I-önemli Deniz Akıntıları
Yüklə 257,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Selâniktir (1.000 000) .
- Aliakmonas, Loudias, Vardar (axios) ve Gallikostur
- Pire Limanı: (3 700 000)(37° 56’ 37” N, 23°38’17” E)
- XVII Devletler ve Deniz kuvvetleri
- ABD Deniz kuvvetleri (United States Navy)
- Rusya Deniz Kuvvetleri
- İtalya deniz kuvvetleri (Marina Militare)
- Türk Deniz Kuvvetleri
- Terimler Özgül ağırlık: bir cismin 1 cm³ nün gram olarak ağırlığı meselâ suyun özgül ağırlığı 1gr/cm³ dür. Deniz suyunun ise 1.0243 gr/cm³ tür.
- 1 deniz mili
- GPS compas, pusula
İsapanya, Cezayir limanları ile trihsel dönemlerden beri sıkı irtibatı vardır. Okyanus aşırı seferlerin başlangıç noktası yine İzmir limanıdır. Kuzey Egenin en önemli limanı Selâniktir (1.000 000) . Bu liman Selanik körfezi adı verilen büyük bir körfezin kuzeydoğu ucunda bulunmaktadır (40° 38’27”N, 22°54’55”E). Selanik körfezi üç ana jeomorfolojik üniteden oluşan bir körfezdir. Körfezin ana gövdesi Halkidikya yarımadasının batısında yeralır. Akra dhermatos (ossa dağı doğu eteği) ile Akra kassandras arası körfezin 1. Bölümünün girişi sayılır. Burası 50 km lik bir açıklığa sahiptir. Körfezin 1. Bölümü buradan itibaren kuzeykuzeybatıya doğru 60 km kadar devam eder. Körfezin bu bölümüne deniz haritalarında Thermaikos kolpos adı verilir. Sonra biraz daralır. Akra atheridha (katerini kuzeyi) ile Akra Epanomis arasında (halkidikyada) 20 km ye iner. Buradan itibaren Thermaikos körfezinin ikinci bölümü başlar. Daha sonra körfez doğuya döner. Vardar ağzındaki Akra vardharis ile Halkidikya batı kıyısındaki Akra Tuzla arasında (6.6 km) çekilen hattın doğusunda kalan kısım Selanik körfezinin üçüncü ünitesini meydana getiri. Bu üniteye Selanik koyu denilebilir. Vardar nehri (axios potamos) Selanik körfezini doldurmaktadır. Deltası sürekli olarak güneye doğru genişlemektedir. Böyle devam ederse ileriki asırlarda Selanik koyu bir lagüne dönüşebilir.Aslında Selanik körfezini kuzeyden gelen dört akarsu doldurmaktadır. Bunlar batıdan doğuya doğru Aliakmonas, Loudias, Vardar (axios) ve Gallikostur. Birleşerek deltaik bir bölge oluşturmuşlardır. Selanik koyunun en derin yeri 25 m dir. Selanik limanı doğal bir limandır. Tüm rüzgarlara karşı korunaklıdır. Akdeniz iklim şartları egemendir. Tarihi ilkçağlara kadar inen Selanik XVI. yüzyılda önemli bir limandı. Piri Reis Kitab ı Bahriyyesinde (1528) Selanikten “Selânik deniz kenarında bir büyük şehirdir. Burçları ve hisarları ile yüksek bir kalesi vardır. Kalenin önünde yüz gemi demirlese barınır. Buradan buğday yüklerler “ demektedir. Selanik Osmanlılar zamanında bilhassa XIX. Yüzyıl başlarından itibaren canlanmıştı. Bütün Rumeliye hitap ediyordu. Rumelinin Akdenize açılan kapısı konumunda idi. 1871-1896 yılları arasında demiryolları ile kuzeye batıya ve doğuya bağlandı. Modern Selanik limanının 1901 de tamamlandı. 