B.M.ƏSGƏROV
BƏRK CİSİMLƏRİN
NƏZƏRİYYƏSİ
Universitetlər üçün dərs vəsaiti
Yenidən işlənilmiş ikinci nəşr
Azərbaycan Respublikası Təhsil
Íàçèðènèn 25 yanvar 2013-cü il tarixli
127 saylı əmri ilə òəñäèã åäèëìèøäèð
"Bakı Universiteti" nəşriyyatı
ÁÀÊÛ – 2013
Kitaba rəy verən
akademik F.M.Həşimzadə
professor A.H.Kazımzadə
Elmi redaktor
professor S.R.Fiqarova
B.M.Əsgərov. Bərk cisimlərin nəzəriyyəsi.
Universitetlər üçün dərs vəsaiti.
Bakı: “Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 2013, 396 s., şəkilli.
Təqdim olunan bu kitab müəllifin 2001-ci ildə nəşr olunmuş eyni
adlı kitabının yenidən işlənilmiş və genişləndirilmiş ikinci nəşridir. Bu
nəşrdə elektron və elektron-fonon qarşılıqlı təsirini əhatə edən yeni
bölmələr əlavə olunmuş və zona nəzəriyyəsinin əsasları şərh edilmişdir.
Elektron-fonon qarşılıqlı təsiri hissəsində keçirici elektronların
fononlardan və kristalın başqa defektlərindən səpilməsinə baxılmış,
uyğun səpilmə mexanizmləri üçün relaksasiya müddətlərinin açıq şəkli
tapılmışdır. Sonda alınmış nəticələr əsasında elektron köçürmə
hadisələrinin (kinetik effektlərin) nəzəriyyəsi şərh edilmişdir.
Dərs vəsaiti müəllifin uzun illər Bakı Dövlət Universitetinin fizika
fakültəsində və Türkiyənin Hacəttəpə Universitetinin fizika bölümündə
oxuduğu mühazirələr əsasında yazılmışdır.
Kitab magistrantlar, doktorantlar və bərk cismin termodinamik və
kinetik xassələrini tədqiq edən elmi işçilər üçün nəzərdə tutulmuşdur.
2013
)
07
(
658
2302030300
−
−
M
Я
©
Əsgərov Bəhram Mehrəli oğlu, 2013
©
“Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 2013
3
ÖN SÖZ
Bərk cisimlərin nəzəriyyəsi ümumi nəzəri fizikanın mühüm bir
tərkib hissəsini təşkil edir. İstənilən makroskopik sistem, o cümlədən
bərk cisimlər yalnız iki növ stabil zərrəcikdən-nüvələrdən və elekt-
ronlardan ibarətdir. Kristallik bərk cisimlər makroskopik sistemlərin
xüsusi halıdır. Belə ki, bu halda ağır zərrəciklər olan nüvələr elekt-
ronların əhatəsində müəyyən bir qayda ilə fəzada düzülərək kristal
qəfəs əmələ gətirirlər. Müsbət yüklü nüvələr və mənfi yüklü elekt-
ronlar, bir-biri ilə kulon qarşılıqlı təsirdə olaraq, birlikdə dayanıqlı
neytral sistemi-kristallik bərk cisimləri yaradırlar. Müxtəlif növ kris-
tallik bərk cisimlər, onları təşkil edən nüvələrin müxtəlifliyi və onla-
rın əmələ gətirdiyi kristallik qəfəsin müxtəlif simmetriyaya malik
olması ilə təyin olunur.
Kristallik bərk cisimlərin bütün fiziki xassələri (termodinamik,
kinetik, elektrik, optik, maqnit və s.) qəfəsin düyünlərindəki nüvələ-
rin və qəfəs daxilində paylanmış elektronların hərəkətlərinin təbiəti
ilə də müəyyən olunur. Hərəkətin təbiəti dedikdə onların hansı hərə-
kət növündə (rəqsi və ya irəliləmə) iştirak etməsi, eyni zamanda bun-
ların klassik və ya kvant hərəkəti olması nəzərdə tutulur.
