Əlyazması hüququnda ƏJDƏrzadə elsevər məCĠd oğLU
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SUMMARY
85
sanksiyaları ödəməkdə deyil, əksinə vergiləri aşağı dərəcələr üzrə tam həcmdə ödəməkdə maraqlı olurlar. Fikrimizcə, əsas vergi növləri üzrə aşağıdakı vergi dərəcələrinin müəyyən edilməsi daha optimaldır: əsasən bütün mallar, məhsullar, işlər və xidmətlər üzrə əlavə dəyər vergisinin dərəcəsi 15 %, ərzaq məhsulları üzrə isə 10 %; hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi 18 %; fiziki şəxslərin gəlir vergisi proporsional vergi dərəcəsi ilə 10 %. Büdcədənkənar fondların sahibkarlıq fəaliyyətinə mənfi təsiri minimuma endirilməlirir. Sıforta olunma könüllülük əsasında həyata keçirilməlidir. Başqa sözlə, inkişaf etmiş qeyri-dövlət sığorta sistemi yaradılmalıdır. Büdcə və digər dövlət sferasında çalışan işçilərin sosial təminatı üzrə öhdəlikləri dövlət öz üzərinə götürməlidir. Zənnimizcə, “sosial vergilər” adlanan sosial sığortaya ayırmaların dərəcəsi 15 faizədək azaltmaq lazımdır. Deyilənlərin həyata keçirilməsi vergi yükünü azaltmış olardı ki, bu da son nəticədə bütün mühasibatlığın leqallaşdırılması və hal-hazırda rəsmi hesabatlarla yanaşı aparılan hesablamaların ləğv edilməsi yolu ilə vergi daxilolmalarının artımı ilə nəticələnərdi. Eyni zamanda sahibkarların sərəncamında qalan mənfəətin artımı onların marağını və müvafiq olaraq işgüzarlıq aktivliyini artırmış olardı. Təklif edirik ki, təsərrüfat subyektləri vergi öhdəlikləri üzrə büdcə ilə hesablaşmaların həyata keçirilməsinin düzgünlüyü üzərində ilkin nəzarət formasından istifadə etsinlər. Bunun üçün isə yaxşı olar ki, müəssisə və təşkilatlar bu gün təsərrüfat subyektlərinin “maliyyə vəkili” rolunu oynayan peşəkar auditor firmalarının xidmətlərindən istifadə etsinlər. Müəssisələr auditorların həm bütövlükdə maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti, həm də büdcə ilə hesablaşmalar və vergi auditi üzrə təklif etdiyi xidmətlərdən maksimum istifadə etməlidirlər. Bu onlara vergilərin hesablanması, büdcəyə ödənilməsi və vergi hesabatlarının (bəyannamələrinin) tərtib edilməsində yol verdikləri səhvləri aradan qaldırmaq, deməli həm də lüzumsuz maliyyə (inzibati) sanksiyaları ödəməmək imkanı verəcək.
86
Təklif edirik ki, gələcəkdə nağd hesablaşmaların aparılması üzərində nəzarət tədbirlərinin gücləndirilməsi məqsədilə vergi ödəyicilərinin nəzarət-kassa aparatlarında elektron məsafədən ötürmə qurğularının quraşdırılması həyata keçirilsin. Bunun nəticəsində nağd hesablaşmalar barədə məlumatların vergi orqanlarının məlumat bazasına ötürülməsi vergi nəzarətinin səmərəliliyinin və vergi ödəyicilərinin fəaliyyətində şəffaflığın daha da artırılmasına imkan verəcəkdir. Vergi nəzarətinin daha da müasirləşdirilməsinin növbəti mərhələsi kimi təklif edirik ki, “Elektron audit” sisteminin tətbiq edilməsinə başlanılsın. Hazırda bu sistemin tətbiqi ilə əlaqədar beynəlxalq təcrübə öyrənilir və vergi orqanlarının daxili imkanları qiymətləndirilir. Eyni zamanda, elektron audit sisteminin tətbiqinə dair Avropa İttifaqının Tvininq proqramı çərçivəsində iki il müddətini əhatə edəcək xüsusi mərhələnin həyata keçirilməsi məqsədilə hazırlıq işləri aparılır. Fikrimizcə, sadaladığımız tövsiyyələrin həyata keçirilməsi ödəyicilərin vergi yükünü azaltmış olardı ki, bu ba təsərrüfat subyektlərində aparılan mühasibatlığın leqallaşdırılması və hal-hazırda rəsmi mühasibat hesabatları ilə yanaşı aparılan hesablamaların ləğv olunması nəticəsində vergi daxilolmalarının artımına gətirib çıxarmış olardı. Eyni zamanda təsəttüfat subyektlərinin sərəncamında qalan mənfəətin artımı onların sahibkarlıq marağını və işgüzarlıq aktivliyini artırmış olardı. Ümid edirik ki, tərəfimizdən irəli sürülən təklif və tövsiyyələrin nəzərə alınması öz çiyinlərində ağır vergi yükü daşıyan təsərrüfat subyektlərində, müəssisələrdə, (fərdi sahibkarlarda) və kommersiya firmalarında böyük maraq doğuracaq. Belə ki, vergilərin düzgün ödənilməsi onlara vergi orqanları ilə yarana biləcək problemlərdən qaçmağa, deməli biznes üçün yarana biləcək mənfi nəticələri azaltmağa kömək edəcək.