1907 yılında limanda 1.5 milyon ton yükleme-boşaltma yapılmıştı. Selanik limanı kuzey egenin bir merkezi idi, İstanbula, İzmire, Mısıra, Adriyatik kıyılarına yolcu vapuru seferleri yapılıyordu. Hinterlandı bütün Balkan yarımadasını, macar ovalarını Romanyayı kapsıyordu. Selanik limanının günümüzdeki yük kapasitesi 16 milyon tondur. Limanın derinliği 12 m dir. Liman 0.5 km² lik bir alana yayılmıştır. Güney ve güneybatı rüzgarlarını kesen mendireğinin uzunluğu 1 km kadardır. Günümüzde Selanik limanı siyasal sebeplerle hinterlandını kısmen kaybetmiş durumdadır. Çünki hinterlandı Makedonya, Kosova, Sırbistan gibi devletlerce bölüşülmüştür. Üstelik Yunanistanın bu devletlerle münasebetleri iyi değildir. Bu nedenlerle Selanik limanı hinterlandının potansiyelinden tam olarak faydalanamamaktadır. Pire Limanı: (3 700 000)(37° 56’ 37” N, 23°38’17” E), Pire 80 yıl öncesine kadar Atinadan ayrı bir kıyı kenti Atinanın limanı idi. Günümüzde her iki kent birleşmiştir. Atina ile Pirenin arası da10 km kadardır. Pire ilkçağdan beri Atina şehrinin limanı idi. Akdeniz iklim şartlarının egemen olduğu Pire, Attika yarımadasının güneyinde bulunan Saronik körfezinin kuzey kıyısında çok korunaklı bir koyda bulunuyordu. Bu koy 2 km uzunluğa 500 m genişliğe sahiptir. Antik çağda Atinanın gemileri burada barınırdı. Burası hakkında Piri Reisin kitab ı Bahriyyesinde “Atina limanı” olarak bahsedilmektedir. Atina o dönemlerde Osmanlı yönetiminde olan 10-15 000 nüfuslu bir kasaba idi. Yunanistan 1830 yılında bağımsızlığına kavuştuktan sonra Atina başkent olunca Pire de bu duruma bağlı olarak gelişti ve bir liman haline getirildi. Günümüzde pire limanı merkez liman olmakla beraber Saronik körfezi doğu kıyılarında çok sayıda alternatif liman inşa edilmiştir. 1869 yılında yapılan Lamia-Atina demiryolu Pireye kadar uzatıldı. 1893 te açılan korint körfezi de batı ve doğu Yunanistan arasındaki deniz yolunu kısaltarak pire limanının
canlanmasına sebep oldu. 1911 liman modernize edildi. Merkez limanın ağzı toplam uzunlukları 540 m olan iki mendirekle kapatılmıştır. Mendirek fenerleri arasındaki açıklık 230 m dir. Gemiler buradan içeriye girerler. Limanın tüm kıyısı rıhtım ve iskeleler halindedir. Çok kullanışlı ve planlı bir limandır. Derinlik 12 m dir. Toplam kullanım alanı 0.20 km² dir. Pirenin hinterlandı küçüktür. Bu liman Tüm yunanistanın deniz yollarının bir merkezi gibidir. Ege denizinin her kesimi ile deniz irtibatı vardır. Etkinlik alanı tüm doğu, orta ve Batı Akdenizi kapsar. Batı Avrupaya ve Atlas okyanusunu batı yakasına uzanır. Son yıllarda gelişen kruvaziyer turizm faaliyetleri kapsamında Pire limanını çok sayıda gemi ziyaret etmektedir. 2006 yılında Limana gelen toplam yabancı gemi sayısı 24 000 i bulmuştur.
