Əlyazması hüququnda ƏJDƏrzadə elsevər məCĠd oğLU
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 3.1. Bir iĢçiyə düĢən yoxlanılmıĢ müəsisələrin sayı
- Yoxlamanın nömrəsi IĢçilərin faktiki orta siyahı sayı YoxlanılmıĢ müəssisələrin sayı
- Cəmi 97 1691 17.4
- Bir iĢçiyə düĢən müəssisələrin sayı Yoxlamanın nömrəsi
- Cəmi 11576 119
- Cədvəl 3.3 Səyyar vergi yoxlamalarının sayına görə əmsalların (balların) məbləği
- Əmsalların məbləği Yer səyyar yoxlamalar üzrə Müəsisələrin (yükün)
- Cədvəl 3.4. Bir iĢçiyə düĢən əlavə hesablanmıĢ ödəniuĢ məbləği
- (xarici valyuta da nəzərə alınmaqla) Xüsusi fərdi göstəricilərin rayon üzrə orta göstəriciyə olan nisbəti
- Cəmi 16194 167 Qeyd. IĢçilərin sayı 1. saylı cədvəldəki qəbul edilmiĢdir.
74
müqayisə edilməklə aparatın təşkilati strukturu, yardımçı bölmələrin (şöbələrin) sayının hədsiz dərəcədə artırılması ilə əlaqədar vergi orqanının nə qədər itirməsi barədə nəticə çıxarmaq olar. Bununla əlaqədar olaraq təhlilə yoxlamalarla məşğul olan işçilərin sayının xüsusi çəkisini xarakterizə edən göstəricilərin daxil edilməsi məqsədəuyğundur. Yuxarı vergi orqanları belə təhlilə əsasən yoxlamalarla məşğul olan işçilərin payının artırılması baxımından vergi orqanlarının təşkilati quruşuna yenidən baxılması barədə müəyyən tövsiyyə və ya göstəricilər (sərəncam) verə bilər. Şərti olaraq belə təsəvvür edək ki, bizim misalda (bax cədvəl 3.1) işçilərin bütün faktiki sayı nəzərə alınmışdır. Cədvəl 3.1.-dən göründüyü kimi istər bütövlükdə, istərsə də orta hesabla bir işçiyə düşən yoxlanılan müəssisələrin sayı ən çox 2№li yoxlamada, ən az isə 3№li yoxlamada olmuşdur. Lakin yoxlanılan müəssisələrin sayına görə nəzarət işinin təşkili səviyyəsi barədə nəticə çıxarmaq qanunauyğun deyil. Obyektiv qiymətləndirmək üçün, həmçinin bir işçiyə düşən uçota alınmış müəssisələrin sayını da nəzərə almaq lazımdır. Cədvəl 3.1. Bir iĢçiyə düĢən yoxlanılmıĢ müəsisələrin sayı Yoxlamanın nömrəsi IĢçilərin faktiki orta siyahı sayı YoxlanılmıĢ müəssisələrin sayı Cəmi Bir iĢçiyə düĢən 1 2 3 40
26 32
600 675
416
15 27 13
Cəmi 97 1691 17.4 Bu göstəricinin hesablamaya daxil edilməsi onunla şərtləndirilir ki, o səyyar vergi yoxlamalrının sayına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. Digər bərabər şərtlərlə yanaşı, bir müfəttişə nə qədər çox müəssisə düşərsə o bilavasitə vergi müfəttişliyinin özündə mühasibat hesabatlarının, bəyannamələrin və vergi hesablamalarının kameral yoxlanılmasına bir o qədər çox vaxt sərf edər. Deməli, müfəttişə səyyar yoxlaması üçün bir o qədər az vaxt qalır. Nəzərdən keçirdiyimiz yoxlamalarda bir işçiyə düşən yük aşağıdakı kimi olmuşdur (şəkil 3.2).