87
1.
Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi. Bakı, 2016 2.
Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı 3.
Dərslik. Şamaxı, 2014 4.
Məmmədov F.Ə., Musayev A.F., Sadıqov M.M., Kəlbiyev Y.A., Rzayev Z.H. “Vergilər və vergitutma” Dərslik. Bakı, 2010. 5.
B.: 2008. 6.
Rzayev İ.M. “Azərbaycan Respublikasında regionların davamlı sosial- iqtisadi inkişafı: mövcud vəziyyət və gələcək perspektivlər”. Bakı, 2010 7.
8.
Sadıqov Ə.A. Sadıqov T.Ə. “Мühasibat (maliyyə) uçotu”. Dərslik. Bakı, 2008. 9.
Bağırov D.A. “Vergi nəzarəti”. Dərslik. B.: 2006 10.
Bağırov D.A. “Vergi auditi! .B.: “Maarif”, 1999 11.
Kəlbiyev Y.A. “Vergitutmanın nəzəri və metodoloji əsasları” Dərslik. Bakı, 2001.
12.
“Налоговый учѐт”. Учебное пособие / М.Н. Смагина. – Тамбов : Изд-во Тамб. Гос. Техн. Ун-та, 2009 13.
Мусаев А.Ф., Садыгов М.М., Магеррамов Р.Б., Салаев Р.А. «Налоги и налогообложение в Азербайджане». Учебник. Баку, 2005 14.
Барышников Н.П. «Организация и методика общего аудита» – М.: Информационно- издательский дом «ФИЛИНГ», 2005.– 448 с. 15.
Камышанов П.И. «Практическое пособие по аудиту». М.: ИНФРА-М, 2005
88
16. Кармайкл Д.Р., Бенис М. «Стандарты и нормы аудита». Перевод с английского. – М.: Аудит, ЮНИТИ, 2005 17.
Карп М.В. «Налоговый менеджмент». Учебник для вузов. – М.: ЮНИТИ-ДАНА. 2005. 18.
Подольский В.И. «Аудит: Учебник для вузов». М.: Аудит, ЮНИТИ, 2005; 19.
Шеремет А.Д. «Аудит: Учебник». М.: Инфра-М, 2005. 20.
Учебное пособие для вузов. – М.: ЮНИТИ-ДАНА. 2004 21.
Мизиковский Е.А., Елманова Е.Н., Пуреховская Е.В. «Лабораторный практикум по бухгалтерскому учету». Учеб.пособие / Под.ред. д.э.н. проф. Е.А.Мизиковского. М.: Юристь, 2003. 22.
23.
www.finance.gov.az
89
magistri Əjdərzadə Elsevər Məcid oğlunun “Vergi daxilolmalarının təhlili və onların operativ texniki uçotunun təĢkili problemləri” mövzusunda magistr dissertasiyasının R E F E R A T I Mövzunun aktuallığı. Ölkə iqtisadiyyatının sürətli inkişafı, əsas məsələlərin müsbət həlli, əhalinin yaşayış səviyyəsinin yüksəldilməsi, ölkənin müdafiə qabiliyyətinin güclənməsi və digər strateji məsələlərin müvəffəqiyyətlə həll edilməsi dövlət büdcəsinin ödəmə imkanlarından çox asılıdır. Respublikamızın bazar iqtisadiyyatına keçdiyi indiki şəraitdə dövlət büdcəsinə daxil olan vəsaitlərin əsasını hüquqi və fiziki şəxslərdən alınan vergi, rüsum, yığım və digər məcburi ödəmələr təşkil edir. Ödənilən vergilərin əhəmiyyətli hissəsi hüquqi şəxslərin payına düşür. Təsərrüfat subyektləri tərəfindən dövlət büdcəsinə ödənilən vergilərin vergi orqanlarda uçota alınması vergi nəzarətinin ən mühüm və ayrılmaz hissəsidir. Mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq vergi orqanları vergi ödəyiciləri tərəfindən maliyyə orqanlarının xəzinədarlıq şöbələri vasitəsilə dövlət büdcəsinə ödənilən vergilərin operativ-mühasibat uçotunu aparır və vergi daxilolmalarını təhlil edir. Dövlət vergi orqanları tərəfindən aparılan vergi daxilolmalarının uçotu gələcəkdə dövlət büdcəsinə ödəniləcək vergilər üzrə proqnoz tapşırıqlarını hazırlamaq, yəni ümumilikdə vergi daxilolmalarını proqnozlaşdırmaq imkanı verir. Belə bir uçotun təşkili həm də vergi ödəyiciləri üzərində effektiv vergi nəzarətini həyata keçirmək və onun nəticələrini təhlil etmək imkanı verir. Vergi qanunvericiliyinə riayət olunması, vergilərin düzgün hesablanması, tam və vaxtında ödənilməsi üzərində nəzarətin təkmilləşdirilməsi məsələsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Vergi orqanları hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən təqdim edilən hesabatların düzgünlüyünə və vergi qanunvericiliyinə riayət olunması üzərində nəzarəti iki etapda aparır: müəssisələrdən mühasibat hesablarının və vergi bəyannamələrinin (hesablamalarının) qəbulu mərhələsində, kameral yoxlama və 90