Dünya Deniz ve Okyanuslarının askeri bir cephesi de vardır. Her devlet kendi yurdununun denizlerini savunmak için savaş gemilerinden oluşan ve bunların personel ve askerlerinden oluşan bir silahlı kuvvete sahip olmuştur. Bu muharip güce “deniz kuvvetleri” adı verilir. Savaş gemilerinden oluşan gücüne de “donanma” denir. Tüm silahlı kuvvetleri temsil eden Ordunun bir birimini oluşturur. Devletlerin deniz kuvvetleri genelde denizcilikle ilgilerine ve kıyı uzunluklarına ve okyanusa açık olmalarına paralel olan bir gelişmeye ve güce sahiptir. Bu gün ABD 133 000 km , . Rusya 110 000 km uzunluğa erişen kıyılara sahiptirler. İngiltere (19 000 km kıyı ) ve Japonya (29 000km kıyı ) gibi ada devletleri her zaman kuvvetli donanmalara sahip olmuşlardır. Savaş gemileri xıx. Yüzyılın başlarına kadar ahşaptı. Kürek ve yelkenle hareket ediyordu. Sonra yavaş yavaş buharlı makinenin kullanıldığı demir aksamlı ( sac) gemilere geçildi. XX. Yüzyılın başlarında da petrol türevleri ile çalışan dizel motorlu gemilere geçildi. Günümüzde nükleer enerji ile çalışan savaş gemileri devreye girmiştir. ABD nin nautilius adlı denizaltısı nükleer güçle çalışan bir araçtı. 1958 yılında kuzey kutbunu buzların altından baştanbaşa katetmiştir. Bazı devletlerin deniz kuvvetlerinin durumu şöyledir.
da bağımsızlığını kazanmıştır. O dönemde sadece Atlas okyanusuna kıyısı vardı. Devlet genişleyip Pasifik okyanusuna erişince (1850) Pasifiğe de kıyısı oldu. Bu tarihten sonra Amerikan deniz kuvvetleri hızla gelişmeye başladı. XX. Yüzyılın başlarında büyük savaş gemilerine sahip olmaya başladı. I. Dünya savaşına girildiğinde ABD nin güçlü bir donanması vardı. Fakat İngiliz donanmasınının yanında geri planda kaldı ve deniz savaşlarına pek katılmadı. ABD nin deniz kuvvetleri II. Dünya savaşında Pasifik okyanusunda Japon donanması ile çarpıştı. Japonlar 1941 yılında Hawai adalarındaki Pearl Harbourda yatan ABD donamasını bombaladılar. Daha sonra Pasifik okyanusunda Japonlarla çok şiddetli deniz savaşları oldu. ABD Donanması II. Dünya savaşından sonra dünyanın en büyük ve en modern deniz gücü haline geldi. Günümüzde 400 000 kişilik bir deniz kuvvetine sahip olan ABD nin 288 savaş gemisi bulunmaktadır. Bunların 11 i uçak gemisidir. En son 2009 da denize indirilen USS GEORGE H.W.BUSH, 317 m boyunda, 97 000 tonluk, nükleer güçle çalışan bir savaş gemisidir. 85 savaş uçağını barındıran bu gemi aynı zamanda en gelişmiş füzelerle donatılmıştır. 5680 personeli vardır. 11 uçak gemisi dünyanın tüm okyanuslarında görev yapmaktadırlar. ABD Deniz kuvvetleri Dünya okyanuslarını 6 bölgeye ayırarak denetlemektedir. 7. Filo batı pasifiği, 3. Filo doğu pasifiği, 5. Filo Hint okyanusunu, 6. Filo doğu atlantiği, 4. Filo güney amerika çevresini, 2. Filo kuzeybatı Atlantiği denetlemektedir. Rusya Deniz Kuvvetleri : Rusya 17 000 000 km² yüzölçümüne sahip, 110 000 km kıyıya sahip olan bir devlettir. RusyanınPasifik okyanusunda, Kuzey buz denizinde, Baltık denizinde, Karadenizde kıyısı vardır. Rusyanın Pasifik kıyıları, Ohotsk denizi donmaktadır. Bu denizin kapıları kısmen Japonyanın da elindedir. Kuril ve Sahalin adaları Rusya ile Japonya arasında anlaşmazlık konusudur. 