Nəzəriyyənin əsas məqsədi bərk cisimlərin təcrübədə müşahidə
olunan və ölçülən makroskopik fiziki xassələrini izah etmək və ya
məlum olmayan yeni xassələrini əvvəlcədən söyləməkdən ibarətdir.
Bunun üçün bərk cismin hər bir makroskopik xassəsinin mikroskopik
nəzəriyyəsini qurmaq tələb olunur. Mikroskopik nəzəriyyə qurmaq
makroskopik xassələri kristal qəfəs daxilində baş verən mikroskopik
hərəkətlərlə əlaqələndirmək deməkdir. Bu məqsədlə bərk cismin da-
xili quruluşu haqqında konkret model qəbul etmək və onun əsasında
ÖN SÖZ
4
mikroskopik nəzəriyyə qurmaq lazımdır. Hər şeydən əvvəl bərk cis-
mi əmələ gətirən zərrəciklərin (nüvələrin və elektronların) hərəkət-
lərinin hansı tənliklərlə təsvir olunduğunu müəyyənləşdirmək lazım-
dır. Yalnız bundan sonra nəzəriyyənin klassik və ya kvant nəzəriyyə-
si olması barəsində danışmaq olar.
Bu məsələ araşdırılmış və kitabın əvvəlində (§1)-də şərh olun-
muşdur. Göstərilmişdir ki, kristalı təşkil edən elektronların hərəkəti
həmişə kvant təbiətlidir. Nüvələrin hərəkətinə isə yalnız yüksək tem-
peraturlarda klassik hərəkət kimi baxıla bilər. Odur ki, kristallik bərk
cisimlərin nəzəriyyəsi ümumi halda kvant nəzəriyyəsidir. Beləliklə,
bərk cisimlərin nəzəriyyənin yeri ümumi nəzəri fizikada yeri qeyri-
relyativistik kvant mexanikası oblastındadır, yəni əsas hərəkət tənliyi
kimi Şredinger tənliyi götürülməlidir.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, istənilən kristallik bərk cisim
iki altsistemdən: nüvələrdən və elektronlardan ibarətdir. Bu altsis-
temlərin hər birində zərrəciklərin sayı həddindən artıq çox olduğun-
dan Şredinger tənliyinin analitik həllini tapmaq praktiki olaraq
mümkün deyil. Ona görə də altsistemlərin daxili hərəkətinə növbə ilə
baxılır. Əvvəlcə fərz edilir ki, elektron altsistemi hərəkətsizdir və
onlar nüvə altsistemində paylanaraq onun dayanıqlığını təmin edir.
Onda belə çıxır ki, nüvələr bir-biri ilə kvazielastiki qüvvələrlə
əlaqədar olub, öz tarazlıq vəziyyətləri ətrafında rəqsi hərəkət edirlər,
rəqslər isə qəfəs boyu yayılaraq elastiki dalğa əmələ gətirir. Bu
dalğaların nəzəri tədqiqi fonon qazı anlayışını yaradır.
Daha sonra fərz edilir ki, nüvələr tərpənməzdir və kristalın is-
tənilən nöqtəsində onlar periodik elektrostatik potensial sahəsi yara-
dır. Elektronlar da tərpənməz nüvələr ətarfında simmetrik paylandı-
ğından onlar da periodik effektiv sahə yaradırlar. Beləliklə hər bir
elektron nüvələrin və elektronların (baxılan elektronlardan başqa)
yaratdığı periodik qəfəs potensialında hərəkət edir. Elektronların bu
hərəkətinin öyrənilməsi zona nəzəriyyəsinin meydana çıxmasına gə-
tirir. Nəticədə keçirici elektron və deşik kimi kvazizərrəclərin yükda-
şıyıcılar olduğu məlum olur. Bundan sonra keçirici elektronlarla fo-
nonlar arasında qarşılıqlı təsir öyrənilir.
