DersliK 9-az new indd

ƏN YENİ DÖVR – XX ƏSRİN TƏSVİRİ SƏNƏTİ 
12
POL SEZANN: KOMPOZİSİYA, FORMA VƏ RƏNG 
3. 
P.Sezannın yaradıcılığı haqqında əlavə məlumat toplayın və təqdim 
edin.
1. Karandaşla eskiz
2. Rəngləmə
Müəyyən edin
1. 
P.Sezannın müxtəlif yaradıcılıq dövrlərinin əsas xüsusiyyətləri han-
sılardır?
Yaradıcı fəaliyyət
2. 
P.Sezannın natürmortlarından birini təkrarlamağa çalışın.
Sənətkar məsləhəti
Sezannın əsərini təkrarlayarkən, əvvəlcə onun sadə karandaşla eskizini çəkin. 
Masa, stul və qatlanmış parçanın yerlərini müəyyən edin. Meyvə və  bardağı 
rəngləyərkən təmiz rənglərdən istifadə edin.
Pastel təbaşirlər, quaş, akvarel
3 
P.Sezannın əsərləri impressionistlərin əsərlərindən nə ilə fərqlənir?
3 
Təsviri sənətin inkişafında P.Sezann hansı rolu oynayıb?
Sərbəst iş üçün tapşırıqlar
Özünüzü yoxlayın
2
 Kubizm – (fr. cubisme, cube – kub) – XX əsrin əvvəlində ilk nəhəng formalist cərəyan. 
Klassik incəsənətin böhran keçirməsi kubizmin yaranmasını şərtləndirmişdi. Rəssamlar 
naturanın əsasında sadə həndəsi formaların durduğu fikrini əsas tuturdular.
Rəngkarlığa  özünəməxsus  baxış  Sezannı  onun  müasirlərinin  əksə-
riyyətindən  fərq lən dirir.  O,  XIX  əsrin  sonuna  xas  olan  impressionizm 
üslubu ilə XX əsrin əvvəlinin yeni bədii istiqaməti – kubizm
2
 arasında 
körpü saldı. Təsviri sənətdə yeniliyin əsasını qoyan Sezannın rolu gələ-
cək nəsillər tərəfindən layiqincə qiymətləndirildi.
Pol Sezann təkcə dahi kompozisiya yox, həm də böyük kolorit ustası 
idi. Klassisizm və romantizm ənənələrini əsas götürən Sezann onları tam 
yekdilliyə çatdırmaqla bütöv bir dövrü başa vurdu. Sonrakı nəsillər şək-
siz etiraf etdilər ki, Sezann sənət aləmində yeni yol açmışdır.
LAYİHƏ

---

ƏN YENİ DÖVR – XX ƏSRİN TƏSVİRİ SƏNƏTİ 
13
“Yelpikli xanım”. 1907. 
Rusiya, Sankt-Peterburq, 
Dövlət Ermitaj Muzeyi
“Masada çörək və meyvə qabı”. 
1909. Bazel Təsviri Sənət Muze-
yinin kolleksiyası. İsveçrə
“Kraliça İzabo”. 1909. A.S.Puş-
kin adına Dövlət Təsviri Sənət 
Muzeyi. Moskva, Rusiya
Təsviri sənət qalereyası
Tanış olun
Dünyanı həndəsi fi qur formaları vasitəsilə dərk edən primitivizm əs-
lində elə kubizmdir. Bu cərəyanın mənbəyi öz əksini yalnız Pol Sezannın 
rəngkarlıq əsərlərində tapmamışdır. Kubizmin ən məşhur nümayəndələ-
rindən biri – şöhrətli Pablo Pikassodur. O, müxtəlif həndəsi formaların 
birləşməsindən tamamilə yeni və qeyri-adi sənət əsərləri  yaradırdı.
Pablo Pikassonun yaradıcılığı çox zəngindir. O, dünya təsviri sənət 
tarixinə kubizmin yaradıcısı kimi daxil olsa da, kubizm onun yaradıcılı-
ğındakı dövrlərdən biri və rəssamın yaradıcılığının yalnız on ilini təşkil 
edir.
Primitivizm üslubunda yaradılan əsərlər haqqında nə demək olar? Bu 
cərəyanın əsas ideyası nədən ibarət idi?
Pikassonun əsərlərində sadə həndəsi formalar
İncəsənətə dair dialoq
Əşyaların formalarının dəyişdirilməsi, onların sadələşdirilməsi, mü-
əy yən həndəsi fi qurlara bölünməsi hansı üsluba işarədir?
Xatırlayın
PABLO PİKASSO:  YARADICILIQ
 
DÖVRLƏRİ
3-4
Təsviri sənətin elə bir janrı yoxdur ki, Pikasso orada özünü sınamasın. 
Onun əsərlərinin rəngkarlıq janrlarına bölünməsi tamamilə şərtidir. Rəs-
LAYİHƏ