1905 yılında Tsuşima Boğazında Rus ve Japon donanmaları arasındaki savaşta Rus donanması mağlup olmuştu. II. Dünya savaşı sonunda da Ruslar Kuril adalarını işgal ettiler. Kuzey Buz denizi yılın büyük kısmında donmuş durumdadır. Bu nedenle faydalanma imkanları çok kısıtlıdır. Baltık denizi Rusya için kapalı bir denizdir. Çünki boğazları Danimarka ve İsveçin elindedir. Karadenizde Rusya için kapalı bir denizdir. Boğazlar Türkiyenin elindedir. Ruslar Çar Deli Petro (1689-1725) zamanından beri denizlere erişmek için mücadele etmişlerdir. İsveçle savaşarak Baltık kıyısına inmişler ve burada Petrograd şehrini kurmuşlardır. Osmanlılarla mücadele ederek 1699 yılında Azak denizine inmişlerdir. Çariçe II. Katerina Ruslara Boğazları ele geçirmeyi hedef göstermiştir. Karadeniz bir Türk gölü iken Ruslar 1800 lü yılların başında burada çalışan ticaret gemilerine sahip olmuşlardır. Sovyetler Birliği döneminde Karadenizin yarısından fazlasına hakim konuma gelmişlerdir. Günümüzde Rusyanın deniz kuvvetleri 233 gemi ve 142 000 personele sahiptir. Rus donanmasının 1 uçak gemisi (Amiral Kuznetsov) olmasına mukabil nükleer güçle çalışan 44 denizaltısı vardır. Bunlar atom başlıklı uzun menzilli füzeler fırlatabilmektedir. Rusya deniz kuvvetleri Kuzey Filosu, Pasifik Filosu, Karadeniz filosu, Baltık Filosu ve Hazar filosu şeklinde organize olmuştur. Rusya,Sovyetler birliği döneminin demode olan olan gemilerini hizmet dışı bırakarak gelecek yıllar donanmasını hızla modernize etmektedir.
Sicilya ve sardunya gibi iki büyük adası vardır. Bu nedenlerle İtalya halkı tarihin en eski çağlarından beri denizle iç içe yaşayan bir topluluktur. İtalya Roma imparatorluğunun merkezi olduğu için denizcilik geleneği ilkçağa kadar iner. İnce uzun bu yarımada her açıdan denizin etkisi altındadır. Ortaçağın Vediklileri, Cenevizlileri, Pizalıları İtalyanların atalarıdır. İtalya birliğini sağladıktan sonra (1870) denizlerde güçlenmeye önem verdi. I. Dünya savaşına giren İtalyanın kuvvetli bir donanması vardı. II. Dünya savaşında İtalyan donanması çarpışmalara girmiştir. Fakat İtalyan donanması bir iç deniz donanması idi. Günümüz italyası 9226 km kıyıya sahiptir. Coğrafi konum olarak Batı Akdenizden orta Akdenize geçiş sağlayan deniz yollarını kontrol eder konumdadır. Sicilya kanalı, Messina boğazı, Otranto boğazı, Tiren denizi batı geçitleri İtalya deniz kuvvetlerini alakadar etmektedir. Adriyatik denizi, yunan denizi,Tiren denizi, Libya denizi İtalyan deniz kuvvetlerinin hareket sahasıdır. İtalyan deniz kuvvetleri 35 200 personele sahiptir. 72 savaş gemisi vardır. Bunlardan ikisi uçak gemisidir. Donatım, eğitim sevk ve idare bakımından ileri düzeyde bir deniz kuvvetidir.
sonra Akdeniz ve kızıldenizde gemicilik yapılmaya başlanmıştır. XIII. yüzyıl ile XV. Yüzyılda Mısırda hümsüren Memluk devletinin donanması vardı. Bunlar Akdenizde Kızıldenizde ve Hint okyanusunda dolaşıyorlardı. Mısır Osmanlı yönetimine dahil olunca Hint denizi donanmasının merkezi Süveyş olmuştu. Günümüz mısır devleti Akdeniz, Kızıldeniz ve Süveyş kanalı ile ilgili bir devlettir. Dünyanın en önemli ve stratejik su yollarından olan bu kanal Mısır devletinin kontrolünde bulunmaktadır. Mısırın 5898 km uzunluğunda bir kıyı şeridi vardır. Bağımsızlığına 1922 yılında kavuşan Mısır II. Dünya savaşında çatışan tarafların alanı olmuştur. Savaştan sonra Filistin sorunu sebebiyle İsraille birkaç kez çarpışmış, iç düzenini bir türlü istikrara kavuşturamamıştır. Bu nedenle deniz kuvvetlerini yeterince geliştirememiştir. Mısırın 61 savaş gemisi, 20 000 kadar personeli vardır. 5 büyük zırhlısının dışındakilerin çoğu küçük zırhlılar ve hücümbotlar halindedir.
