İnstitutu

 

41 



 

fənlərarası inteqrasiyanı (bəzi tədris vahidləri digər fənlər üçün ilkin şərt ola 

bilər; bəzi nəticələr iki fənnin tədris  vahidləri ilə  əlaqəli  inteqrasiya etdirilə 

bilər) 



 

ardıcıllığın qurulması prinsiplərini 

1)məntiqi ardıcıllıq; 

      2)psixoloji  ardıcıllıq  (sadədən  mürəkkəbə  doğru,  istiqamət,  tətbiq  etmə, 

layihələrin tərtibi, yaxından uzağa prinsipi). 

     3)xronoloji ardıcıllıq (tarixi-coğrafi ardıcıllıq), 

     4)tematik ardıcıllıq-səbəb-nəticə əlaqələri) 



 

 hər  sinif  üzrə  tədris  vahidlərinin  (dərslər  blokunun)  ümumi  təlim 

nəticələrinin əsasında tərtib edilməsini 



 

Tədris və təlim prinsiplərini 

1)şagirdyönümlülük 

2)aktiv, müstəqil və birgə təlim üçün imkanların yaradılması 

3)məqsədyönümlülük  

4)məktəbdən sonrakı və ictimaiyyətlə bağlı fəaliyyətlərlə əlaqəlilik 



 

il ərzində keçiriləcək kiçik və böyük summativ qiymətləndirmələrin vaxtını 

Planlaşdırma  aparmaq  üçün  müəllimə  lazım  olan  bacarıqlardan  ikincisi 

mövzuların  tədrisi  zamanı  inteqrasiya  imkanlarını  müəyyən  etməkdir.Coğrafiya 

fənninin bir çox fənlərlə inteqrasiyası mümkündür. Fizika təbiətdə baş verən təbii 

proseslərin  fiziki  qanunauyğunluqlarını,  riyaziyyat  Yer  kürəsində  ölçü  və 

hesablama 

işlərinin 

aparılması, 

kimya 

təbii 

ehtiyatların 

yerləşmə 

qanunauyğunluqlarını, biologiya Yerin canlı aləmini, ədəbiyyat şair və yazıçıların 

əsərlərindəki təbiət təsvirlərini, tarix yer kürəsində baş verən hadisə və proseslərin 

tarixini öyrəndiyindən coğrafiya müəllimi planlaşdırma hazırlayarkən inteqrasiyanı 

nəzərə almağa imkan verəcəkdir. Coğrafiya müəllimi planlaşdırma apararkən tədris 

etdiyi mövzunun digər fənlərdəki bu və ya digər mövzu ilə inteqrasiya imkanlarını 

müəyyən  etməlidir.  Məsələn,  “Planda  miqyasın  və  məsafələrin  ölçülməsi” 

mövzusu  riyaziyyatla,  “Atmosfer”  bəhsi kimya,  biologiya,  fizika,  “Yer  kürəsində 

əhalinin  müxtəlifliyi”  mövzusu  biologiya,  “Təzyiq  qurşaqları  və  onların  yaranma 

səbəbləri”  bəhsi  fizika  ilə  əlaqə  yaradaraq  tədris  edilməsi  daha  müsbət  nəticələr 

verir. 

Perespektiv  planlaşdırma  aparmaq  üçün  müəllimə  lazım  olan  bacarıqlardan 

biri də  mövzuya uyğun resursların seçilməsidir. Coğrafiya fənni şagirdləri heç bir 

zaman  görmədikləri  və  bəlkə  də  gələcəkdə  də  görməyəcəkləri  bir  sıra  hadisələrlə 

tanış  edir,  məsələn:  buzlaqlı  hündür  dağlarla,  aysberqli  qütb  dənizləri  ilə,  tropik 

bitkilərlə zəngin meşələrlə və sairə. Şagirdlərə görmədikləri hadisələri yalnız quru 

sözlərlə aydın və düzgün təsəvvür etdirmək olduqca çətindir. Müxtəlif  herbarilər, 

coğrafi  şəkillər,  suxurlar,    planşet,  kompas,  termometr,  fluger  və  digər  əyani 

vəsaitlər  coğrafiyanın  tədrisində  mühümdür.  Coğrafiya  fənnin  tədrisində  ən 

mühüm əyani vəsait isə müxtəlif məzmunlu xəritələr, atlaslar və qlobuslardır. 

