I-önemli Deniz Akıntıları

hatla Akdenizi batı ve doğu Akdeniz olmak üzere iki bölüme ayırmaktadırlar. Hatta Mora 

yarımadası Girit adasının batı ucu ve Libyadaki Berka yarımadası üzerinden geçirilecek başka 

bir nazarı hatla Akdeniz üç bölüme  ayrılmaktadır. Bu takdirde Batı Akdeniz, Orta Akdeniz 

ve Doğu Akdeniz olmak üzere üç bölüm söz konusu olmaktadır.  

Akdenizin deniz adı altında zikredilen bir çok alt üyesi vardır.  Bunlar batıdan doğuya doğru; 

Ligurya denizi, Tiren denizi, Adriyatik denizi, Yunan denizi ve Ege denizidir. En büyük 

körfezleri ise Tunus ile Berka (Barka) yarımadası arasında yeralan Küçük  Sirte (Gabes) ve 

Büyük Sirte körfezleridir.  

Bazı Oseanografya kitaplarında Akdenizin İspanya ile Fas arasında kalan kesimine Alboran 

denizi adı verilmektedir. Balear adaları ile İber yarımadası arasındaki  alana da Katalan denizi 

veya  balear denizi denir. Tunus ile Berka yarımdası arasında kalan büyük bölge Libya denizi 

440 000 km²) , Anadolu ile Mısır arasındaki kesim de Levant denizi olarak adlandırılır. 

Akdenizde İber , Appenin  ve Balkan  olmak üzere üç büyük yarımada vardır.  

Balear, Sardinya, Korsika, Sicilya(25 400 km²), Girit, Kıbrıs Akdenizdeki en büyük adalardır.  

Akdenizde bazı önemli boğazlar vardır. Atlas okyanusuna açılan Cebelitarık (septe), 

Marmaraya açılan Çanakkale (dardanel), Sicilya Apeni yarımadası arasında Messina, Korsika 

Sardinya arasında Bonifacio boğazları başlıcalarıdır.  Sicilya –Tunus arasına Sicilya kanalı 

adı verilir. Burası Batı Akdenizi orta ve doğu Akdenize bağlayan en önemli deniz yoludur. 

Malta adası stratejik olarak Sicilya kanalını kontrol eder konumdadır. 

Akdeniz tuzluluk oranı yüksek bir denizdir. Batı Akdenizde oran %o 37, doğu Akdenizde  %o 

39 dur. Cebelitarık boğazında Atlas okyanusunun suları üstten Akdenize dahil olur. Akdenizin 

suları alttan Atlas okyanusuna geçer.  

Akdenizde akıntılar genelde yüzeyde batıdan doğuya doğrudur. Akıntı doğu Akdeniz 

kıyılarına ulaşınca akıntı batıya döner ve kuzey kıyıları takibederek batıya doğru ilerler. 

Çanakkale boğazında Marmaranın az tuzlu suları Egeye geçer, alttan Akdenizin tuzlu suları 

Marmaraya dahil olur.  

Akdeniz aynı zamanda sıcak bir deniz sayılır. Kışın sıcaklık 15°C nin altına düşmez. Yazın 

ise 28°C ye yükselir. Kışın Akdeniz üzerinden geçen hava kütleleri ılımanlaşır ve nemle 

yüklenir. 

Akdeniz Hayvansal ve bitkisel canlılar bakımından zengindir. 700 kadar balık türü mevcuttur. 

Akdenizde balina ve köpekbalığı gibi iri deniz canlıları bulunur.  

Deniz memelilerinden Balina (Balaenoptera) , yunus balığı (Delphinus), Akdeniz foku 

(Monacus monacus) mevcuttur. Köpekbalığı (Carcharodon) türleri çoktur. Avlanan iri 

balıklar arasında kılıçbalığı (Xiphias gladius) ve ton balığı (orkinos) (Thunnus) önemlidir. 

Akdeniz su florasında çeşitli alg türleri vardır. Bunlardan en önemlisi Posidonia adı verilen ve 

denizdibi  çayırlarını oluşturan yeşil alglerdir.  

Akdenizde deniz ulaşımı balıkçılıktan daha ön plandadır. Dünya denizciliği MÖ. 3000 

yıllarında doğu Akdeniz kıyılarında başlamıştır. Mısırlılar, Fenikeliler, Giritliler, İyonyalılar 

dünyanın en eski denizci milletleridir. Bunlar kıyılarda bir çok limanlar kurmuşlardır. 

İskenderiye, Sur(Tir), Kartaca, Foça Akdenizin en eski limanları arasında yeralır. Süveyş 

kanalı Hint okyanusunu Akdenize ve Atlas okyanusuna kısa yoldan bağlamaktadır. Halen bu 

kanal üzerinden çalışan bir petrol ulaşımı (tanker trafiği) vardır.  

Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, Filistin, İsrail, Lübnan, Suriye, Türkiye, Yunanistan, 

Arnavutluk, Karadağ,Bosnahersek, Hırvatistan, Slovenya, İtalya, Fransa, İspanya, Malta, 

Kuzey Kıbrıs, Güney Kıbrıs Akdenizde kıyısı olan ülkelerdir.  

XVII. yüzyılda Doğu Akdeniz tamamen Osmanlı devletine ait olmuştu.   

DERS IX 

Ege Denizi 

Ege Denizi Akdeniz sistemininyelerinden bir deniz olup, dolaylı  olarak Atlantik okyanusuna 

bağlıdır.  