ÖN SÖZ
5
Bərk cisimlərin nəzəriyyəsi çox geniş məsələləri əhatə edir və
onun hamısını bir kitabda şərh etmək mümkün deyil. Onun hər bir
xassəsinə ayrıca kitab həsr etmək lazımdır. Məsələn, bərk cisimlərin
optik, maqnit və s. xassələrinin nəzəriyyəsi. Burada bərk cisimlərin
yalnız termodinamik və kinetik xassələrin nəzəriyyəsi haqqında danı-
şılacaq.
Kitab əsasən fononlar, keçirici elektronlar və elektron-fonon
qarşılıqlı təsiri adlı üç hissədən ibarətdir.
Fononlar hissəsi (I və II Fəsillər) kristal qəfəsin düyünlərində
yerləşən nüvələrin rəqsi hərəkətinə həsr olunmuşdur. Bu zaman
elektron alt sisteminin mövcudluğu fərz olunur, lakin hesab edilir ki,
onlar hərəkətsizdir və nüvələr altsisteminin dayanıqlığını təmin edir.
Əvvəlcə nüvələr sisteminin rəqsi hərəkətinə klassik mexanikanın
tənlikləri əsasında baxılır (yüksək temperatur oblastında) və göstərilir
ki, nüvələr alt sisteminin (kristal qəfəsin) tam enerjisi sərbəstlik dərə-
cələrinin sayı qədər qarşılıqlı təsirdə olmayan harmonik ossilyator-
ların enerjilərinə bərabərdir. Bütün ossilyatorların kvant ədədləri sıfır
olarsa, kristal həyəcanlaşmamış əsas halda olur. Ossilyatorların həyə-
canlaşmış halında fonon qazı meydana çıxır, yəni həyəcanlaşmış
halda kristala onun enerjisi fonon qazının enerjisinə bərabər olur. Bu
yolla kristal qəfəsin rəqsi hərəkət enerjisi ideal fonon qazının enerjisi
ilə təyin olunur. Fonon qazı konsepsiyası əsasında keçirici olmayan
kristalın termodinamik, əsasən istilik xassələri tədqiq olunmuşdur.
Keçirici elektronlar hissəsində (III-VI Fəsillər) hərəkətsiz
nüvələr ətrafında paylanmış elektronların hərəkətinə Şredinger tənli-
yini tətbiq edərək cox elektronlu məsələni bir elektronun qəfəsin
periodik potensial sahəsində hərəkəti məsələsinə gətirilir. Bu tənlik
əsasında elektronun ideal qəfəs daxilində hərəkətinin ümumi xassə-
ləri aydınlaşdırılır. Burada alınan nəticələr (§12) kristalların elektrik
keçiriciliyinə görə təsnifatını izah edə bilmədiyinə görə müxtəlif
(zəif və güclü əlaqəli elektron) yaxınlaşmalardan istifadə edərək
kristal daxilində elektronun spektri üçün enerji zonaları alınır, bunun-
lada zona nəzəriyyəsinin əsası qoyulur. Bu nəzəriyyə əsasında bərk
cisimlərin metallara və izolyatorlara (yarımkeçiricilərə) bölünməsi
ÖN SÖZ
6
izah edilir və mütəhərrik deşiklərin yükdaşıyıcı olması müəyyən-
ləşdirir. Eyni zamanda keçirici elektron qazı və deşik qazının statis-
tikası qurulur.
Elektron-fonon qarşılıqlı təsiri hissəsində (VII Fəsil) keçirici
elektronların fononlardan və kristalın başqa defektlərindən səpilmə-
sinə baxılır və hər bir səpilmə mexanizmləri üçün relaksasiya müd-
dətlərinin açıq şəkli tapılır.
Sonda (VIII Fəsil) alınmış nəticələr əsasında elektron köçürmə
hadisələrinin (kinetik effektlərin) nəzəriyyəsi şərh edilir.
Kitabın quruluşu çox sadədir: paraqraflar ardıcıl sıralanmış,
şəkillər, cədvəllər və düsturlar isə hər paraqraf daxilində nömrələn-
mişdir.
Oxucular tərəfindən ediləcək arzu və təklifləri böyük
məm-
nuniyyət
və minnətdarlıq hissi ilə qəbul etməyə hazıram.
