65
Mineral ehtiyatlardan istifadə
2.1.3. Atmosfer hadisələrinin yaratdığı ekoloji
problemlərə dair məlumat və təqdimatlar
hazırlayır.
Meteoroloji-iqlim hadisələrinin yayılmasında
coğrafi qanunauyğunluqlar
Atmosfer çirklənmələri və mühafizə tədbirləri
Atmosfer çirklənməsinin insan sağlamlığına
təsiri
Istixana effekti, ozon deşiyi, turşulu yağışlar,
tayfun, toz burulganı, qasırğa, ayaz, ətraf
mühitin qorunması haqqında beynəlxalq
müqavilələr
2.1.4. İqlim xəritəsinə əsasən hər hansı ərazinin
iqlim şəraitini təhlil edir.
İqtisadi baxımdan iqlim hadisələrinin statistik
təhlili
Iqlim xəritələri
2.1.5. Hidrosferdəki təbii sərvətləri iqtisadi və
ekocoğrafi cəhətdən qiymətləndirir.
Hidrometeoroloji hadisələrin coğrafi yayılması
qanunauyğunluqları
Hidrosfer hadisələrinin yaratdığı ekoloji
problemlər
Ekosistem, sel, daşqın, qrunt sularının səviyyəsi,
kollektor-drenaj
2.1.6. Hidrosferin ekoloji cəhətdən gərgin
ərazilərini kontur xəritədə qeyd edir.
Su hövzələrini çirkləndirən əsas mənbələr və
onların mühafizəsi
Nüvə silahları, neft tullantıları, çirkab suları,
məişət tullantıları, suyun keyfiyyəti və
təmizlənməsi,
2.1.7. Bioloji ehtiyatlardan istifadəyə dair
proqnozlar verir.
Dünyanın torpaq fondu
Dünyanın meşə fondu
Tarazlı inkişaf baxımından bioehtiyatların
qiymətləndirilməsi
Torpaq kadastrı, meşə yanğınları, meşə
massivlərinin tənəzzülü və kəsilməsi, torpaqların
tənəzzülü
2.1.8. Bioloji ehtiyatlara dair hesablamalar
aparır.
Ərzaq problemi
Bioloji resursların ərzaq problemi ilə əlaqəsini
statistik məlumatlar əsasında təhlili
Biokütlə, bioenergetika , ərzaq qıtlığı, ərzağın
keyfiyyəti, qida rasionu
STANDART
MƏZMUN
AÇAR SÖZLƏR
Cəmiyyət
XI SİNİF
3.1.1. Əhalinin tərkibini təhlil edir.
Əhalinin etnik
milli tərkibi. Etnogeniz
nəzəriyyəsi. Əhalinin məşğullugu. Əhalinin
həyat
səviyyəsi.
Əmək
ehtiyatlarının
qiymətləndirilməsi.
Etnos, passianarlıq, sağlamlıq və təhsil səviyyəsi
göstəriciləri, dövrü, struktur, friksion işsizlik,
66
3.1.2. Əhalinin tərkibinə aid sxemlər, diaqramlar
hazırlayır.
Statistik rəqəmlər əsasında demoqrafik
göstəricilərə aid sxem, diaqram və
kartoqramlarının qurulması
Demoqrafik keçid fazaları
Miqrasiya axınları
“Əyalət-mərkəz” modeli
Məşğulluq, həyat səviyyəsi, yaş-cins tərkibi
3.2.1. Beynəlxalq inteqrasiyanın ölkələrin siyasi
həyatında rolunu qiymətləndirir.
İnteqrasiyanın formalaşmasında beynəlxalq
iqtisadiyyatın rolunun qiymətləndirilməsi
Inteqrasiya , sahəvi və regional qruplaşdırma ,
ölkələrarası, hərbi, siyasi, iqtisadi təşkilatlar
3.2.2. Xəritə üzərində inteqrasiyaya aid olan
ölkələri qruplaşdırır.
Beynəlxalq birliklərin qruplaşdırılması
Hərbi-siyasi, təhsil, mədəniyyət, idman,
dini,turizm
3.2.3. Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin
ölkələrin inkişafındakı roluna dair təqdimatlar
edir.
İqtisadi münasibətlərin tarixən dəyişməsinin
əsaslandırılması
İqtisadi münasibətlərin əsas formaları
fərqləndirilməsi
Ölkələrarası müqavilələrin iqtisadi inkişafa
təsirinin qiymətləndirilməsi. Trans-milli
korporasiyalar ilə ölkənin iqtisadi inkişafının
əlaqələndirilməsi
Korparasiya, holdinq, investisiya, lizinq, kredit,
maliyyə-pul. ÜDM və ÜMM, azad iqtisadi
zonalar, iqtisadi böhran, istiqraz, səhmlər,
səhimdar cəmiyyətlər, risk, sığorta, bank-vergi,
büdcə, gömrük
3.2.4. İqtisadi göstəricilərə əsasən hesablamalar
aparır, sxem və diaqramlar qurur.
