Əlyazması hüququnda ƏJDƏrzadə elsevər məCĠd oğLU
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
82
Nəzərdən keçirdiyimiz təhlilin sxemi vergi orqanlarının işindəki çatışmamazlıqları aşkar etməyə, ayrı-ayrı göstəricilər üzrə yol verilmiş çatışmamazlıqların aradan qaldırılması üçün tədbirlər görməyə, bütövlükdə nəzarət işinin səmərəliliyini artırmağa və bunun əsasında vergilərin büdcə sisteminə vaxtında və tam ölçüdə daxil olmasını təmin etməyə imkan verir.
83
Təsərrüfat subyektləri tərəfindən dövlət büdcəsinə ödənilən vergilərin vergi orqanlarda uçota alınması vergi nəzarətinin ən mühüm və ayrılmaz hissəsidir. Möcud qanunvericiliyə uyğun olaraq vergi orqanları vergi ödəyiciləri tərəfindən maliyyə orqanlarının xəzinədarlıq şöbələri vasitəsilə dövlət büdcəsinə ödənilən vergilərin operativ-mühasibat uçotunu aparır və vergi daxilolmalarını təhlil edir. Dövlət vergi orqanları tərəfindən aparılan vergi daxilolmalarının uçotu gələcəkdə dövlət büdcəsinə ödəniləcək vergilər üzrə proqnoz tapşırıqlarını hazırlamaq, yəni ümumilikdə vergi daxilolmalarını proqnozlaşdırmaq imkanı verir. Belə bir uçotun təşkili həm də vergi ödəyiciləri üzrərində effektiv vergi nəzarətini həyata keçirmək və onun nəticələrini təhlil etmək imkanı verir. Vergi qanynvericiliyinə riayət olunması, vergilərin düzgün hesablanması, tam və vaxtında ödənilməsi üzərində nəzarətin təkmilləşdirilməsi məsələsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Vergi orqanları hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən təqdim edilən hesabatların düzgünlüyünə və vergi qanunvericiliyinə riayət olunması üzrərində nəzarəti iki etapda aparır: müəssisələrdən mühasibat hesablarının və vergi bəyannamələrinin (hesablamalarının) qəbulu mərhələsində, kameral yoxlama və səyyar vergi yoxlaması zamanı bilavasitə müəssisələrdə ilkin mühasibat sənədlərini yoxlamaq yolu ilə. Vergi daxilolmalarının uçotu, təhlili, vergi daxilolmaları üzərində nəzarət və onun səmərəliliyinin təhlilinin qüvvədə olan praktikasının tədqiqi və apardığımız nəzəri müşahidələr nəticəsində aşkar edilmiş çatışmamazlıqlar aşağıdakı nəticə və təkliflər paketini irəli sürməyə əsas verir. Bazar münasibətlərinə keçidlə əlaqədar öz maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətini müxtəlif iqtisadi sferalarda həyata keçirən bir çox yeni müəssisələr yaradılır. Onların əksəriyyəti mühasibat uçotu sahəsində kifayət qədər ixtisaslı mütəxəssisəlrə malik deyildir. Bir qayda olaraq belə müəssisələrdə uçotda səhvə yol verilir və hesabat məlumatlarının bilərəkdən təhrif olunması hallarına tez-tez rast gəlinir. Bunlar isə vergitutma bazasının aşağı salınmasına (azaldılmasına),
84
vergi və ona bərabər olan digər ödənişlərin büdcəyə tam daxil olmamasına gətirib çıxarır. Vergilərin hesablanmasında və ödənilməsində yol verilən səhvlər, həmçinin qanynvericilikdə edilmiş dəyişikliklərin vergi ödəyicisinə vaxtında çatdırılmaması ilə əlaqədar baş verir. Belə bir şəraitdə bütün səviyyələrdə vergi qanynvericiliyinə riayət olunması, vergilərin düzgün hesablanması, tam və vaxtında ödənilməsi üzərində nəzarətin təkmilləşdirilməsi məsələsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Ölkəmizin vergi sistemində bütövlükdə müsbət dəyişikliklər baş verir. Ayrı- ayrı vergi növləri dərəcələrinin aşağı salınmasını, sadələşmiş vergi sisteminin tətbiqini, vergilərin toplanması və vergitutma bazasının azaldılması (gəlirlərin gizlədilməsi) yolu ilə
vergidən yayınma
halları ilə
mübarizənin kəskinləşdirilməsini bu qəbildən olan dəyişikliklərə şamil etmək olar. Bütün bunlar vergi daxilolmalarının və deməli dövlət büdcə gəlirlərinin ildən-ilə artmasına gətirib çıxarır. Fikrimizcə, respublikamızın vergi sistemindəki neqativ tendensiyaların aradan qaldırılması üçün aşağıdakı tədbirlər kompleksinin həyata keçirilməsi mövcud vergi sisteminin daha effektiv fəaliyyət göstərməsi üçün şərait yaratmış olar.
İlk növbədə elmi cəhətdən əsaslandırılmış elə optimal vergi dərəcələri tətbiq etmək lazımdır ki, onlar həm büdcəyə vergi daxilolmalarını təmin etmiş olsun, həm də sahibkarları öz vəsaitlərini (kapitalını) istehsalın inkişafına yönəltməyə stimullaşdırsın. İqtisadiyyatın və istehsalın inkişafını stimullaşdıran vergi dərəcələrinin aşağı salınması yeni yaradılmış müəssisələr və onların mənfəətinin artması hesabına büdcə daxilolmalarının həcminin artmasına imkan verər ki, bununlada vergi dərəcələrinin aşağı salınmasından dəyən zərəri kompensasiya etmiş olar və eyni zamanda vergidən yayınma hallarını azaltmağa imkan verər. Belə ki, sahibkarlar öz gəlirlərini gizlətməkdə və belə faktların aşkar edildiyi hallarda cərimə Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|