İnstitutu

 

35 

qoyulmuş  sualların  cavablandırılması,  yeni  biliklərin  üzə  çıxması  mövzunun 

öyrənilməsində nəzərdə tutulmuş məqsədə xidmət edir. 

     BİBÖ- nun tətbiq edilməsi  aşağıdakı mərhələləri həyata keçirməyi tələb edir:  

        -Şagirdlər kiçik qruplar və ya cütlər formasında bölünür və onlar tədris olunan 

mövzuya dair bilikləri siyahiləşdirirlər  

      - Müəllim lövhədə və ya vatman kağızında üç sütundan ibarət cədvəl çəkir.  

 

Bilirəm 

 İstəyirəm biləm.  

 Öyrəndim 

 

 

 

 

 

-  qruplar  və  ya  cütlərin  yazdığı  məlumatlar  sadalanır  və  müəllim  onları  cədvəlin 

sol qrafasında yazır.( təkrar olanları çıxmaq şərti ilə)  

-  cütlər  və  ya  qruplar  mövzuya  dair  nələri  bilmək  istədiklərini  müzakirə  edir  və 

siyahiləşdirir. 

       Eyni qayda ilə müəllim yenə qeyd edir. 

-  mövzuya  aid  mətn  (dərslikdə  və  ya  əvvəlcədən  hazırlanmış)  hissə-hissə  oxunur, 

birgə müzakirə edilir, qoyulmuş sualların cavablarına xüsusi diqqət yetirilir.  

-  şagirdlərin  mövzu  ilə  bağlı  suallara  cavabları  və  eləcə  də  digər  yeni  biliklər 

cədvəlin üçüncü qrafasında əvvəlki  qayda ilə siyahiləşdirir və müəllim tərəfindən 

lövhədə  qeyd olunur.  

-  şagirdlər  mövzuya  dair  əvvəlki  bilikləri  ilə  yeni  öyrəndiklərini  müqayisə  edir, 

ümumiləşdirirlər. 

-  şagirdlərin  ikinci  qrafada  verdikləri  sualların  bəziləri  cavabsız  qala  bilər,  yəni 

onların  cavabları  mətndə  olmaya    bilər,  bu  şagirdlərdə  «hələ  nələri  öyrənmək» 

lazımdır sualını yaradır,onların şəxsi tədqiqat aparması üçün stimul verir. 

       Coğrafiya  fənni  üzrə  «Platforma  və  geosinklinalar»  mövzusunun  tədrisində  

BİBÖ  metodu aşağıdakı  nümunədə   göstərilə bilər. (“Geosinklinal  və platforma”-

nın şəkil -sxemi əsasında) 

 

 

 

         Bildiklərim 

 İstəyirəm biləm 

 Öyrəndiklərim 

Platforma: 

-möhkəm 

qranit 

qata 

malikdir 

-Səthi hamar olur  

-  üzəri  çökmə  suxur  qatı 

ilə örtülü olur  

-  filiz  faydalı  qazıntıları 

vardır 

Geosinklinal: 

Platformalar: 

-nə üçün səthi hamar olur  

-üzəri 

hansı 

relyef 

formalarına uyğun gəlir 

-  platformanın  seysmik 

cəhəttdən  sabit  olmasının 

səbəbi nədir 

-metomarfik 

mənşəli 

faydalı 

qazıntılar 

ola 

Platformalar: 

-endogen 

qüvvələr, 

zəiflədir,ekzogen 

qüvvələr səthi hamarlayır 

-hamar  səth  düzənliklərə 

uyğun gəlir 

-qalın 

qranit  qat  üst 

mantiya  ilə  yer  səthi 

arasında  əlaqəni  kəsir  və 

---

 

36 

-səthi nahamardır 

-dərin 

çökmə 

və 

qalxmalar  arasında  çatlar 

vardır 

-seysmik  cəhətdən  sabit 

deyil 

-  müasir  dağlıq  ərazilərə 

uyğun gəlir və s   

 

bilərmi?  

