лосиков, Лукашевич «Нефтяное товароведение». 14.
Б.Шыхялизадя, Г.Сяфяров, Р.Азяри «Нефт вя газ кимйасы». 15.
Г.И.Кутянин «Пластические массы и химические товары».
87 16.
Г.И.Кутянин «Введение, пластические массы, химико-москательные товары
». 17.
Нефтеперерабатывающая промышленность. Справочное руководство. 18.
Р.Г.Исмаилов «Промышленная переработка нефти и развитие нефтехимии ». 19.
«Нефтепродукты». Свойства, качество, применение. Справочник. Под ред
. Проф. Б.В.Лосикова. 20.
Моторные и реактивные масла и жидкости. Под ред.проф. К.К.Папок. М ., 1983. 21. Ф.И.Самедова. Технология
получения белых
масел
из
Азербайджанских нефтей. Баку, 1996. 22. Ф.И.Самедова, Р.З.Гасанова. Нетрадиционные способы получения нефтяных масел. Баку, 1999. 23. Ф.И.Самедова. Смазочные масла из бакинских парафинистых нефтей. Баку , 1987.
24. Ф.И.Самедова. Исследование и разработка технологии получения смазочных масел из Азербайджанских нефтей. Баку, 1991. 25. Ф.И.Самедова. Перспективы производства высококачественных масел из Азербайджанских нефтей. Баку, 1995. 26. Б.В.Лосиков. Химия минеральных масел. М., 1995. 27. И.Г.Фукс и др. Экологические проблемы рационального использования смазочных материалов. М., 1993. 28. О.Н.Цветков и др. Эксплуатационные свойства смазочных масел. М., 1995. 29.
А.М.Кулиев и др. Химия и технология топлив и масел. М., 1984. 30.
М.Кампен. Рост потребления синтетических смазочных масел. М., 1992. 31.
Набу Масао. Перевод № 4414 «Синтетические смазочные масла». Баку, 1983.
32. Р.З.Гасанова. Автореферат докторской диссертации. Баку, 1991.
88 33.
Р.Ш.Кулиев. Улучшение эксплуатационных свойств масел. Баку, 1993. 34.
С.В.Котов и др. Химия и технология топлив и масел. М., 1990. 35.
В.М.Капустин. Химия и технология масел. М., 1993. 36.
М.И.Рустамов и др. Способ получения смазочного масла. Патент а: с, 1799902 от 17.04.91. 37. А.Г.Бондарь. Математическое
моделирование в
химической
технологии . Киев, 1993. 38.
В.В.Налимов. Статистические методы планирования экспериментов. М ., 1995. 39. В.Биск. Производство белого масла. М., 1956. 40. Л.П.Храмцова. Применение и производство белых масел за рубежом. М ., 1986. 41. В.А.Потанина и др. Качество и технология производства белых масел. М ., 1985. 42. Г.А.Пашаева. Оптимальный метод получения вазелинового и других белых масел. М., 1988. 43. А.А.Петров. Углеводороды нефти. М., 1995. 44. Д.Г.Гасанова. Автореферат кандидатской диссертации. Баку, 1988. 45. С.Ю.Рашидова. Автореферат кандидатской диссертации. Баку, 1985. 46.
http://az.wikipedia.org/ 47.
http://stat.gov.az/
89 Чобанлы
Эльшад Муса “Экспертиза качества автомобильного топлива, полученного при обработке нефти” Резюме
Работа
посвящена изучению экспертизы качества автомобильного топлива, полученного при обработке нефти. Дана информация о современном состоянии и перспективах развития нефтяной промышленности, представлена общая характеристика и требования к качеству автомобильного топлива, смазочных масель и других продуктов переработки нефти. Отобрана объекты и методы исследования , проведена экспертиза некоторых физико-химических свойств основных нефтяных продуктов, производимых в республики, в том числе отработанных масел, технических жидкостей и др. По резултатам проведенных исследований даны выводы и сделаны предложения. Изучены факторы, влияющие на качество автомобильного топливо полученного при обработки нефти.
90 Chobanli Elshad Musa “Examination of the quality of automotive fuels derived from oil refining” Summari
The work is devoted to study and research of automotive fuels. Information is given on the analysis and examination of fuels. The object of study is selected. Factors that affect the quality of automotive fules are studied.
Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|