Türk Deniz Kuvvetleri : Türkiye üç taraftan denizlerle çevrelenmiş, dört denize sahip ve 8000 km kıyıya sahip bir ülkedir. Türkiye tarihten gelen denizcilik misyonuna sahip bir ülkedir. Osmanlı devleti XVI ve XVII. yüzyıllarda Akdenizin doğu ve Orta kesimlerine, Karadenize, Kızıldenize sahip, Hint okyanusunda donanma dolaştıran bir devletti. Gemilerini kendi tersanelerinde inşa ediyordu. XVIII. yüzyılda Osmanlı donanması geriledi. Ahşap kürekli-yelkenli gemiler demode oldu. Yerlerini XIX. Yüzyıl başlarında buharla çalışan demir ve çelikten yapılan gemiler aldı. Osmanlı devleti bu gemileri inşa edecek endüstri ve bilgi gücünden mahrum olduğu için, yeni gemileri İngilere gibi devletlerden ya satın aldı veya sipariş ettirerek inşa ettirdi. Abdülaziz döneminde (1861-1876) bu şekilde teşkil edilmiş bir donanma vardı. Osmanlılar Balkan savaşlarında, I.Dünya savaşında donanmadan faydalandılar. Hamidiye kruvazörü Osmanlı donanmasına ait gemilerden en aktif olanı idi. Cumhuriyet döneminde Türkiye, deniz kuvvetlerini güçlendirmeye çalıştı. Karadenizde Dünyanın en büyük donanmalarından birine sahip Rusya donanması rakipti. Ege de küçümsenmeyecek bir denizci devlet Yunanistanla karşı karşıya geliniyordu. Doğu Akdenizde yerli devletlerin önemli bir deniz gücü olmamakla beraber İsrail deniz kuvvetleri nükleer başlık taşıyan 3 denizaltı ile takviye edilmiştir. 19 500 personele sahiptir. İyi eğitilmiş modern bir deniz gücü vardır. Türkiyenin deniz kuvvetleri 139 gemiye ve 48 600 personele sahiptir. Gemilerden 16 sı firkateyn adı verilen büyük savaş gemileridir. Denizaltı sayısı 14 tür. Organizasyon olarak Kuzey deniz saha komutanlığı ve Güney deniz saha komutanlığı olarak iki görev sahasına sahiptir. Kuzey, Karadeniz Marmara Boğazlar ve kuzey egeyi savunur. Güney deniz, güney Ege ve Akdenizi savunur. Uluslarası hukuka göre Açık denizlerde kıyıdan 12 mil uzaklığa kadar bir devletin deniz hükümranlık alanıdır. Bu kesimin ekonomik haklarından sadece o devlet faydalanır. Ege denizinde yunanistanın adaları Anadolu kıyılarına çok yakın olduğundan 6 mil uygulanmaktadır. Ege, maalesef Türkiye için adaların yunanistana verilmesi sebebiyle yarı kapalı bir konumdadır. Giriş çıkış bölgeleri yunanistanın kontrolünddir. Türk donanma unsurları Akdenize intikal etmek istediğinde Yunan karasularından geçmek durumunda kalmaktadırlar. Türk Deniz kuvvetleri NATO harekatları kapsamında Adriyatikte görev yapmıştır. Somalideki deniz haydutluğu ile mücadele kapsamında görevine devam etmektedir. Türk Deniz kuvvetleri köklü bir denizcilik geleneğine sahip, iyi eğitilmiş, organize ve modern savaş gemilerinden meydan gelen bir silahlı kuvvetlerdir. Yeni projelerle savaş gemilerinin ve denizaltıların ülkede yapılması çalışmaları başlamıştır. Bir uçak gemisine sahip olmak için ön girişimler vardır.