Geosinklinallar: 

-xəritələrdə 

hansı 

ərazilərə uyğun gəlir? 

-geosinklinalin 

yaranma 

səbəbi nədir? 

-  nə  üçün  geosinklinal 

platformaya çevrilir və s 

 

seysmik  sabitlik  hökm 

sürür 

Geosinklinallar 

-Litosfer 

tavalarının 

toqquşduğu 

ərazilərdə 

seysmik  cəhətdən  sabit 

olmayan zonalardır. 

-toqquşma  davam  etdikcə 

sıxılma güclənir, endogen 

qüvvələr zəifləyir və s  

  

  BİBÖ  metodu  fəal  təlim  metodu  kimi  müasir  dövrün  tələblərinə  cavab  verir, 

«şagird-şagird» «müəllim- şagird» ünsiyyətinin möhkəmlənməsinə xidmət edir 

  Kublaşdırma. 

                Şagirdlərin  hər  hansı  problemə  inteqrativ  və  mürəkkəb  yanaşma 

bacarıqlarını inkişaf etdirmək məqsədinə xidmət edən kub metodu, əslində B.Blüm 

taksanomomiyasına əsaslanır.Bu  metoddan tədqiqiqat  xarakterli  mövzuların tədris 

edilməsində  istifadə  etmək  məqsədəuyğundur.  Kub  metodu  aşağıdakı  mərhələləri 

özündə birləşdirir: 

     1.Kartondan kubun həndəsi formasına uyğun maketi yaradılır. 

      2.  Kubun  tərəfləri  üzərində  şagirdlərin  fəaliyyətini  istiqamətləndirmək  üçün- 

təsvir  et,  müqayisə  et,  təhlil  et,  assosiyiya  yarat,  tətbiq  et,  mubahisə  et  sözləri 

yazılır. 

      3.  Dərs  prosesində  müzakirə  olunacaq  mövzunun  adı  bu  və  ya  digər  şəkildə 

elan edilir (konkret şəkildə və ya hər hansı metod vasitəsi ilə). 

     4.  Sinif  altı  qrupa  ayrılır.Qrupların  liderləri  (püsk  atmaq  yolu  ilə)  arasında 

kubun hansı tərəfini seçməklə (rəqəmlər və ya müxtəlif rənglərə əsasən  deməklə) 

qeyd olunan tapşırığı alır. 

     5. Mövzunun  və  ya situasiyanın  qruplarda təhlili onlara düşən tapşrıq əsasında 

aparılmalıdır. 

      a) təsvir et – mövzunun ölçüləri, forması yerləşməsinə dair məlumat verir  

      b) müqayisə et –  problemin oxşar və fərqli cəhətlərinin üzə çıxarılması, onların 

təhlili 

      c)  assosasiya  yarat-  hansı  mövzular  ilə  əlaqəlidir,  və  ya  bu  sizi  nə  haqda 

düşündürməyə sövq edir. 

     d) təhlil et - onun tərkibini, mahiyyətini izah etmək tələb olunur. 

     e)  tətbiq  et-  mövzunun  həyati  əhəmiyyəti  nədir,ondan  harada  və  nə  məqsədlə 

istifadə etməyin mümkünlüyünü  müəyyən edirlər. 

     k)  mübahisə  et-  mövzuya  dair  alternativ  (əks)  fikirlərə  dair  dəlillər  gətir,  öz 

mövqeyinizi (lehinə və əlehinə) əsaslandırın.  

6.  Şagirdlərin  işinin  yekunu  plakat  şəkilində  və  ya  hazırlanmış  iri  «kubun» 

üzərində yazıla və sinifdə (eləcə də məktəbdə) nümayiş etdirilə bilər. 

        Şagirdlərin  yuxarı  yaş  həddində  kublaşdırma  metodu  daha  yüksək  (B.Blüm 

taksanomiyasına  uyğun)  səviyyədə  təşkil  olunur.Burada    əsas  məqsəd  şagirdlərin 

bilik  səviyyəsinin  aşağı  səviyyədən  yuxarıya  doğru  yüksəldilməsini  təmin 

---