---

ƏN YENİ DÖVR – XX ƏSRİN TƏSVİRİ SƏNƏTİ 
14
PABLO PİKASSO: YARADICILIQ MƏRHƏLƏLƏRİ
ERKƏN İLLƏR (1889–1901)
Balaca  Pablo  artıq  üç  ya şın dan 
rəsm çəkməyə hə vəs göstərməyə baş-
layır.  “Sarı  pikador”  Pi kassonun 
öküz  döyüşünün  təə ssüratı  altında 
yağlı boya ilə çək diyi ilk rəsmlərin-
dən biri hesab edilir.
MAVİ DÖVR (1901–1905)
1901-ci ilin payızında Pikasso öz 
fərdi  üslubuna  doğru  sıçrayış  edir. 
Həmin  vax tadək  o,  impressionistlə-
rin  istedadlı  şa gir di  və  təqlidçisi 
olmuşdur.  1901-ci  il dən  mavi  dövr 
başlayır.
“Ana və uşaq”. 1901 (20 ya şında). Foqqa 
Mu ze yi, Harvard İncəsənət Mu zeyi, ABŞ
“Sarı pikador”. 1889 (8 yaşında). Oğlu 
Klod Pikasso nun şəxsi kolleksi yası 
“Şar üzərində qızcığaz”. 1905 (24 yaşında). A.S. Puşkin 
adına Dövlət Təsviri Sənət Muzeyi. Moskva, Rusiya 
ÇƏHRAYI DÖVR (1904–1906)
Çəhrayı dövrü çox zaman həm də sirk döv rü 
adlandırırlar.  Pi kas sonun  yeni  rəngkarlığının 
sevimli motivlərindən biri – sirk mövzusudur. O, 
sonsuz  sayda  arlekin-təlxək  və  ak ro batların  şə-
killərini çəkmişdir.
samın əsərləri janra görə deyil, onun yaradıcılığının bu və ya digər mər-
hələsini müəyyən edən üslub və rənglərin üstünlüyünə görə fərqlənir. 
Ənənəvi olaraq Pikassonun yaradıcılığını 11 dövrə ayırmaq olar:
LAYİHƏ

---

ƏN YENİ DÖVR – XX ƏSRİN TƏSVİRİ SƏNƏTİ 
15
PABLO PİKASSO: YARADICILIQ MƏRHƏLƏLƏRİ
AFRİKA DÖVRÜ (1907–1909)
Bu  dövrdə  Pikasso  özü  üçün  arxaik-(köhnə) 
Afrika incəsənətini kəşf edir və onu öz yaradıcılıq 
üslubunun təsiri altında dəyişmək zərurətini hiss 
edir.  O,  təsvir  etdiyi  əşyaların  formasını  sadələş-
dirməyə, onları monumental və ifadəli etməyə, per-
sonajların  simasını  deformasiya  etməyə  başlayır. 
Bu  qısa  dövrü  bəzən  “sezansayağı”  adlandırırlar, 
çünki həmin vaxtlar Pikasso təsvirdə Sezann me-
todunu – formaları şar, silindr, konus formasına-
dək sadələşdirməyi sınayır. Afrika dövrü kubizmin 
“ixtirasına” gətirib çıxardı. “Avinyon qızları” Pi-
kassonun  kubizm  üslubunda  yaradılmış  ilk  əsəri 
sayılır.
“Avinyon qızları”. 1905 (24 ya-
şında).  Müasir  İncə
 
sənət  Mu-
zeyi, Nyu York. ABŞ
ANALİTİK KUBİZM (1909–1912)
Analitik  kubizm  dövrü  rəngkarlığının  fərq-
li  xüsusiyyətlərindən  biri  –  monoxromluqdur
1
. 
İkincisi – hər bir detalın dəqiq ifadəsindən imtina 
etməkdir. Üçüncü fərqləndirici xüsusiyyət – ku-
bizmdə perspektiv və onun qanunları yoxa çıxır. 
Nəyin təsvir edildiyini yalnız tək-tək detalların 
əlamətinə  əsasən  anlamaq  olar.  Pikasso  onla-
rı  “atribut”  adlandırırdı.  Rəssamlar  dünyanın 
necə göründüyünü deyil, necə qurulduğunu öy-
rənmək və analiz – “təhlil etmək” istəyirdilər.
“Mandolinalı qız”. 1910 (29 yaşında).
 Müasir İncəsənət Muzeyi, Nyu-York. ABŞ
1
 Monoxrom (yunanca birrəngli) – bir rənglə işlənilmiş; bir rəng daşıyan.
2
  Kollaj  (fransızca  collage)  –  təsviri  sənətdə  üsul  və  texnika.  Rəng  və  fakturaya  görə 
fərqlənən hər hansı bir səth üzərinə yapışdırılmış müxtəlif materiallar.
SİNTETİK KUBİZM (1912–1917)
Kubizmin bu dövrü təsadüfən sintetik adlan-
dırılmayıb  –  Pikasso  öz  dekorativ  kollajlarını
2
 
yaradaraq, onları sanki “sintez edir”. Kompozi-
siyalar rəngli olur və dekorativləşir. Həmin döv-
rdə onun tablolarında şriftlər və tək-tək hərfl ər 
görünür.
“Masada meyvələrlə natürmort”. 1915 (34 yaşında). 
Kolumbus İncəsənət Muzeyi. ABŞ
LAYİHƏ

---