I-önemli Deniz Akıntıları

Latince adı 

Türkçe adı 

özellik  

ortam 

 

Beroe ovata 

ktenofor, 

lobata 

boy 16 cm ye ulaşır.   

makroplanktonla 

beslenir. Mnemiopsis ile 

beslenir. 

Atlas okyanusundan 

Karadenize (1997)  

exotic 

Chrysaora 

mediterranea 

Pusula 

denizanası, 

kahverengi 

kuşaklı 

denizanası  

zehirli-kırmızı-

kahverengi , tahriş edici,  

2.5 m tantakül 

Atlas okyanusu-

ingiltere kıyıları, 

Akdeniz-Marmara 

denizi İzmit körfezi 

 

Mnemiopsis 

leidyi 

ktenofor, 

lobata 

 

planktonla beslenir 

Atlas okyan.-

karadenize (1987 

de) 

exotic 

Nemopilema 

nomurai (syn: 

stomolophus 

nomurai)  

 

250 kg-5 m, yakıcı, 

tahriş edici 

Çin ve Japonya 

kıyıları 

sürü-

koloni 

Pelagia 

noctiluca 

 

yakıcı, tahriş edici, ışık 

saçar, 50 m ye iner. 

Kırmızı sarı mor renkli , 

10-15 cm boyunda   

doğu Akdeniz-

Antalya körfezi 

sürü 

Physalia  

physalis 

Portekiz 

karabelası  

zehirli 

Atlas okyanusu-batı 

Akdeniz  

 

Rhizostoma 

pulmo 

Maviş 

mavi renkli, iri  

Marmara 

 

Rhopilema 

nomadica 

Denizanası 

yakıcı 

Marmara denizi-

doğu Akdeniz  

 

 

b-Omurgalı Deniz canlıları 

Balıklar 

Omurgalı hayvanlardan balıkların okyanus ve denizlerde türce çok zengin oldukları görülür. 

Balıklar anatomik bakımdan mükemmel deniz içlerine veya su içlerine göre mükemmelen 

dizayn edilmiş hayvanlardır. Solungaçları ile suda erimiş olan oksijeni alarak solunum 

yaparlar. Sindirim, dolaşım, sinir, boşaltım, üreme  sistemleri vardır. Balıkların denizlerde 

yaşayan 30 000 e yakın türü vardır.  

Okyanus ve denizlerde yaşayan balıklar kıkırdaklı balıklar ve kemikli balıklar olmak üzere 

iki büyük grupa ayrılırlar. 

Köpekbalıkları (Squaliformes) kıkırdaklı balıkların başlıcalarıdır. Bunlar iri yapılı, derin 

sularda gezinebilen ve genellikle yırtıcı canlılardır. Büyük beyaz köpekbalığı (Carcharodon 

carchariyas) en tanınmışlarındandır. 7 m uzunluğa , 3.5 ton ağırlığa ulaşanları yakalanmıştır. 

Kemikli balıklar türce kıkırdaklılardan çok daha zengindir. Bunlarçeşitli ekolojik ortamlara 

dağılmışlardır. Bazıları uzun mesafelere göç ederler. Bazıları sürekli diplerde yaşarlar. 

Bazıları da kısa mesafelerde dolaşırlar. Büyük gruplar halinde yaşayan ve iri olanlar, göç 

edenler ekonomik değere sahip olanlardır ve avlanırlar.  

Kılıçbalığı (xiphias gladius) av değeri olan kemikli balıklardandır. Ege ve Akdenizde 

rastlanmaktadır. 50 yıl öncesine kadar Marmara denizinde de yaşıyordu. Boyu 4 m ye, ağırlığı 

300 kg ulaşabilir. Uzun mesafelerde dolaşan bir balıktır. Türkiye denizlerinde 400 kadar balık 

türü yaşamaktadır.  

c-Sürüngenler 

---

Deniz ve okyanuslarda yaşayan sürüngenlerin başlıcaları deniz yılanları, deniz 

kaplumbağaları ve deniz timsahlarıdır.  

Bazı yılan türleri denizlerde de yaşamaktadır. Aynı zamanda zehirlidirler. Tropikal denizlerde 

(hint okyanus, Büyük Okyanus) yaşarlar. Ciğerleriyle nefes alırlar. Bazıları tamamen denizde 

yaşar. Bazılarının hayatı kısmen denizde kısmen karadadır. 56 kadar türü bilinmektedir.  

Denizkaplumbağaları (Cheloniidae)  da tropikal, subtropikal ve bazıları da orta enlem 

denizlerinde  yaşar.. Bunlar 1.5 m boya 185 kg a erişebilmektedirler. Türkiyede Ege ve 

Akdeniz sularında denizkaplumbağaları yaşamaktadır (Caretta caretta). 