75
Bir iĢçiyə düĢən müəssisələrin sayı Yoxlamanın nömrəsi Uçota alınmıĢ ödəyici-müəssisələrin sayı yekun bir iĢçiyə düĢən 1 2 3 4200 2000
5376 105
80 168
Cəmi 11576 119 Cədvəlin məlumatlarından göründüyü kimi, 3№li yoxlamada 168 ödəyici yoxlandığı halda, 2№li yoxlamada yalnız 80 ödəyici yoxlanmışdır. Bu faktor əsasən aparılmış səyyar yoxlamaların sayı ilə bağlıdır. Səyyar yoxlamalarının sayına görə
yoxlama işinin
obyektiv qiymətləndirilməsi üçün 3.1. və ya 3.2. saylı cədvəllərin göstəricilərini 3.3. saylı cədvəldə birləşdirmək lazımdır. Bunun üçün 3.1. saylı cədvəldə göstərilən hər bir yoxlama üzrə bir işçiyə düşən yoxlanılan müəssisələrin bütövlükdə rayon üzrə bu göstəriciyə olan nisbəti şəklində əmsal müəyyən edilməlidir. Elə həmin metodla 3.2. saylı cədvəl üzrə bir işçiyə düşən yük üzrə əmsal müəyyən edilir. Hər iki əmsalın məbləği hər bir yoxlama üzrə ümumi əmsal (bal) təşkil edir. Bu hesablamaların nəticəsi 3.3. saylı cədvəldə verilmişdir. Cədvəl 3.3 Səyyar vergi yoxlamalarının sayına görə əmsalların (balların) məbləği Yoxlamanın nömrəsi Bir iĢçiyə görə göstəricilərin rayon üzrə orta qiymətə münasibəti Əmsalların məbləği Yer səyyar yoxlamalar üzrə Müəsisələrin (yükün) sayına görə 1 2 3 0.86
1.55 0.75
0.88 0.67
1.41 1.74
2.22 2.16
3 1 2 3.3. saylı cədvəldən göründüyü kimi, yük üzrə göstəricinin təhlilə daxil edilməsi 3№li yoxlamaya 1№li yoxlama ilə müqayisədə daha yüksək yer tutmağa imkan verdi. Hansı ki, 1№li yoxlamanın 3.1.saylı cədvəldəki bütün göstəriciləri daha yüksək idi. 76
Indi isə yoxlamaların gedişatı zamanı əlavə olaraq hesablanmış vergi və sanksiya məbləğləri kimi göstəricilərin təhlili metodikasını nəzərdən keçirək (bax cədvəl 3.4.). Cədvəl 3.4. Bir iĢçiyə düĢən əlavə hesablanmıĢ ödəniuĢ məbləği Yoxlamanın nömrəsi Əlavə olaraq hesablanmıĢ vergi və sanksiyalar min.man (xarici valyuta da nəzərə alınmaqla) Xüsusi fərdi göstəricilərin rayon üzrə orta göstəriciyə olan nisbəti (süt.2:2-ci sütunun yekunu) Yer cəmi bir iĢçiyə düĢən
A 1 2 3 4 1 2 3
8200 3450 4544
205
138 142
1.23
0.83 0.85
1 3 2
16194 167
3.4. saylı cədvəlin məlumatlarının təhlili onu göstərir ki, həm bütövlükdə, həm də bir işçiyə görə əlavə hesablanmış vergi məbləğləri üzrə yaxşı nəticəni 1№li yoxlama göstərmişdir. Nəzarət işinin gedişatı zamanı əlavə hesablanmış vergilərin məbləği çoxsaylı obyektiv və subyektiv faktorlardan, o cümlədən vergi müfəttişliyi işçilərinin təsnifatından, ödəyicilərə vergi qanynvericiliyinin izahatı işi üzrə işin səviyyəsindən, müəssisələrin qanuna riayət riayət etməsindən və s. asılıdr. Digər bərabər şərtlərlə yanaşı daha əhəmiyyətli faktor, vergitutma bazasının və ya müxtəlif yoxlamalarda büdcəyə daxil olmuş vergilərin həcmidir. Belə ki, vergitutma bazası nə qədər geniş olsa yoxlamaların gedişatı zamanı əlavə vergi hesablamaları aparmaq və ödəyicilərə maliyyə sanksiyaları təqdim etmək imkanları geniş olar. Bununla əlaqədar olaraq, təhlildə yoxlamalar zamanı əlavə hesablanmış vergi məbləğlərinin (1-NM №li formalı hesabatın məlumatlarına əsasən) bütövlükdə yoxlamalar üzrə daxil olmuş vergilərin həcminə nisbəti göstəricisindən istifadə etmək lazımdır. Bu göstərici nəzarət işinin səviyyəsini xarakterizə edir, lakin onun səviyyəsi müəyyən edilmiş qiymətdən yuxarı olmamalıdır. Bu problem üzrə hər
Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|