Gördüyü işlərdən söhbət açılır
Yüklə 4,29 Kb. Pdf görüntüsü
|
Qərib məzarlar 59 Əlimərdan bəyin dəfn mərasimində Qafqaz, Mərkəzi Asiya, Rusiya və Ukrayna mühacir təş- kilatlarının rəhbərləri iştirak ediblər. Sen-Klu qəbiristanlığında dəfn mərasimin- də ilk söz alan Məmməd Əmin Rəsulzadə deyib: “Millət yolunda çalışanlarımızdan bir böyüyü ilə halallaşırıq. Heyhat! Azərbaycan parlamentinin şanlı rəisini, Nümayəndə Heyətinin sayğılı başçı- sını müsafiri olduğumuz Fransa torpağına əmanət buraxırıq. Parlamento rəisi, Nümayəndə Heyətinin başçısı, Milli Mərkəz üzvü və sairə kimi mərhu- mun daşıdığı ünvanları zikr etməklə Əli Mərdan bəy adının mənasını tamamilə anlatmaq, mövzunu bütün şümülü ilə qavramaq qətiyyən mümkün de- yildir...” Sonra dəfn mərasimində Gürcüstan, Ukray- na, Şimali Qafqaz xalqlarının nümayəndələri çıxış edərək, Əlimərdan bəyin tarixi xidmətlə- rindən danışıblar. “Prometey” jurnalının bir nömrəsi Əlimər- dan bəyin dəfn mərasiminə həsr edilib, jurnalda onun dəfnində söylənilən nitqlər çap olunub. Ə.Topçubaşının dəfni. Noyabr, 1934-cü il. Qərib məzarlar 60 Qərib məzarlar 61 Ələkbər bəy Topçubaşının pasport şəkili. Fransa qaydalarına görə, bütün ailə bir qəbirdə dəfn edilir. Əlimərdan bəyin 1926-cı ildə vəfat edən oğlu Rəşidin, 1947-ci ildə vəfat edən həyat yoldaşı, böyük Həsən bəy Zərda- binin qızı Pəri xanımın və 1977-ci ildə vəfat edən oğlu Ələkbər bəyin nəşi onunla eyni qə- birə qoyulub... Ələkbər bəy 1896-cı ildə Tiflisdə doğulub. 1920-ci ildən Fransada yaşayıb. Paris Sülh Konfransına göndərilən nü- mayəndə heyətinin işində yaxından iştirak edib. 1930-cu ildən “Prometey” hərəkatının fəallarından biri kimi tanınıb. Atasının ölü- mündən sonra da bir müddət siyasi fəaliyyətlə məşğul olub, nümayəndə heyətinin üzvləri ilə birlikdə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpası uğrunda mübarizə aparıb. Orta Asiya və monqol-türk xalqlarının tarixi üzrə mütəxəssis kimi tanınıb. Parisdə Şərq Dilləri İnstitutunda, Türk Dün- yasının Öyrənilməsi Mərkəzində və bir sıra muzeylərdə işləyib. Ə.Topçubaşının dəfni. Noyabr, 1934-cü il. Qərib məzarlar 62 Aleksandr Nikolskoy Parisdə yaşayan rus mühaciri (85 yaş) Mən Əli Topçubaşı ilə, - biz ona Əli deyirdik, - 1952-ci ildə türk dilini ikinci dil kimi öyrənmək üçün daxil olduğum Şərq Dilləri Məktəbində ta- nış oldum. O, türk dilləri mərkəzində işləyirdi. Çox mehriban və açıq adam idi. Tələbələrini ürəkdən, sevə-sevə öyrədirdi. Məsələn, xatirimdədir ki, bir dəfə Luvrda türk incəsənəti sərgisi təşkil olunmuş- du. Əli biz tələbələri ora apardı və bizə bu incəsənə- tin incəliklərini çox böyük məhəbbətlə izah etdi. Allaha inanan adam idi və İslamın