DersliK 9-az new indd

---

TƏSVİRİ İNCƏSƏNƏT
Ümumtəhsil məktəblərinin
IX sinfi  üçün dərslik
Bakı – 2016
LAYİHƏ

---

Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün “Təsviri incəsənət” fənn kurikulu-
munun əsa sın da hazırlanmışdır. 
Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün “Təsviri incəsənət” dərslik komplek-
tinə daxildir:
1. Dərslik
2. Müəllim üçün metodik vəsait
“Təsviri incəsənət” – 9. Ümumtəhsil məktəbləri üçün dərslik.
Bakı – 2016, 136 səh.
LAYİHƏ

---

LAYİHƏ

---

LAYİHƏ

---

MÜNDƏRİCAT
 1. ƏN YENİ DÖVR – XX ƏSRİN TƏSVİRİ SƏNƏTİ 
1-2. 
Pol Sezann: kompozisiya, forma və rəng 
8
3-4. 
Pablo Pikasso: yaradıcılıq mərhələləri 
13
5. 
Vasili Kandinski: abstrakt sənətdə axtarışlar 
21
6. 
Henri Spenser Mur: heykəltəraşlıqda təbiət fəlsəfəsi 
27
7. 
Paul Klee: rəngkarlıqda xətlərin hərəkəti 
31
8. 
Naum Qabo: heykəltəraşlıqda xətlərin həndəsiləşməsi 
35
9-10.  Salvador Dalı: dahinin sürrealist kainatı 
39
11. 
Xuan Miro: realizmdən rəmzlərə 
44
12. 
Alberto Cakometti: heykəlin zərif silueti 
49
 2. AZƏRBAYCAN TƏSVİRİ SƏNƏTİNDƏ MÜASİRLİYİN ƏKSİ
13. 
Mikayıl Useynov: memarlıqda konstruktivizm prinsipləri 
58
14. 
Mircavad Mircavadov: miqyas, rəng və forma 
63
15. 
Ömər Eldarov: gözəllik və harmoniya 
67
16. 
Tahir Salahov: neft mövzusu  
71
17. 
Fazil Nəcəfov: insan obrazında forma axtarışları  
75
18. 
Arif Hüseynov: Azərbaycan nağılı  
80
19. 
Fərhad Xəlilov: Abşeron motivləri 
84
20. 
Sakit Məmmədov: müasir və klassik üslubun sintezi 
87
 
 3. ƏTRAFIMIZDA OLAN RƏSSAM YARADICILIĞI
21. 
Rəssam və teatr sənəti 
94
22. 
Rəsm əsərindən fotoşəklədək 
100
23. 
Fotoqrafiya və kompüter 
107
24. 
Rəssam və kino sənəti 
112
25-26.  Animasiya sənəti 
119
27. 
Karikatura və şarj: şəkilli əhvalatlar 
125
LAYİHƏ

---

D Ə R S L İ K L Ə   TA N I Ş L I Q
Dərslikdəki mövzular üzrə təlim materialları aşağıdakı ardıcıl-
lıqla verilmişdir:
1.  İncəsənət  haqqında  dialoq  və  Xatırlayın  –  mövzuya  maraq 
oyadan  sual,  şəkil,  anlayışların  çıxarılması  əvvəllər  qazanıl-
mış biliklərə əsaslanır və aktiv fəaliyyətə cəlb edir.
2.  Tanış olun – dərs materialı üzərində müstəqil iş və müzakirə 
üçün verilən məzmun. Burada təsviri sənətin tarixi, onun cə-
miyyətdə rolu haqqında məlumatlar, müxtəlif sxem və cədvəl-
lər əks olunur.
3.  Görkəmli rəssamlar – Azərbaycanın və dünyanın görkəmli təs-
viri sənət nümayəndələrinin həyat və yaradıcılığı ilə tanışlıq. 
4.  Təsviri sənət qalereyası – estetik münasibət bildirmək üçün 
Azərbaycan və dünya rəssamlarının qrafika, rəngkarlıq, hey-
kəltəraşlıq və dekorativ-tətbiqi sənət əsərlərindən nümunələr.
5.  Müzakirə üçün suallar – məzmunun mənimsənilməsinə xidmət 
edən və təfəkkürü fəallaşdırmaq üçün vacib sayılan suallar.
6.  Bu, maraqlıdır və Bilirsinizmi? – mövzu ilə əlaqəli olan, dün-
yagörüşü genişləndirməyə xidmət edən maraqlı faktlar və ha-
disələr öz əksini tapır.
7.  Düşünün və izah edin – verilmiş fikrin izahı.
8.  Sənətkar məsləhəti – yeni üsul və vasitələrə, praktik və yara-
dıcı tapşırıqlarda əməl edilməsi vacib olan qaydalara dair töv-
siyələr.
9.  Sərbəst iş üçün tapşırıqlar – mövzu ilə bağlı nəzəri və praktik 
tapşırıqlar; yeni qazanılmış bacarıqların tətbiqi, onların izahı 
və rəsmin çəkilməsinə yardım edən təsvir ardıcıllığı.
10.  Müəyyən edin və Yaradıcı fəaliyyət – maraq və bacarığa görə 
seçim imkanı verən tapşırıqlar.
11.  Özünüzü yoxlayın və Ümumiləşdirici tapşırıqlar – özünüqiy-
mətləndirmə və əldə olunmuş nəticələri ümumiləşdirmək üçün 
verilmiş sual və tapşırıqlar.
LAYİHƏ

