43
göstəricilərinə
əsasən
hesablamalar
aparır.
2. Havanın tempraturu.
Günəş radiasiyası
dərslik, iş
vərəqləri
1
3. Atmosfer təzyiqi.
Təzyiq qurşaqları və
onların təsiri nəticəsində
yaranan atmosfer
hadisələri
Dərslik, iş
vərəqləri,
şəkillər
1
4. Atmosferdə su.Nisbi
və mütləq rütubətlik.
Yağıntılar.
Dərslik, iş
vərəqləri,
1
5. İqlim və hava.
İqlim xəritəsi,
Dərslik, iş
vərəqləri
1 s
Gündəlik planlaşdırma
Müəllim gündəlik dərs planı hazırlayarkən dərsin mərhələlərinə diqqət
yetirməlidir. Dərs aşağıda göstərilən istiqamətlər üzrə planlaşdırılmalıdır:
•
Mövzu
•
Standart
•
Dərsin məqsədi
•
İş forması
•
İş üsulu
•
Resurslar
•
Dərsin mərhələləri:
–
motivasiya, problemin qoyuluşu
–
tədqiqatın aparılması
–
məlumat mübadiləsi
–
məlumatların müzakirəsi
–
nəticələrin çıxarılması
–
yaradıcı tətbiqetmə
–
qiymətləndirmə
Gündəlik planlaşdırma hazırlayarkən müəllimin birinci işi mövzunun
standarta uyğunluğunu müəyyənləşdirməkdir. Standart müəyyənləşəndən sonra,
ona uyğun dərsin məqsədləri çıxarılır. Artıq standarta və öyrənilən mövzuya uyğun
məqsəd yazılarkən, məqsəd müəllimə deyil şagirdə yönəlməlidir. Əgər müəllim
dərsin məqsədini şagirdin maraqları üzərində qurarsa uğurlu və nəticəyönümlü
təlim təşkil edə bilər.
Şagirdi təlimə cəlb etməyin bir yolu mövzuya və məqsədə uyğun fəal təlim
forma və üsullarından yerində istifadə edilməsidir.
44
Müəllim dərsin birinci və ən mühüm mərhələsi olan motivasiyanı elə
qurmalıdır ki, şagirdi təlimə cəlb edə bilsin. Bu mərhələdə müəllim məsələdəki
ziddiyyətləri qabartmaqla müxtəlif baxışların və variantların toqquşmasından
yaranan vəziyyət əsasında sual qoyaraq şagirdləri düşünməyə hazırlayır.
Motivasiya ilk növbədə tədqiqat üçün həm mümkün, həm də şagirdin öz bacarığını
və qabiliyyətini həyata keçirilməsinə imkan verən, onun inkişaf xüsusiyyətlərinə
müvafiq olmalıdır.
İkinci mərhələdə motivasiyadan çıxan fərziyyələr dəqiqləşdirildikdən sonra
artıq tədqiqat işinə başlamaq olar. Tədqiqat müxtəlif formalarda – bütün siniflə
birlikdə, kiçik qruplarda, cütlüklər şəklində və ya fərdi şəkildə aparıla bilər. İrəli
sürülmüş problemin həlli üçün müxtəlif variantlardan, həm də özündə yeni suallar
və yeni informasiyalar daşıyan iş vərəqlərindən istifadə olunur. İş vərəqlərində
verilən tapşırıqlar birbaşa problemin həlli üçün “açar” rolunu oynayır.
Məlumat mübadiləsi üçüncü mərhələdə aparılır. Qoyulmuş tədqiqat
sualının cavabını tapmaq istiqamətində görülən işlər tədqiqat iştirakçılarını bir-
birinin dəlillərini dinləmək zərurəti qarşısında qoyur.
Dərsin dördüncü mərhələsində məlumatın müzakirəsi prosesi başlayır. Bu
ən mürəkkəb mərhələdir. Belə ki, bu mərhələdə təfəkkürün müxtəlif növlərinin
səfərbərliyə alınması baş verir. Müəllim bu mərhələdə fasilitasiya funksiyasını
yerinə yetirir. Əldə olunmuş faktlar sistemləşdirilir və əlaqələr aşkara çıxarılır.
Beşinci mərhələ nəticələrin çıxarılması mərhələsidir. Müəllim qazanılmış
biliklərin ümumiləşdirilməsi və sistemləşdirilməsi məqsədilə suallar qoyur və bu
suallar əsasında biliklər və informasiyalar sistemləşdirilir. Şagird əldə etdiyi
bilikləri, gəldiyi nəticəni, irəli sürülmüş fərziyyələrlə tutuşdurur.
Dərsin altıncı mərhələsində qiymətləndirmə və ya refleksiya prosesi
başlayır.
Bir neçə dərs nümunəsinə baxaq:
VI sinif
Mövzu: Külək
Standart: 2.1.3.Yerin hava qatını şərh edir
Məqsəd: Külək haqqında bildiklərini izah edir.
Külək növlərini qruplaşdırır.
Küləkdən enerji alınmağın yollarını izah edir.
Təlim üsulu: Anlayışların çıxarılması, BİBÖ
Təlim forması: Kollektiv, fərdi iş
Resurslar: Dərslik, “Ayna” uşaq ensiklopediyası, şəkil, sxem
Dərsin gedişi: Müəllim sinifə daxil olub salamlaşır, lövhədən bir sxem asıb,
anlayışların çıxarılması üsulundan istifadə edərək sualın cavabını tapmağı
tapşırır.
45
Müzakirələrdən sonra məlum olur ki sxemdə gizlənən söz küləkdir.
Tədqiqat sualı: Külək nədir?
Müəllim lövhəyə BİBÖ cədvəlini çəkib şagirdlərə külək haqqında
bildiklərini soruşur. Küləyi necə hiss edirik? Uşaqların cavabları “Bildiklərimiz”
sütununa yazılır. Sonra müəllim “Külək haqqında daha nəyi bilmək istərdiniz?”
Cavablar İstəyirik bilək sütununa yazılır. Sonra müəllim şagirdlərə dərslikləri açıb
“Külək” mövzusunu oxumağı tapşırır. Əlavə olaraq onlara “Ayna uşaq
ensiklopediyası” toplusundan “Okean bəşərin beşiyidir” kitabına da verir və külək
barədə
məlumatlar
tapmağı
tapşırır.
Müəllim
şagirdlərə
oxuduqca
“öyrəndiklərimiz” sualına cavab axtarmağı olduqlarını nəzərlərinə çatdırır.
Nəticədə aşagıdakı BİBÖ cədvəli doldurulur.
Cavabı tapılmayan sualları evdə araşırmaq tapşırılır
Bildiklərimiz
İstəyirik bilək
Öyrəndiklərimiz
Kənd yerlərində evlərin
bacasından çıxan tüstü
müəyyən
istiqamətdə
əyilir.
Külək
vasitəsilə
enerji necə alınır
Küləyin sürəti m/san, gücü isə Bofort
cədvəli üzrə 0-12 balla göstərilir
Yayda insana xoş gəlir, Elə bir aparat varmı Küləyin istiqaməti və sürəti flügerlə
Gücü müxtəlif olur
Gözlə görünmür,
lakin hiss
olunur
Enerji mənbəyidir
Bəzən təsərrüfata
zərər vurur
Müxtəlif
istiqamətlərdən
axır
Onsuz həyat
mümkün deyil
Yayda daha çox
arzu olunur
Qədim yunanda
Borey allahıdır
Xüsusi cihazla
ölçülür
Atmosfer çirkini
dağıdır
?