---

Egeyi doğudan Anadolu, batıdan Yunanistan, kuzeyden batı Trakya kıyıları güneyden de Girit 

adası sınırlandırır. Bu sınırlar dahilinde en kuzey noktasından  41° 00’ N (İskeçe, Yenice 

civarında Boru gölü kıyısı), en güney noktasından 35° 06’ N enlemi geçer (Girit adası kuzey 

kıyısı, Mirabella körfezi güney kıyısı ). Egenin en doğu noktası ise Gökova körfezi kıyısıdır 

(28° 19’ E). En batı noktasından 22° 43’E meridyeni geçer (Nauplion, Argolis körfezinin batı 

kıyısı). Bu duruma göre Ege Denizi, orta kuşağın subtropikal alt kuşağında yeralır. Deniz 

doğu yarıkürededir. Denizin en kuzey ve en güney noktaları arasında kuş uçuşu yaklaşık 

670.3 km lik bir mesafe vardır. Doğudan batıya ise yaklaşık 500 km genişliğindedir. 

Yüzölçümü 240 000 km² dir.  

Kuaterner başlarında Ege Denizi mevcut değildi. Akdeniz ve Karadeniz (eskiden büyük bir 

tatlı su gölü idi) arasında bir kara alanı vardı. Plio-pleistosende şiddetli tektonik hareketlerle 

bu kara çöktü. Akdeniz ve karadenizin suları birleşti. Ege ve Marmara denizleri oluştu. 

Ege denizinin adı Piri Reisin Kitab ı Bahriye kitabında Akdeniz olarak geçmektedir. XVI. 

yüzyıla ait Osmanlıca belgelerde de Bahr-i Sefid şeklinde yazılmıştır. Sefid Farsçada ak, 

beyaz demektir. XIX. Yüzyıla ve XX. Yüzyıl başlarına ait coğrafya ile ilgili eserlerde bu 

denizin adı “adalar denizi” olarak yazılmıştır.  

XVII. yüzyıla ait bir İngiliz seyyahının eserinde denizin adı Arşipelago olarak geçer. Bunun 

anlamı adalar denizidir. Bu denize Ege adını batılılar vermişlerdir. Eski doğu Akdeniz 

dillerinde arşi :ada, pelago denizanlamına gelmektedir.  

Yunanaistan bağımsızlığını kazandıktan sonra deniz, Egeo pelagos olarak anılmaya başlandı. 

Bu İngilizceye Aegean Sea olarak geçti. Diğer diller de bu adı kullandılar (almanca Ägäische 

Meer). Bu ad cumhuriyet yıllarında bizim coğrafyacılarımız tarafından da kullanıldı. 1941 

yılındaki coğrafya kongresinde Anadolunun bu denize komşu olan bölgesine bu nedenle Ege 

Bölgesi adı verildi. Denizin adı bundan sonra tüm ders kitaplarında Ege Denizi olarak 

yazılmaya başlandı. Hatta Ege kelimesi Türk çocuklarına ad olarak verildi.  

Egenin en derin teri Doğu Girit ile Kerpe (Karpatos) adası açıklarında bulunur ve 3543 m dir. 

Ege denizinin üst sularında genel akıntı yönü kuzeyden güneye doğrudur. Bunun sebebi 

hakim rüzgȃr yönünün kuzey sektörlü olması, tuzluluk ve seviye farkıdır. Egenin kuzeyinde 

tuzluluk oranı güneyine göre daha düşüktür. Kuzeyi, dökülen akarsularla ve Maramaradan 

gelen sularla daha çok beslenir. Güneyine göre kuzeyde buharlaşma miktarı daha düşüktür. 

Bu nedenle kuzeyle güney arasında yarım metreyi bulmayan bir seviye farkı oluşmuştur.  

Ege denizini Marmaraya açan Çanakkale boğazından, Egenin daha tuzlu olan suları (%o 38) 

alt akıntı halinde Marmara denizine geçerken, Marmaranın daha az tuzlu suları (%o 22) bir 

üst akıntı halinde Egeye doğru akar.  Egenin sularının ortalama tuzluluğu %o 38 civarındadır. 

Yüzey sularının sıcaklığı mevsimlere göre değişir. Yaz mevsiminde 25-26 °C, kış 

mevsiminde 15-16°C civarındadır. 

Ege denizinde yaz mevsiminde kuzey sektörlü rüzgȃrlardan poyraz (kuzeydoğu) hakimdir. Bu 

rüzgȃr kışın sert estiğinde fırtınalara sebebiyet verir. Kış mevsiminde Egede güney sektörlü 

rüzgȃrlar, bilhassa kodos (güneybatı) hakimdir. Sert estiğinde fırtınalara ve iri dalgalara sbep 

olur.  

Ege denizi oldukça zengin bir faunaya sahiptir. Bilhassa mevsimlik göç yapan balık  türleri 

ekonomik balıkçılık bakımından önemlidir. Sonbaharda Karadenizin suları soğumaya 

başladığında gezginci balıklar Marmaradan Egeye doğru göç ederler. Bunlar lüfer, palamut, 

torik, uskumru gibi iri ve lezzetli balıklardır. Göç sırasında sürüler Boğazlarda sıkıştıkları için 

buralar önemli balıkçılık alanlarıdır. Sürüler Egeye geçince yelpaze gibi açılarak denizin 

çeşitli kesimlerine dağılırlar.  

Ege denizinde göç etmeyen yerli balıklar da vardır. Bunlar kıyı sularında veya kıyıya yakın 

yerlerde yaşarlar. Başlıcaları çipura (Sparus aurata), mercan (Sparus pagrus), karagöz 

(Diplodus vulgaris), akya (Lichia amia), lahoz (Ephinephelus aeneus), sardalya (sardina 

---