özəlliklərini də daim bizə anladırdı. Ona görə də bizdə İslam haqqında çox aydın təsəvvür yaranmışdı. Beləcə dostlaşdıq və mən onu öz ailəmizə gətirdim. Mənim atam Krımdan idi və onunla müzakirə etməyə çoxlu ümumi mövzuları olurdu. Atam da Qafqazı sevirdi. Ona görə söhbətləri maraqlı alınırdı. Əlinin rəssamlıq istedadı da var idi. “Bismil- lahi-rəhmani-ir-rəhim” yazılmış bu ayəni mənim valideynlərimə o özü hədiyyə etmişdi. Başqa bir kalliqrafik yazısını isə mənə bağışlamışdı. Bu günə qədər də biz hər iki yazı nümunəsini ondan yadigar kimi qoruyub saxlayırıq. Qeyd edək ki, Əlimərdan bəyin beş övladı - gənc yaşda vəfat edən Rəşiddən və uzun ömür Aleksandr Nikolskoy. Sentyabr, 2015, Paris. Qərib məzarlar 63 sonra Parisə qayıdıblar. Sonralar daimi yaşamaq üçün Türkiyəyə köçüblər. Atatürkün hakimiyyəti illərində Türkiyədə aparılan soyadı islahatı zamanı ailə Sultanov fa- miliyasından imtina edib və “Kürdəmir” soyadı- nı qəbul etməli olub. Zərifə xanımın iki qızı, dörd nəvəsi olub. Qız- larından biri İstanbulda, digəri isə İzmirdə yaşa- yıb. 2000-ci illərə qədər Azərbaycanın Türkiyədə- ki səfirliyi ilə əlaqə saxlayan Zərifə xanım vəfat edib və əlaqələr itib. Onun qızları və nəvələri barədə hər hansı məlumat əldə etmək mümkün olmayıb. Ələkbər bəy Topçubaşının əl işi. sürən Ələkbər bəydən başqa Ənvər adlı daha bir oğlu, Sevər və Sara adlı iki qızı olub. Ələkbər bəy ailə qursa da, övlad sahibi ola bilməyib. Sevər xanımla Ənvər ötən əsrin 70-ci illərinə qədər Parisdə yaşayıblar, lakin sonrakı taleləri və övladları barədə məlumat yoxdur. Sara xanımın Türkiyədə yaşayan qızı Zərifə Kürdəmir (Sultanova) ötən əsrin 90-cı illərinin sonunda müsahibələrindən birində 1921-ci ildə Parisdə doğulduğunu deyib. Bildirib ki, atası Əliəşrəf Sultanov və anası Sara xanım “1920-ci ildə rus istilası zamanı Qafqazdan qaçaraq Ame- rikaya gediblər”. Bir il Amerikada yaşadıqdan Qərib məzarlar 64 Qərib məzarlar 65 ...Müasir Azərbaycan dövləti Xalq Cümhuriy- yətinin tarixi nailiyyətlərinə, bu nailiyyətlərin əldə edilməsində müstəsna xidmətləri olan bö- yük şəxsiyyətlərə daim yüksək ehtiram göstərir, onların xatirəsinin əbədiləşdirilməsi üçün lazı- mi tədbirlər həyata keçirir. ...1998-ci ilin mayında Əlimərdan bəyin bir vaxtlar Parisdə yaşadığı “37, Rue Decamps, Pa- ris-16” ünvanındakı evə Azərbaycan dövlətinin təşəbbüsü ilə xatirə lövhəsi vurulub. Həmin löv- hədə aşağıdakı mətn həkk olunub: “1918-1920-ci illərdə Azərbaycan Parlamentinin prezidenti ol- muş Əlimərdan Topçubaşı 1920-ci ildə bu evdə yaşamışdır”. Əlimərdan bəyin burada yaşadığını bildirən xatirə lövhəsi vurulmuş ev. Yüklə 4,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|