İnstitutu
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müəllimin mövqeyi
- Qruplarla iş
- Cütlərlə iş
29
fərziyyə və baxışları diqqətdən kənarda qalmışdır. “Dialoji təlim” isə problemin həlli üçün optimal üsulların tapılmasını, dərs prosesində müəllim və şagirdin eyni səviyyədə fəallığını tələb edir. Fəal təlimin əsas şərtlərindən biri şagirdin – tədqiqatçı (axtarış aparan), müəllimin isə – istiqamətləndirici, fasilitator mövqeyinə malik olmasıdır. Qarşılıqlı dialoqa əsaslanan dərs prosesi müəllimə şagirdi bərabər hüquqlu öyrənən subyekt kimi qəbul etməyə əsas verir. Bu prosesdə şagirdin məntiqi düşünmə qabiliyyəti (nəzəri bilikləri), konkret məntiqi fəaliyyətə münasibəti, yeni ideyaları qəbul etməsi (yaradıcı), başqa insanlarla ünsiyyət yaratmaq qabiliyyəti, biliklərin mənimsənilməsidə əvvəlki nümunələrdən istifadə etmək bacarığı (reproduktiv), müstəqil qərar çıxarmaq bacarığı və s fasiltator- müəllimin diqqətindən kənarda qalmamalıdır. Bu prosesdə şagirdin mövqeyi «axtarış aparan» «tədqiqatçı» mövqeyidir. Belə ki, şagird qarşılaşdığı problemləri sərbəst və müstəqil şəkildə tədqiqat yolu ilə həll edir, verilən sual əsasında rəqəmləri müqayisə edir, nəticə çıxarır, təsvir olunmuş kəsmə yüksəkliklər və horizontollar əsasında səthin relyefinin təsvirini çəkir, ərazidə axan çayların xarakterini təhlil edir, rəqəm materialları əsasında iqlim diaqramını, temperaturun sutqalıq, aylıq, illik gedişinin təsvirini verir, çayın hidroqrafını quraraq ərazinin iqlimini xarakterizə edir.
Şagirdin tədqiqatı, müstəqil öyrənməsi üçün optimal şərait yaradan əslində yeni ən müasir tipli lider rolunda çıxış edir. Əslində şagirdi müşahidə edərək onunla birgə fəaliyyət göstərir, avtoritar rejimdən uzaqlaşaraq özünü şagirddən yüksəkdə tutmur, diqtə etmir, əksinə şagirdlə məqsədyönlü şəkildə əməkdaşlıq edir, biliklərin mənimsənilməsi üçün istiqamət verir, şagirdin axtarıcılıq fəaliyyətini düzgün istiqamətə yönəldir, biliklərin tətbiq edilməsi üçün şagirdə praktik olaraq kömək edir, bir sözlə şagirdə öyrənməyi öyrədir. Müəllimin dərsin məzmununa dair biliklərin qazanılması yolunda bələdçi, şagirdin isə bilikləri əldə etmək üçün tədqiqatçı rolunda çıxış etməsi mexanizmi fəal təlim prosesində müəllim işinin mahiyyətinə yeni istiqamət verir: Fasilitator kimi müəllim: 1. Problem şəkilində suallar qoymaqla şagirdləri fəallaşdırır, diskusiya yaradır. 2. Biliklərin müəllim tərəfindən hazır şəkildə ötürülməsinə deyil, şagirdlər tərəfindən aşkar edilməsinə şərait yaradır. 3. Şagirdin problemə dair düşüncəsini lazımı məcraya yönəldir və inkişaf etdirir. 4. Şagird ehtiyaclarını öyrənir və onun potensial imkanını üzə çıxarmağa nail olur. 5. Fəal təlim üçün tələb olunan şərtlərdən biri psixoloji mühitin lazımı səviyyədə saxlanılmasıdır. Dərs prosesində müəllim və şagird arasında qarşılıqlı hörmət, bir-birinə göstərdikləri etibar, inamın zəruriliyi vacib şərtlərdən biridir. Bunun üçün müəllimdən hər bir şagirdi özünə yaxın dost, hörmətli şəxsiyyət kimi qəbul etmək, sinifdə mövcud olan mühütü həssaslıqla duymaq qabiliyyəti tələb olunur. Şagirdlər dərs prosesində müzakirə zamanı irəli sürdükləri fikirlərin 30
hörmətlə qarşılanacağına, ciddi qəbul ediləcəyinə inanmalı, uğursuzluğun qorxusundan xilas olmalıdır. Müəllim sinifdə psixoloji mühiti elə yaratmalıdır ki, şagirdlər müstəqil şəkildə öz fikirlərini irəli sürsünlər, ideyalarını əsaslandırsınlar, onların əhəmiyyətini, tətbiq edilməsi yollarını təyin etməkdə və eləcə də müxtəlif xəritə-sxem, dioqram və kartoqrafik təsvirlər üzərində işləməkdə sərbəst olsunlar. Coğrafiya fənnin təlimində 4 iş forması nəzərdə tutulmuşdur: kollektiv, qruplarla iş, cütlərlə iş və fərdi iş. Hər bir təlim forması dərsin məqsədindən asılı olaraq seçilir və şagirdlərin fəaliyyətləri bu forma üzərində qurulur. Kollektivdə işləmək, kollektiv fəaliyyətə alışmaq bacarığının bünövrəsi qoyulur, şagirdlərdə ünsiyyətyaratma bacarığının təşəkkülü və inkişafı təmin edilir.
birləşirlər. Bu prosesdə onların müzakirə etmək, fikir mübadiləsi aparmaq, mühakimə yürütmək və birgəfəaliyyət bacarıqları inkişaf edir.
forması şagirdlərə daha yaxından əməkdaşlıq etməyə və ünsiyyət qurmağa, məsuliyyəti bölüşməyə optimal imkan yaradır.
müəyyənləşdirmək və inkişaf etdirmək məqsədi daşıyır. Bu təlim forması şagirdin sərbəst düşünməsi üçün real imkanlar yaradır. Tədris prosesini aktiv şəkildə həyata keçirmək, şagirdlərin fəallığına nail olmaq, onların düşünmə qabiliyyətini inkişaf etdirmək, yaradıcılığa həvəsləndirmək, coğrafiya fənninin öyrənilməsi əhəmiyyətini dərk etdirmək, biliklərin mənimsənilməsinə və onların praktik olaraq tətbiq edilməsinə maraq yaratmaq hər bir coğrafiya müəlliminin əsas məqsədidir. Sadalanan məqsədləri həyata keçirməyi qarşıya qoyan hər hansı bir müəllim şagirdləri fəal təlimə cəlb edə bilən metod, texnika və üsullarla yaxından tanış olmalı, iş prosesində qarşıya çıxan çətinlik və çatışmazlıqları aradan qaldırmaq yollarını bilməli, habelə tətbiq olunan metodların əhəmiyyətini başa düşməlidir. Metod geniş bir anlayışdır. Hər bir metod özü bir neçə üsula ayrılır. Aşağıdakı cədvəl bu baxımdan çox maraqlıdır.
o
«Beyin həmləsi» və ya «Əqli hücum» (Brainstorming) o
o
Аuksion (Auction) o
Klaster (Cluster) o
Suallar (Questioning) o
Anlayışın çıxarılması o
Söz assosiasiyaları o
Sinektika 2. Müzakirələr o
Diskussiya (Discussion) o
Çarpaz müzakirə (Debate) Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|