Kitabın əlyazması üzərində işləyərkən, köməyini hiss etdiyim
hər kəsə müəllif kimi öz dərin təşəkkürümü bildirirəm.
Kitab magistrantlar, doktorantlar və bərk cismin termodinamik
və kinetik xassələrini tədqiq edən elmi işçilər üçün nəzərdə tutulmuş-
dur.
Б.М.Ясэяров
Bakı, dekabr 2012
389
M Ü N D Ə R İ C A T
Ön söz
...............................................................................
3
I fəsil. Kristal qəfəsin rəqsləri. Fonon qazı
.................. 7
§1. Áÿðê úèñèìëÿð íÿçÿðèééÿñèíèí öìóìè íÿçÿðè ôè-
çèêàya aid diaqramda (elmlяrin xяritяsindя) éåðè ......
8
§2. Áÿðê úèñèìëÿð íÿçÿðèééÿñèíäÿ мясяляниí öìóìè го-
йулушу .........................................................................
11
§3. Êâàçèçÿððÿúèêëÿð................................................................
13
§4. Äöç âÿ òÿðñ ãÿôÿñëÿð ...........................................................
17
Äöç ãÿôÿñ. Brave qəfəsləri (17). Òÿðñ ãÿôÿñ (24). Ìиëëåð
иíäåêñëÿðè (28). Ðåíòýåí øöàëàðûнын äèôðàêñèéàñû ö÷öí
Ëàóå âÿ Áðåãã-Вулф øÿðòè (31)
§5. Êðèñòàë ãÿôÿñëÿðäÿ ðÿãñëÿð âÿ äàëüàëàð ......................... 34
Кристаллик бярк ъисимлярдя рабитя нювляри (34). Áèðþë÷öëö
ñàäÿ ãÿôÿñdя rяqslяr vя dalэalar (39). Áèðþë÷öëö ìöðÿê-
êÿá ãÿôÿñdя rяqslяr вя dalэalar (45). Ö÷þë÷öëö ãÿôÿñ-
ëÿðdя rяqslяr vя dalэalar (54)
§6. Íîðìàë êîîðäèíàòëàð. Êðèñòàë ãÿôÿñèí Ùàìèëòîí
ôóíêñèéàñû ....................................................................
61
§7. Ãÿôÿñèí ðÿãñëÿðèíèí êâàíòëàíìàñû. Ôîíîí ãàçû ............. 66
Fonon qazının orta enerjisi (69). Akustik fononların orta
sayı (71). Debay temperaturu və Debay funksiyası (72)
Mündəricat
390
I I f əsi l .
Keçirici olmayan bərk cisimlərin istilik
xassələri və hal tənliyi .........................................
77
§8. Áÿðê úèñèìëÿðèí èñòèëèê òóòóìó íÿçÿðèééÿñè Åéíøòåéí
âÿ Äåáàé ìîäåëëÿðè ....................................................
78
Истилик тутумунun кëàññèê íÿçÿðèééÿси (78). Êâàíò íÿçÿ-
ðèééÿñè (80). Åéíøòåéí ìîäåëè (1907-ъи ил) (81).
Åéíøòåéí-Äåáàé ìîäåëè (1912-ъи ил) (85)
§ 9. Ôîíîí ãàçû âÿ áÿðê úèñèìëÿðèí ùàë òÿíëèéè.
Ãðóíåéçåí ñàáèòè ........................................................
95
§10. Áÿðê úèñèìëÿðèí èñòèäÿí ýåíèøëÿíìÿñè âÿ èçîáàðèê
èñòèëèê òóòóìó ...........................................................
103
§11. Ôîíîí èñòèëèê êå÷èðèúèëèéè ............................................ 114
III fəsil. Enerji zonaları nəzəriyyəsinin əsasları.
Keçirici elektronlar və deşiklər
...........................
123
§12.
Elektronun ideal kristal qəfəsdə hərəkəti
.........................
