I-önemli Deniz Akıntıları

---

DERS VI 

I-Önemli Deniz Akıntıları  

 

Okyanuslar ve denizler hareketli su kitleleridir. Okyanus suları belirli bir yöne doğru binlerce 

km hareket edebilir. Okyanuslardaki bu hareketlere “akıntı” denir.  

Akıntıların en önemli sebebi küresel rüzgârlardır. Dünyadaki daimi rüzgârların yönü ile 

akıntıların yönü arasında bir paralellik vardır.  

Okyanus sularındaki sıcaklık, tuzluluk ve seviye farkları da akıntı hareketlerinin oluşmasını 

sağlayan yardımcı faktörlerdir.  

Dünyada daimi rüzgârlardan bir kısmı 35° kuzey ve güney enlemleri üzerinde bulunan 

subtropikal yüksek basınç alanlarından ekvatora ve 60 ° kuzey ve güney enlemleri üzerinde 

bulunan subpolar alçak basınç alanlarına doğru eserler. Böylece alize rüzgârları ile batı 

rüzgârları adı verilen rüzgârlar oluşur. Ayrıca kutuplardaki daimi yüksek basınç alanlarından 

(polar) 60 ° paralelleri üzerindeki alçak basınç alanlarına doğru da sürekli rüzgârlar eser. 

Bunlara da kutup rüzgârları adı verilir.  

Sürekli rüzgârlar dünyanın (batıdan doğuya) dönmesi neticesi oluşan saptırıcı kuvvetin 

(coriolis kuvveti) etkisi altında hareket yönlerinden 45° lik bir açı yaparak saparlar. Bu sapma 

kuzey yarı kürede sağa doğru, güney yarı kürede ise sola doğrudur. Her iki yarı küredeki 

okyanus akıntıları da bu duruma uyarlar.  

Alçak enlemlerden yüksek enlemlere doğru giden akıntılar sıcak karakterli akıntılardır. Bunlar 

tropiklerin sıcak sularını orta enlemlere taşırlar. Bu karşılık yüksek enlemlerden alçak 

enlemlere giden akıntılar soğuk suları orta enlemlere doğru taşırlar.   

Akıntılar  yeraldıkları okyanuslar belirtilmek suretiyle  incelenebilirler.  

1--Atlas Okyanusu akıntıları  

a-Golfistrim (Gulf Stream) sıcak Akıntısı , körfez akıntısı 

sıcak karakterli bir akıntıdır. Meksika körfezinden doğar. Bilim adamları Golfistrim 

akıntısının sebebini NE alizelerinin doğurduğu kuzey Ekvator akıntısına bağlamaktadırlar. Bu 

akıntı Meksika körfezine dolarak seviyeyi yükseltir. Yükselen sular da Florida boğazından 

kuzeydoğuya doğru bir akıntı şeklinde boşalırlar.  

Meksika körfezi yengeç dönencesi (23° 27’) üzerinde yeralan bir bölge olduğundan tropikal 

kuşak içindedir ve kuvvetle ısınır. Burada deniz suyunun sıcaklığı 25°C civarındadır. 

Golfstrimin oluşumu üzerinde Meksika körfezinin çevresiyle olan sıcaklık ve seviye farkının 

da rolü olduğu anlaşılmaktadır. Golfstream etksini kuzeydoğuya doğru İskandinavya 

yarımadasının kuzeyine kadar hissettirir. Golf streamın bu kadar uzun bir mesafeyi 

katetmesinde batı rüzgarlarınında rolü vardır. Bu rüzgarlar 35° kuzey paralelinden itibaren 

akıntıyı daha da ötelere iteklerler.  

Golfstrim 1000 m derinliğe kadar etkilidir. Genişliği de 80 km kadardır. Yüzeyde sıcaklığı 

25-15°C arasındadır. Hızı ortalama 2 km/h  saat kadardır.  

Golfstim akıntısısın batı Avrupa kıyıları ve denizleri üzerinde klimatik etkisi vardır. Kuzey 

denizi, İslanda ve İskandinavya kıyıları bu akıntının ılıtıcı etkisiyle donmazlar. Halbuki aynı 

enlemlerde bulunan Labrador denizi, Hudson körfezi ve Ohotsk körfezi donar. İskandinavya 

kıyısında Rusyaya ait Murmansk limanı dahi Golfstrimin etkisinden faydalanır. 

b-Labrador soğuk Akıntısı 

Kuzey buz denizinden Grönland adasının batısından doğar. Labrador denizini geçer güneye 

35 ° kuzey enlemine kadar etkisini duyurur. Kuzeyin soğuk sularını güneye taşır. Kuzey 

Amerikanın doğu kıyılarını takib eder. Newfoundlend adası önlerinde Golfstrim ile Labrador 

akıntısı karşılaşırlar. Bu bölge önemli balıkçılık alanıdır. Çünkü sular planktonca çok 

zengindir. Sebebi güneyden ve kuzeyden gelen akıntıların besin maddelerince zengin 

---

olmasıdır. Bu akıntı 60 ° enlemine doğru esen kutup rüzgârlarının etkisiyle oluşur. Akıntının 

su sıcaklığı 7-10°C civarındadır. Bu akıntı Grönland buzullarından kopan aysbergleri güneye 

doğru sevkeder. Bu aysbergler Avrupa ve Amerika arasındaki deniz trafiği için bir tehlike 

oluşturur. Fakat aysberlerin hareketi sürekli olarak izlenerek düzenli bildiriler halinde 

duyurulur. Akıntının hızı 1.5 km/h kadardır.  