---

XX  əsrin  təsviri  sənəti  bir-neçə  cərəyan  əsasında  inkişaf 
etmişdir:  fovizm,  kubizm,  abstraksionizm,  sürrealizm… 
Lakin  heç  bir  cərəyan  bir-birindən  əmələ  gəlməmiş,  heç 
biri  yenisinin  yaranmasına  səbəb  olmamış,  heç  bir  üslub 
istiqaməti  təsviri  sənəti  bütövlükdə  əhatə  etməmişdir.  Hər 
bir  cərəyanın  taleyi  müxtəlif  olsa  da,  yalnız  qarşılıqlı  təsir 
göstərməklə onlar XX əsr təsviri sənətinin tarixini yaratdılar.
ƏN YENİ DÖVR – 
XX ƏSRİN
TƏSVİRİ SƏNƏTİ 
LAYİHƏ

---

ƏN YENİ DÖVR – XX ƏSRİN TƏSVİRİ SƏNƏTİ 
8
Təsviri sənət qalereyası
POL SEZANN:  KOMPOZİSİYA,
 
FORMA VƏ RƏNG
Tanış olun
XX əsr təsviri sənətinin səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biri – rəssam-
ların çoxşaxəli yaradıcılığı, onların yaradıcı axtarışlarının müxtəlifl iyi 
və ziddiyyətli olması idi.
Postimpressionizmin görkəmli nümayəndəsi, fransız rəssamı Pol Se-
zann məhz belə rəssamlardandır. Sezann impressionistlərin sərgilərində 
iştirak  etmiş,  onların  təsvir  tərzindən  çox  şey  öyrənmişdir.  Lakin  im-
pressionistlərdən əksinə olaraq, Sezann təsvirlərə ümumiləşdirici xarak-
ter verməyi, ümumiyyətlə, dünya haqqında düşüncələrini ifadə etməyi 
məqsəd  seçərək,  sabit  həcmli  formaların,  onların  konstruktivliyinin, 
forma və rəngin məntiqi sintezinin çatdırılmasına səy göstərirdi.
“Şaftalılar və armudlar”. 1880-ci illərin sonu.
A.S.Puşkin adına Dövlət Təsviri Sənət muzeyi, 
Moskva 
“Marna sahili”. 1888. Ermitaj, Sankt-
Peterburq.
1
 Təmiz rəng – rəng dairəsindəki bütün əsas rənglər və onların çalarları.
Sezann mənzərələr, portretlər, müxtəlif həyat səhnələri çəkirdi, lakin 
onun yaradıcılıq prinsipləri natürmortlarda daha dolğun əks olunmuşdur. 
Rəssam  sabit  kompozisiya  quruluşlarındakı  təmiz  rəng
1 
ardıcıllığının 
köməyi ilə əşyalar aləminin dəyişməz keyfi yyətlərini, təbiətin əzəmətlili-
yini və onun formalarının üzvü bütövlüyünü aydınlaşdırmağa çalışırdı. 
Postimpressionistlərin yaradıcılığında əsas xüsusiyyətlər hansılar idi?
Pol Sezannın əsərlərində rəngin təravəti, formaların ümumiliyi
Postimpressionizm cərəyanına aid hansı rəssamları sadalaya bilərsiniz?
İncəsənətə dair dialoq
Xatırlayın
1-2
LAYİHƏ

---