*** Terimler Özgül ağırlık: bir cismin 1 cm³ nün gram olarak ağırlığı meselâ suyun özgül ağırlığı 1gr/cm³ dür. Deniz suyunun ise 1.0243 gr/cm³ tür. GT: Gros tonilato: Geminin güverte altı ve güverte üstü kapalı yerlerinin hacmini (2.83 m³ = 1 gros tonilato) ve gemi tasdiknamesi ile diğer resmi belgelerde GT olarak belirtilen hacmidir. DWT: Bir geminin taşıyabileceği en çok ağırlık olup, tam yükün, yakıtın, suyun, kumanyanın, yolcu ve gemi adamlarının kendilerinin ve eşyalarının ağırlıklarının toplamını ifade eder.
yürümesine ve yürütenlerin ihtiyacına ayrılan yerlerin grostonilatodan çıkarılması sonunda geri kalan hacmini ifade eder.
Draft: bir geminin çektiği su: bir teknenin yüküne bağlı olarak taşırdığı su miktarı. Geminin
yüzdüğü su hattından, gemi omurgasının en alt noktasına olan dik mesafedir, gemi omurga kalınlığı bu ölçüye dahildir. Geminin karaya oturmadan seyir edebilmesi için minimum yükseklikte olması gereken ölçüsüdür.
noktanın enlemi saptanır. GPS: Global Positioning System: Küresel Konumlama Sistemi Manyetik pusula: manyetik kuzeyi ve güneyi gösteren pusula Cayro pusula, cayroskop: manyetik kuzey yerine gerçek kuzeyi gösteren pusula GPS compas, pusula: GPS uydularıyla çalışan pusula 1 gomina: 1/10 mil: 185.2 m 1 knot: 1 deniz mili/saat: 1852/saat: 1852/3600: 0.514 m yaklaşık 0.5 m Ppt: binde bir: g/lt, g/kg Mendirek, dalgakıran: Akra: yunancada burun demek Rıhtım: limanlarda gemilerin yanaşabileceği düzgün ve planlanmış kıyı kenarı 1TEU (twenty food Equiwalent Unit) : 20 fitlik konteyneri ifade etmektedir ve 34 m³ lük bir hacme sahiptir. *Korvet: Üç direkli ve yelkenli harp gemisi. Topları 20-30 kadar ve hepsi de üst güvertesinde.
Anonim, (1959) “Balık ve Balıkçılık ” Et ve Balık Kurumu Neşriyatı, sayı 1, İstanbul. Anonim (1977), “Ozeanographie” Forschung und Information, Colloquium Verlag Berlin, Berlin. Acara, A. Okyanuslar, Denizler ve Deniz Bilimleri, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü. İstanbul 1999. Ardel, A. Hidroğrafya (Okyanuslar ve Denizler), İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enst. Yay. No:19, İstanbul 1975. Atalay, İ. Denizaltı Jeolojisi ve Jeomorfolojisi, Atatürk Üniversitesi Yay. No: 582, Erzurum 1981.
Cook, J. (2006), “Dünyanın Çevresinde Yolculuk Öyküleri”, çeviren: Aysen Altınel, İthaki Yayınları, İstanbul. Engel, F.M. Das Meer. Hallwag, Bern 1964. Geldiay, R.; Kocataş, A. (2001), “Deniz Biyolojisine Giriş, 4. Baskı ”, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi No: 31, İzmir. İnandık, H. Deniz ve Kıyı Coğrafyası, İst. Üniv. Coğrafya Enst. Yay. 1219-47, İstanbul 1967. Kocataş, A. Oseanoloji, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi, No:114. İzmir 1986. Kurter, A. Oseanografya, İstanbul Üniv. Coğrafya Enst. Yay. No: 90. İstanbul 1977. Öngör, S. Deniz Coğrafyası, Milli Eğitim Basımevi- Ankara -1948.
Yüklə 257,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|