Mühüm  bacarıqlardan  biri  də  mövzulara  görə  məqsədyönlü    vaxt  bölgüsü 

aparmaqdır.  Müəllim,  kursun  ümumi  məqsədlərinə  məzmun  etibarı  ilə  daha 

müvafiq  olan  mövzu  və  məsələlərə  çox,  quru  faktların  və  ya  coğrafi  adların 

---

 

42 

öyrənilməsindən  ibarət  olan  mövzulara  isə  təbii  ki,  az  vaxt  ayırmalıdır.  Təhsil 

nazirliyi  tərəfindən  təsdiq  olunmuş  vaxtı  artırıb,  azaltmamaq  şərti  ilə  müəllim 

mövzuların  çətinlik  dərəcəsinə  görə  onlara  verilən  vaxtı  özü  müəyyənləşdirmə 

bacarığına malik olmalıdır. 

 

VI sinifdən perespektiv planlaşdırma nümunəsi: 

Standartlar 

Tədris 

vahidi 

Məzmun 

İnteqrasiya 

Resurslar 

S

aat

 

 

2.1.1. Yerin daxili 

quruluşunun, 

relyefini,  və 

orada baş verən 

hadisə və 

prosesləri təsvir 

edir 

 

 

 

 

                               

Yer qabığı 

və litosfer 

 

1.Yerin daxili quruluşu. 

Litosfer anlayışı 

                                        

                             

Fiz.1.1.1.;2.1.1                     

H-b.1.1.1.  

dərslik, iş vərəqləri, 

müxtəlif şəkillər 

1 

2. Yer qabığında  baş 

verən tektonik 

hərəkətlər 

Tektonik xəritə, 

dərslik, iş vərəqləri 

1  

3. Zəlzələlər 

Kompyuter, 

proyektor. Dərslik, iş 

vərəqləri 

1 

2.1.2. İri relyef 

formalarını kontur 

xəritədə qeyd edir 

 

4. Vulkanlar. İsti 

bulaqlar, qeyzerlər və 

palçıq vulkanları 

Dərslik, iş vərəqləri,  1 

5. Yer qabığını təşkil 

edən suxurlar 

Fiziki xəritə, 

Dərslik, iş vərəqləri 

1  

6. Faydalı 

qazıntılar,Azərbaycanın 

faydalı qazıntılırı,neft, 

onun hasilatı 

Fiziki xəritə,  

Dərslik, iş vərəqləri 

1  

7. Relyef anlayışı, relyef 

əmələgəlmədə ekzogen 

proseslər 

Fiziki xəritə,  

Dərslik, iş vərəqləri 

1  

8. Dağlar 

Fiziki xəritə,  

Dərslik, iş vərəqləri 

1  

9. Düzənliklər 

Fiziki xəritə,  

Dərslik, iş vərəqləri 

1  

10. Okean dibinin 

relyefi 

Dərslik, iş vərəqləri 

1  

 

11. .Ümumiləşdirici dərs 

 

1 

 

 

X sinifdən perespektiv planlaşdırma nümunəsi: 

Standartlar 

Tədris 

vahidi 

Məzmun 

İnteqrasiya 

Resurslar 

Saat 

 

2.1.3. İqlim 

dəyişmələrinə və 

iqlim 

ehtiyatlarından 

istifadəyə dair 

təqdimatlar edir. 

2.1.4. İqlim 

 

Atmos

fe

r 

 

1.Atmosferin mənşəyi, 

tərkibi, quruluşu və 

əhəmiyyəti 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

 

dərslik, iş 

vərəqləri 

1 

---