Crocodylus porosus adlı bir timsah türü denizlerde de yaşamaktadır. Zaman zaman karaya 

çıkmakla beraber avını denilerde yakalamakta 1000 km kadar yüzebilmektedir. Bu timsaha 

Çinhindi ile Avustralya kıtası arasındaki denizlerde ve kıyılarda rastlanmaktadır. 

d-Kuşlar 

Deniz kuşları kısmen karada ve kısmen de suda yaşayan canlılardır. Gerçek deniz kuşlarının 

hayatlarının büyük kısmı suda geçer. Kıyıdanve denizden pek ayrılmazlar. Bu özellikteki 

deniz kuşları arasında albatros (Diomedea)  ve martı başta gelir. Penguenler (Pinguine) de 

güney yarı kürenin soğuk denizlerinde yaşayan de tipik deniz kuşlarıdır.  

Albatroslar kanat açıklıkları 4 m ye erişen deniz kuşlarıdır. Dinlenmeden okyanusları aşabilir. 

Günlerce deniz üzerinde kalabilir. Genellikle orta enlemlerin serin ve soğuk sularında 

yaşarlar. Yumurtlama zamanı karaya çıkarlar. 

Martılar (Larus) hayatlarının büyük kısmını suda geçiren kuşlardır. Yuvalarını karada 

yaparlar. Türkiyenin tüm denizlerinde birkaç çeşit martı yaşar. 

e-memeliler 

Okyanus ve denizlerde yaşayan bir çok memeli türü vardır. Bunlardan balinalar (Cetacea)  ve 

yunuslar  (Delphinidae) balık formundaki memelilerdendir. Diğerleri mors (odobenus) , fok 

(Phoca)  gibi hayatının çoğunu suda ve kısmen de denizde geçiren canlılardır. Morsların 

fildişine benzer iki uzun dişi vardır. Türkiyenin Marmara Ege ve Akdeniz kıyılarında  foka 

(Akdeniz foku,Monachus monachus) rastlanır.  Ege kıyı beldelerinden foçanın adı ile fok 

arasında bir bağlantı vardır. Akdeniz fokunun barındığı en belirgin yerlerden biri foça 

koyudur. 20 yıl öncesine kadar karadenizde de fok vardı. 

Deniz ve Okyanusların ekolojik ortmalarına göre canlıların dağılışı 

Işık deniz ve okyanuslarda canlıların dağılışında ve popülasyon miktarları üzerinde çok 

önemli rol oynar. Güneş ışığı denizlerde 200 m derinliğe kadar nüfuz edebilir. Bu bölgtye 

ekolojik olarak litoral bölge denir. Deniz canlılarının pek çok türü bu bölgede yaşar.  

Daha altta karanlık ve sıcaklığın biraz azaldığı bölge vardır. Burada bitkiler bulunmaz sadece 

hayvansal canlılar vardır. Bu bölgeye bathiyal bölge denir. 2000 m derinliğe kadar devam 

eder. Bathiyal bölgeden itibaren daha derinlere doğru yaşayan hayvanlar kendi ışıklarını 

kendileri üretirler(biyolüminesans) . Balinalar(cetacea) , Köpekbalıklarından  (squaliformes) 

bazı türler , ahtapot (octopoda)  ve mürekkepbalıkları (sepiida) , fenerbalıkları (stomiidae) bu 

zona inebilen ve bu zonda yaşayabilen  yaşayan başlıca canlılardır.  

Daha aşağıda abisal zon bulunur. 6000 m ye kadar devam eder. Tuzluluk oranında bir 

değişiklik pek yoktur. Mutlak karanlık ve suların soğuk olduğu (4-3 °C) bir zondur. Yapılan 

araştırmalarda bu zonda yaşayan hayvansal canlılar bulunmuştur. Bunlar yüksek basınç ve 

ışıksız ortama uyum sağlamış garip şekilli canlılardır.(Melanocetus johnsonii)  

6000 m den derin olan yerlere abisal çukurlar veya hadal zon  denir. Mutlak karanlık ve 

suların en soğuk olduğu (2°C), hidrostatik basıncın en yüksek olduğu bölgedir. Basınç burada 

cm²ye 1 tondur. Oksijen miktarı yeterlidir. Bu çukurların diplerinde bazı omurgasız deniz 

hayvanları görülmüştür ki, denizyıldızları bunlar arasındadır. Biyolüminesans çok yaygındır. 

Canlılar Üst deniz bölgelerinde ölen organizmaların aşağıya inen döküntüleri ile beslenirler. 

Organizma türü azdır. Bitkisel hayat yoktur.  

---