Atlantik okyanusundaki diğer akıntılar şunlardır. Kuzey Atlantikte Afrikanın batı kıyıları 

önünde Kanarya soğuk akıntısı. Bu akıntı kuzeydoğu Alizelerinin etkisiyle 

oluşmuştur.Güneybatıya yönelir ve karakter değiştirerek kuzey ekvator akıntısı halinde 

batıya doğru akar.  

Güney Atlantikte Brezilya kıyıları önünde Brezilya sıcak akıntısı. Güneye doğru sıcak suları 

sevkeder. Arjantin kıyıları önünde Falkland soğuk akıntısı. Kuzeye doğru yol alır. Her iki 

akıntı Uruguay kıyıları önünde karşılaşır.  

Afrikanın batı kıyıları önünde Benguela soğuk akıntısı. Bu akıntı kuzeybatıya yönelir ve 

daha batıda Güney Ekvator akıntısına dönüşür.  

2-Hint Okyanusu akıntıları  

Bu okyanusdaki akıntıların oluşumunda Muson rüzgârlarının etkisi vardır. Bilhassa bu 

okyanusun kuzey kesimindeki akıntılar muson rüzgârlarının mevsimlik hareketine göre yön 

değiştirir.  

Kış musonları karadan okyanusa yani kuzeydoğudan güneybatıya doğru estiklerinde aynı 

yönde kuzeydoğu muson akıntısı oluşur. Bu akıntı sıcak bir akıntıdır. Madagaskar batısında 

İğneler (Agulhas) akıntısı adını alır Bu da sıcak bir akıntıdır.  

Yaz musonları okyanustan karaya doğru yani güneybatıdan kuzeydoğuya doğru estiğinde aynı 

gönde giden güneybatı muson akıntısı oluşur. Bu sıcak bir akıntıdır.  

Hint okyanusunun güneyinde güneydoğu Alizelerinin etkisiyle güney ekvator akıntısı oluşur 

ve bu akıntı batıya doğru gider Madagaskarın kuzeyinde ikiye ayrılır. Bir kol güneye iner 

(Mozambik kanalından geçen Agulhas sıcak akıntısı). Diğer kol güneybatı Muson akıntısına 

karışır.   

3-Pasifik Okyanusu  

Pasifik Okyanusunun batı kıyılarında Japonya civarında, batı kıyısı önünde sıcak kuro şiyo 

akıntısı mevcuttur. Bu akıntıyı doğuran kuzeydoğu musonlarıdır. Bunlar kuzey ekvator 

akıntısını meydana getirirler bu akıntı da kuzey kuzeydoğuya dönerek kuro şiyo sıcak 

akıntısını oluşturur. Bu akıntı kamçatka civarına kuzeyden gelen soğuk Oya şiyo akıntısı ile 

karşılaşır. Fakat bir kol kuzey pasifik sıcak akıntısı adıyla Alaska kıyılarına kadar gider. 

Karakterini korur. Kanada batı kıyıları önündeki bu akıntıya Alaska akıntısı adı verilir. Bu 

sıcak akıntı iklimin bu kıyılara ılımanlaşmasını sağlar.  

Kuzey pasifikte Kaliforniya kıyılarında Kaliforniya soğuk akıntısı vardır. Bu akıntı 

kuzeydoğu alizelerinin etkisiyle oluşmuş bir akıntıdır. Bu yönden esen alizeler nedeniyle 

soğuk sular yüzeye çıkma imkanını bulmuştur. Kaliforniya akıntısı güneye doğru karakter 

değiştirir ve kuzey ekvator akıntısını oluşturur.  

Pasikin güneyinde de alizelerin ve batı rüzgarlarının etkisiyle oluşmuş akıntılar mevcuttur. 

Güney ekvator akıntısı ve doğu Avustralya sıcak akıntısı alizelerin etkisiyle oluşmuştur.  

Güney Amerika kıtasının batı kıyıları önündeki Humboldt veya peru soğuk akıntısı 

güneydoğu Alizelerinin etkisiyle meydana gelir. Yüksek enlemlere doğru karakter değiştirir 

ve güney ekvator akıntısı adını alarak batıya doğru gider. 

---