49
III Qrup: Ekoloji problemlərin canlılara təsirinin qarşısını almaq üçün bir
təşkilat yaradın. Təşkilatın adını, emblemini, fəaliyyət proqramını və nəticələrini
müəyyənləşdirin.
Təşkilatın adı
Emblemi
Fəaliyyət
proqramı
Nəticələri
IV Qrup: Məişət tullantılarının
ekologiyanın çirklənməsinə bu da insana və
təbiətə necə təsir etməsini və mümkün həlli yollarını araşdırın.
Məişət
tullantıları
Insana təsiri
Təbiətə təsiri
Mümkün
həlli yolları
Məlumat müzakirəsi:
Qrup nümayəndələri hazırladıqları cavabları təqdim edirlər.
Nəticə və ümumiləşdirmə:
Sənaye məhsullarının istehsalı gündən günə artır, bu da metallurgiya, kimya,
neft, qaz və kömür istehsalı sənayelərinin atmosferə atılan tullantılarının
miqdarının artmasına gətirib çıxarır. Həmçinin qaz, kömür və mazutla
işləyən istilik energetikasının tullantılarının həcmi də artıb. İri şəhərlərdə
havanın yüksək çirklənmə dərəcəsi qeydə alınmışdır ki, bu da ümumi ekoloji
vəziyyətin gərgin olmasını təyin edir
Atmosferin ümumi çirklənməsi bütövlükdə iqlimin dəyişməsinə, bu isə
qlobal istiləşməyə gətirib çıxarır.
Hal-hazırda
Azərbaycan
ekoloji
vəziyyətin
yaxşılaşması
üzrə
istiqamətlənmiş regional tədbirlərdə iştirak edir, belə ki, atmosferə atılan
sənaye tullantılarının azalması üzrə və iri şəhərlərin qazla işləyən nəqliyyat
vasitələri tərəfindən çirklənməsinə qarşı işlər aparılır.
Qiymətləndirmə meyarları:
Qruplar
Meyarlar
I qrup
II qrup
III qrup
IV qrup
Nümunələrlə
51
2.4. Coğrafiya fənninin məzmun standartlarının şərhi
1
STANDART
MƏZMUN
AÇAR SÖZLƏR
TƏBİƏT
VI SİNİF
1
Məzmun standartalrının şərhinə aid verilmiş izahlar və aşar sözlər ancaq tövsiyə xarakteri daşıyır. Siniflər üzrə şagirdlərin inkişaf səviyyəsinə və marağına uyğun olaraq
müvafiq dəyişikliklər və əlavələr etməklə onlara yaradıcı yanaşmaq məqsədəuyğun hesab edilir.
STANDART
MƏZMUN
AÇAR SÖZLƏR
COĞRAFİ MƏKAN
VI SİNİF
1.1.1.Qədim
insanların
Yer
haqqında
təsəvvürlərini şərh edir
Yer haqqında ilkin coğrafi biliklər
Səyahətlər, mərhələlər
1.2.1. Kainatdakı səma cisimlərinin hərəkətini
fərqləndirir
Səma cisimlərinin əsas xüsusiyyətləri
Yer planetinin digər səma cisimlərindən fərqli
cəhətləri
Kainat, kosmos, ulduz, günəş, planet, peyk,
ritmik proseslər,
1.2.2. Yerin öz oxu və Günəş ətrafında
hərəkətini təsvir edir və onun coğrafi nəticələrini
təqdim edir
Yerin Günəş ətrafında hərəkəti və onun coğrafi
nəticələri
Yerin öz oxu ətrafında hərəkəti və onun
coğrafi nəticələri
Gecə-gündüz, sutka, fəsillər,il
1.3.1. Kartoqrafik təsvirlərdə istifadə olunan
elementləri şərh edir
Məhəlin planı və xəritə anlayışı, qlobus
Miqyas anlayışı
Miqyasdan istifadə
Planda istifadə olunan şərti işarələr
Plandan istifadənin əhəmiyyəti
Üfüq, məhəl, miqyas, azimut , şərti işarə,
plan,xəritə,ekvator, meridian, paralel, cografi
qütblər
1.3.2. Yaşadıqları ərazinin planını tərtib edir
Miqyasa və cəhətlərə əsasən planının tərtibi
Kompas, qlobal mövqe etmə sistemi (çps),
planşet, pərgar
52
2.1.1. Yerin daxili quruluşunun, relyefini, və
orada baş verən hadisə və prosesləri təsvir edir
Yerin daxili qurluşu
Litosfer anlayışı. Relyef.
Yerin daxilində gedən proseslər, zəlzələ və
vulkanların sxematik təsviri.
Palçıq vulkanları, isti bulaqlar, qeyzerlər.
Yer səthini təşkil edən suxurlar. Aşınma
Litosfer, Yer qabıgı, suxur, nüvə, mantiya,
zəlzələ, episentr, hiposentr, vulkan, krater,
boğaz, maqma, lava, vulkan ocağı, qeyzer, fəal
və sönmüş vulkan, aşınma, relyef, dağ (zirvə,.
ətək, suayrıcı), alçaq, orta. yüksək dağlar,
düzənlik (ovalıq, yayla, yüksək düzənlik)
2.1.2.İri relyef formalarını kontur xəritədə qeyd
edir
Fiziki xəritədə dağ və düzənliklərin müəyyən
edilməsi
hündürlük şkalası, aşrım, sıra dağ
2.1.3.Yerin hava qatını şərh edir
Atmosfer anlayışı
Atmosferin quruluşu
Atmosferin əhəmiyyəti
Tempratur anlayışı
Külək
Bulud və yağıntı
Atmosfer, troposfer, strotosfer, briz, musson,
tornado , bulud, qar, yağış, dolu, qırov, şeh
2.1.4.Hava
üzərində
müşahidələr
aparır,
nəticələrini təqdim edir
Havanın gün ərzində dəyişməsinin müşahidəsi
Havanın element və hadisələrinin müqayisəsi
Havanın sutkalıq tempraturunun hesablanması
Atmosferin çirklənmə mənbələri
Sutkalıq tempratur, hava , rütubətlilik, yağıntı,
termometr, flüger
2.1.5. Yer səthində suyun paylanmasını şərh edir
Hidrosfer anlayışı
Suyun dövranı
Dünya okeanı anlayışı
Dərinlik şkalasına əsasən dərin və dayaz
əraziləri müəyyən edilməsi
Sudan istifadə
Hidrosfer, dünya okeanı,dənizlər, materik, ada,
yarımada, dərinlik şkalası
2.1.6. Təbiətdə su dövranının sxemini tərtib edir Suyun böyük dövranı ilə quru sularını
əlaqələndirir
Çaylar, göllər, yeraltı sular, büzlaqlar
2.1.7. Canlı aləmin müxtəlifliyinin səbəblərini
şərh edir
Biosfer anlayışı
Canlı aləmin müxtəlifyi
Yer üzrəində canlı aləmin yayılması
Biosfer, torpaq,
bitki örtüyü , heyvanat aləmi, meşələr, səhralar