31
o
Müzakirə xəritələri (Discussion map)
o
Klassik dialoq
o
“Akvarium”
o
Аçıq iclas (Forums)
o
Dairəvi müzakirə
3.
Rollu oyunlar
o
Rollu oyun (Role play)
o
Modelləşdirmə (Simulation)
o
İşküzar oyunlar (Business play)
o
Səhnələşdirmə (Dramatize)
4.
Prezentasiyalar
o
Təqdimatlar (Demonstration)
o
Ekspert qrupu (Panels)
o
Esse (Esse)
5.
Tədqiqatın
aparılması
o
Problemin həlli (Problem solving)
o
Kublaşdırma (The cube)
o
Konkret hadisənin tədqiqi (Case study)
o
Venn diaqramı (Venn diagram)
o
Layihələrin hazırlanması (Projects)
o
Sosioloji sorğu (Sorğu vərəqləri )
o
Müsahibə (Interview)
o
“Qərarlar ağacı”
o
“İdeyalar xalısı”
o
Refleksiya (Reflection)
o
Komitələr (Committees or Task Force)
6.
Məntiqi təfəkkür
proseslərinin
inkişafına yönəldilmiş
metodlar
o
«Аlqoritmin çıxarılması – analizdən sintezə»
o
«Ən mühümü»
o
«Tapşırıqlar qrupu üçün süjet əsasının
yaradılması»
o
Qaydalara əsasən oyunlar: oyun-tapmaca,
oyun-yarış.
o
Аlqoritm üzrə təsvir (zəncirlər)
7.
Tənqidi təfəkkür
proseslərinin
inkişafına yönəldilmiş
metodlar
o
Meyar üzrə qiymətləndirmə
o
Аmbivalent qiymətləndirmə
o
Cisim və ya hadisəyə müxtəlif nöqteyi-
nəzərdən baxılması (Viewpoint)
8.
Yaradıcılığa
yönəldilmiş metodlar
o
Yaradıcı əsərlərin yaradılması
o
Əşyaların qeyri-adi istifadəsi
o
Proqnozlaşdırma (Prognosis)
o
Аtalar sözləri üzrə iş
o
Fantaziyanın binomu
o
Sərbəst prefiks (ön şəkilçi)
o
Fantaziyanın polinomları
o
Fokal obyektlərin metodu
o
Morfoloji analiz (Morfoloji qutu ,
təkmilləşdirmə )
32
o
Sinektika
9.
Təşkilati metodlar
o
Ziqzaq və ya Mozaika (Jigsaw Puzzle)
o
Karusel (Carousel)
10.
Qruplara bölünmə
o
«Say».
o
«Аd günləri sırası üzrə say»
o
«Ümumi xüsusiyyət»
o
«Püşkatma»
o
«Mozaika»
o
Sosiometrik üsul
o
«Mahnı axtarışında»
11.
Fəallaşdırma
o
Müsbət iş iqliminin yaranmasına imkan
yaradan oyunlar (Climate setters)
o
Buz əridən oyunlar (Ice breakers)
o
Fəallaşdırma oyunları (Energizers)
Fəal təlim üsulları ilə işləmək üçün müəllimin şəxsi keyfiyyətləri təşkilatçılıq
qabiliyyətləri, coğrafi bilik (bu zaman həm də digər fənnlərə dair biliklər də
nəzərdə tutulur) səviyyəsi və s. əsas şərtlərdir. Çünki fəal dərs qarşılıqlı əlaqədə
olan müxtəlif amillər sisteminin birliyidir. Fəal təlim üsullarının uğurlu
alınmasının başlıca amillərindən biri – üsulun dərsin məzmununa, və dərsin
mərhələsinə uyğun seçilməsidir.
Fəal təlim üsullarının aşağıda təqdim olunan nümunələrini dərs prosesinə
tətbiq etmək üçün müəllimdən ustalıq, vəziyyətdən asılı olaraq yeni çalarlar əlavə
etmək və ya ixtisar etmək, mövzuya uyğynlaşdırmaq və s tələb olunur.
1. Müzakirələr (disskussiyalar) şagirdlərdə məlumat və ideyaların təşkil
olunması, fərqli və oxşar cəhətlərin müqayisə edilməsi, anlayış və ideyaların
aydınlaşdırılması, yoxlanılması, problemlərin həlli yollarına dair alternativ
fikirlərin əsaslandırılması, proqnozların verilməsi, informasiyanın həyati
əhəmiyyətinin üzə çıxarılması, təklif və tətbiq edilməsi imkanlarının araşdırılması
və s məqsədi ilə həyata keçirilən – mübadilə – müzakirə metodunun tərkib
hissəsidir.
Müzakirələr və ya disskussiyalar şagirdlərin dərs prosesində; a) bir- biri və
müəllim ilə qarşılıqlı ünsiyyətinə yardım göstərir. b) informasiyanın təhlili üçün
açıq mühüt yaradır. c) məsələnin öyrənilməsində alternativ fikirlər söyləməyə
təkan verir. d) informasiyaların görünməyən tərəfləri barədə düşünməyə məcbur
edir. e) şagirdlərin hüquq bərabərliyini təmin edərək, demoktarik mühüt yaradır. p)
şagirdləri passiv dinləyicilərdən aktiv iştirakçıya çevirir. Müzakirəni tətbiq etməyə
hazırlaşan müəllim ilk növbədə müzakirə qaydalarını şagirdlərə xatırlatmalıdır.
Şagirdlər disskusiya mədəniyyətinin vacib və geniş bir məsələ olduğunu dərk
etməli, başqalarının fikirlərinə dözümlü yanaşmanın demokratik ənənələrin əsas
sütunu olmasını başa düşməlidirlər. Müzakirənin təşkil edilməsində aşağıdakıları
nəzərdən qaçırmaq olmaz.
1.İlk növbədə müzakirə (disskusiya) qaydaları tərtib edilməlidir. Bu qaydalar
dərs ilinin əvvəlində sinif şagirdlərinin ümumi razılığı ilə qəbul edilməlidir.
–eyni vaxda yalnız bir nəfər danışmalıdır.