səyyar vergi yoxlaması zamanı bilavasitə müəssisələrdə ilkin mühasibat sənədlərini yoxlamaq yolu ilə. Bazar münasibətlərinə keçidlə əlaqədar maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətini müxtəlif iqtisadi sferalarda həyata keçirən bir çox yeni müəssisələr yaradılır. Onların əksəriyyəti mühasibat uçotu sahəsində kifayət qədər ixtisaslı mütəxəssislərə malik deyildir. Bir qayda olaraq belə müəssisələrdə uçotda səhvə yol verilir və hesabat məlumatlarının bilərəkdən təhrif olunması hallarına tez-tez rast gəlinir. Bunlar isə vergitutma bazasının aşağı salınmasına (azaldılmasına), vergi və ona bərabər olan digər ödənişlərin büdcəyə tam daxil olmamasına gətirib çıxarır. Vergilərin hesablanmasında və ödənilməsində yol verilən səhvlər, həmçinin qanunvericilikdə edilmiş dəyişikliklərin vergi ödəyicisinə vaxtında çatdırılmaması ilə əlaqədar baş verir. Belə bir şəraitdə bütün səviyyələrdə vergi qanunvericiliyinə riayət olunması, vergilərin düzgün hesablanması, tam və vaxtında ödənilməsi üzərində nəzarətin təkmilləşdirilməsi məsələsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Məlum olduğu kimi Azərbaycan Respublikasında vergi borcları problemi mövcuddur. Vergi ödəyiciləri müxtəlif yollarla qanuna müvafiq qaydada hesablanmış vergiləri və cari vergi ödənişlərini ödəməkdən yayınırlar. Vergi borcunun həcminin artması həm büdcə öhdəliklərinin vaxtında yerinə yetirilməsinə, həm də ölkədə normal iqtisadi inkişaf tempinə mənfi təsir göstərir.
vergilərin vergi orqanlarda uçota alınması vergi nəzarətinin ən mühüm və ayrılmaz hissəsidir. Vergi daxilolmalarının operativ-mühasibat uçotunun aparılması metodikasının təkmilləşdirilməsinin mühüm əhəmiyyət kəsb etməsi, bu problemin lazımı dərəcədə nəzəri və praktiki həllini tapmaması dissertasiya mövzusunun seçilməsinə və nəzərdən keçirilən məsələlərin, yəni tədqiqat dairəsinin müəyyənləşdirilməsinə, onun məqsəd və vəzifələrinin müəyyənləşdirilməsinə səbəb oldu. Dissertasiyanın öyrənilmə səviyyəsi. Dissertasiya işinin qarşısında qoyulmuş məqsəd və vəzifələrə nail olunması üçün Azərbaycanın bu sahədəki 91
təcrübəsi və bununla bağlı problemlərə həsr olunmuş tədqiqatları öyrənilmişdir. Belə ki, vergi daxilolmalarının təhlili və onların operativ texniki uçotunun təşkilinin qurulması, onun reallaşdırılması problemlərinin araşdırılması, vergi daxilolmaların təhlili üsullarının nəzəri məsələləri, vergilər üzrə vergi daxilolmalarının təhlili istiqamətləri Azərbaycanın görkəmli alimləri Musayev A., Bağırov D., Həsənli M., Sadıqov M., Kəlbiyev Y., Rzayev İ. və başqaları tərəfindən araşdırılmışdır. Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri. Dissertasiya işinin yazılmasında əsas məqsəd dövlət büdcəsinə ödənilən vergilərin vergi orqanlarda uçota alınması metodikasının daha dərindən mənimsənilməsindən, vergi daxilolmaları üzərində nəzarət və dövlət büdcəsinə borclu olan vergi ödəyicilərinin borclarının alınması işinin səmərəli təşkili, onun
təkmilləşdirilməsi istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi və movcud cətinliklərin aradan qaldırılması yolları barədə təkliflərin verilməsindən ibarətdir. Qarşıda qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün dissertasiya işinin qarşısında
vergi orqanlarında vergilərin operativ-mühasibat uçototunun aparılması metodikasını öyrənmək;
edilməsi və aparılması qaydasını mənimsəmək;
vergi orqanları tərəfindən həyata keçirilən nəzarət işinin mexanizmini öyrənmək;
vergilərin düzgün hesablanması, tutulması və əvəzləşdirilməsi, eləcə də vaxtında dövlət büdcəsinə köçürülməsi üzərində vergi nəzarətinin daha səmərəli metodlarını müəyyən etmək;
təkliflər paketi hazırlamaq. Tədqiqatın predmet və obyekti. Tədqiqatın obyektini vergi daxilolmalarının təhlili və onların operativ-texniki uçotunun təşkili əsasları, 92
predmetini isə vergi daxilolmalarının təhlili əsasinda reallaşdirilmasi istiqamətlərinin müəyyən edilməsi təşkil edir.