İqtisadi göstəricilər ilə iqtisadi münasibətlərin
inkişafının əlaqələndirilməsi
Məşğulluq, iqtisadi sabitlik, milli gəlir,
məhsuldarlıq, alıcılıq qabiliyyəti
3.2.5. Cəmiyyətin sosial-iqtisadi inkişafında
ekoloji tarazlığın qorunmasını proqnozlaşdırır.
Ekoloji tarazlığn pozulması və qorunması
tədbirlərinin qiymətləndirilməsi
Təsərrüfat sahələrinin inkişaf prosesində
yaranan ekoloji problemlərin araşdırılması
Tarazlı inkişaf konsepsiyasının qiymətləndiriləsi
Ekoloji problemlərin həlli yollarına aid
layihələrin hazırlanması
Ekoloji tarazlıq, ekoloji qiymətləndirmə,ekoloji
təcavüz, davamlı inkişaf,ekoloji
maarifləndirmə,ekoloji mədəniyyət,valyontarizm
67
TESAURUS
Kurrikulum- təhsilin məzmunu, təşkili və qiymətləndirilməsi ilə bağlı bütün
məsələləri özündə əks etdirən konseptual sənəddir.
Milli kurrikulum- ölkə miqyasında təhsilin hər bir pilləsindəki fəaliyyətlərin
həyata keçirilməsinə imkan yaradan və onları istiqamətləndirən konseptual
sənəddir.
Coğrafiya fənn kurrikulumu- fənn üzrə fəaliyyətləri istiqamətləndirən
konseptual sənəddir.
Coğrafiya təliminin məzmunu- şəxsiyyətin formalaşmasına yönəlmiş
bacarıqlar şəklində ifadə edilən təlim nəticələrinin (təlim standartlarının)
məcmusudur.
Təlim nəticəsi- müəyyən bir mərhələdə mənimsənilməsi nəzərdə tutlan və
əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş təlim nailiyyətlərinin konkret bir səviyyəsidir.
Məzmun xətti- coğrafiya fənnin xarakterinə uyğun ümumi təlim
nəticələrinin reallaşmasını təmin etmək üçün müəyyən olunan məzmununun zəruri
hissəsidir.
Məzmun standartı- təhsil alanların bilik və bacarıq səviyyəsinə qoyulmuş
dövlət tələbdir.
Qiymətləndirmə standartı- təhsil alanların nailiyyət səviyyəsinə qoyulan
dövlət tələbidir.
Təlim strategiyası- təhsil prosesində istifadə olunan forma, metod, üsul və
vasitələrin məcmusudur.
Coğrafiya dərsliyi- dövlət təhsil standartları əsasında hazırlanmış
kurrikulumlara uyğun olan, şagirdlərdə müstəqil tədqiqatçılıq və yaradıcılıq
vərdişlərinin aşılanmasına, demakratik dünyagörüşünün formalaşmasına imkan
yaradan, onları düşünməyə sövq edən, məntiqi təfəkürü inkişaf etdirən, tətbiqi
xarakter daşıyan, inteqrativ xüsusiyyətə malik əsas dərs vəsaitidir.
Inteqrasiya -müəyyən təhsil sistemi çərcivəsində şagirdlərin təfəkküründə
dünyanın bütöv və bölünməz obrazını formalaşdırmaq, onları inkişaf və
özünüinkişafa istiqamətləndirmək məqsədilə təlimin bütün məzmun komponentləri
arasında struktur əlaqələri qurmağı və onları sistemləşdirməyi tələb edən didaktik
prinsipdir. Dünyanın təhsil təcrübəsində şaquli və üfüqi olmaqla onun iki
növündən istifadə edilir.
Fəndaxili inteqrasiya - təlim prosesinə istiqamət verən aparıcı rola malikdir.
Bu inteqrasiya modeli fənni tədris edən müəllimdə bilik və bacarığı əlaqəli və
eləcə də ayrılıqda görə bilmək qabilliyətini tələb edir. Tədris olunan mövzuda
fənnin məzmun xəttinə uyğun olaraq tələb olunan bilik və bacarıqlar diqqət
mərkəzində olmalıdır, əsasən müəyyən etmək olar ki, bu model şagirdyönümlü
təlim prosesinin tərkib hissəsi kimi, onları dərk etmə və sosial bacarıqlarını
(çalışma həlli, müstəqil qərar çıxarma, tənqidi və yaradıcı düşünmə bacarıqları,
eləcə də biliklərin həyata tətbiqi qabilliyətini inkişaf etdirmək imkanına malikdir.
Fənlərarası inteqrasiya – hər hansı mövzunun tədris edilməsində iki və ya
daha artıq fənn sahəsindən əldə edilən məzmunun öyrədilməsidir. İnteraktiv
Dostları ilə paylaş: |