nəzəri və metodoloji əsaslarını vergi daxilolmalarının proqnozlaşdırılması və təhlili, onların operativ-mühasibat uçotunun təşkili əsasları, eləcə də vergi daxilolmaları üzərində nəzarət işinin təşkili sahəsində yerli və xarici ölkə alimlərinin (ekspertlərinin) elmi-tədqiqat əsərləri təşkil etmişdir. Tədqiqat işi apararkən onun qarşısında qoyulan vəzifələrin yerinə yetirilməsi üçün elmi abstrakt, induksiya və deduksiyanın, qrafik təsvirin, sistemli və müqayisəli təhlilin ümumelmi metod və üsullarının, statistik və iqtisadi-riyazi təhlilin metodlarından istifadə olunmuşdur.
vergilərin operativ-mühasibat uçototunun aparılması metodikasının, vergilərin düzgün hesablanması, tutulması və əvəzləşdirilməsi, eləcə də vaxtında dövlət büdcəsinə köçürülməsi üzərində vergi nəzarətinin daha səmərəli metodlarının, eləcə də vergi borclarının alınması işinin təşkili və onun təkmilləşdirilməsi üzrə əsaslandırılmış nəzəri qayda və praktiki tövsiyələrin işlənməsindən ibarətdir. Dissertasiya iĢinin praktiki əhəmiyyəti. Vergi daxilolmalarının operativ- mühasibat uçototunun aparılması metodikasının təkmilləşdirilməsi, uçotun nəzarət funksiyasının gücləndirilməsi, vergi uçotunun və effektli idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi məqsədilə uçot informasiyasının operativ və analitikliyinin yaxşılaşdırılması, vergi nəzarətinin daha səmərəli metodlarının, eləcə də vergi borclarının alınması işinin təşkili və onun təkmilləşdirilməsi üzrə tövsiyə və təkliflər hazırlanması dissertasiya işinin praktiki əhəmiyyətini təşkil edir.
keçirilən məsələlərin işıqlandırılmasında Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyinə, normativ-hüquqi aktlara, Vergi Məcəlləsinə, Mülki Məcəlləyə, Vergilər Nazirliyinin müvafiq normativ aktları, təlimat və metodiki göstərişlərinə, eləcə də iqtisadi ədəbiyyata istinad edilmişdir.
93
müvafiq standarğlara uyğun yazılmış və 88 səhifədən ibarətdir. Dissertasiya işi girişdən, üç fəsildən, nəticə və təkliflər, və istifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısından ibarətdir.
94
Эффективная организация деятельности налоговых органов по получению налоговых задолженностей налогоплательщиков, организация налогового контроля и налоговых органах и учет налоговых поступлений имеет большое значение. Действующая методика учета налоговых поступлений и организация контрольной работы налоговых органов не в полной мере отвечает требованиям повышения эффективности налогового контроля. Поэтому проблема постоянного соверщенствования методологии оперативно-бухгалтерского учета налоговых поступлений, организации контрольной работы в налоговых органах повышение его оперативности, приведения в соответствии с международным стандартами приобретает важное значение.
Effective organization of the tax authorities to obtain tax liabilities of taxpayers, the organization of tax control and tax authorities and accounting of tax revenues is essential. The current method of accounting of tax revenues and the organization of control of tax authorities do not fully meet the requirements of efficiency of tax control. Therefore, the problem of continuous improvement methodology, operational and accounting of tax revenues, the organization of control of the tax authorities of its increased efficiency, reduction in accordance with international standards becomes important. Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|