124
İdeal kristalda hərəkət edən elektronun dalğa funksi-
yası. Blox funksiyası (127). Elektronun dalğa vektoru
(129). Elektronun enerjisi (131). Elektronun kvaziim-
pulsu (133). Elektronun effektiv kütləsi (134)
§13. Zəif əlaqəli elektronlar yaxınlaşması. Qadağan
olunmuş enerji zonaları ............................................
138
§14. Enerji zonaları və birinci Brillüen zonası ................... 146
§15. Güclü əlaqəli elektronlar yaxınlaşması. Diskret
enerji səviyyələrinin enerji zonlarına çevrilməsi .....
154
§16. Keçirici elektronlar və müsbət yüklü deşiklər.............. 161
§17. Zona nəzəriyyəsi və bərk cisimlərin elektrik keçi-
riciliyinə görə təsnifatı: keçiricilər və izolyatorlar .....
166
§18. Enerji zonalarının əsas modelləri ............................... 173
Metalların keçirici zonası üçün parabolik model (174).
Mündəricat
391
Məxsusi yarımkeçiricilər üçün parabolik zona modeli
(175). Dördüncü, A
IV
qrup elementi olan yarımkeçi-
ricilərin zona quruluşu; çoxminimumlu parabolik mo-
del (176). A
III
B
V
-tipli yarımkeçiricilərin zona quruluşu;
qeyri-parabolik Keyn modeli (180)....................................
IV fəsil. Metallarda və yarımkeçiricilərdə yükdaşıyı-
cıların statistikası
.................................................
§19. Metallarda keçirici elektron qazının statistikası ............. 190
Paylanma funksiyası (191). Elektron qazı mütləq sıfır
)
(
0
=
T
temperaturunda-tam cırlaşmış hal (193).
Elektron qazı aşağı
)
(
0
F
T
k
ζ
<<
temperaturda – güclü
cırlaşmış hal (198)
§20. Yarımkeçiricilərdə keçirici elektronların kon-
sentrasiyası...............................................................
202
Parabolik və qeyri-parabolik keçirici zonlar (202).
Keçirici elektronların effektiv kütləsinin konsentra-
siyadan asılılığı (209). Çoxminimumlu ellipsoid pa-
rabolik keçirici zonada elektronların konsentrasiyası
(211)
§21. Məxsusi yarımkeçiricilərin və yarımmetalların
statistikası ................................................................
214
Deşiklərin konsentrasiyası (214). Qadağan olunmuş
zonası sıfırdan fərqli
)
0
(
≠
g
ε
olan məxsusi yarım-
keçiricilər (216). Qadağan olunmuş zonası sıfır
)
0
(
=
g
ε
olan məxsusi yarımkeçiricilər (218). Ya-
rımmetallar (220)
§
22. Aşqarlı yarımkeçiricilərin statistikası ........................ 222
V fəsil. Metalların istilik tutumu
..................................... 233
§23. Metalların istilik tutumunun klassik nəzəriyyəsi .......... 234
Qəfəs istilik tutumu (235). Elektron qazının enerjisi
Mündəricat
392
(236). Elektron qazının istilik tutumunun klassik nəzə-
riyyəsi (237)
§24. Metalların istilik tutumu. Kvant nəzəriyyəsi.............. 240
Mütləq sıfır (T=0) temperaturu (240). Aşağı tem-
peraturlarda elektron qazının istilik tutumu (243).
Güclü qeyri-parabolik zonalı-
′′
ultrarelyativistik
′′
elekt-
ron qazının istilik tutumu (251)
VI fəsil. Sərbəst elektron və elektron qazı xarici
maqnit sahəsində ................................................
254
§25. Elektron qazınıın Pauli paramaqnetizmi..................... 255
Cırlaşmamış-klassik elektron qazı (259). Cırlaşmış-
kvant elektron qazı (260)
§26. Elektronun xarici sabit maqnit sahəsində hərəkəti.
Diskret Landau spektri ................................................
263
Maqnit sahəsində elektronun klassik hərəkəti (263).
Elektronun xarici maqnit sahəsində kvant hərəkəti
(265). Güclü maqnit sahəsində kvant hallarının sıxlığı
(269). Kvantlayıcı maqnit sahəsində elekton qazının
kimyəvi potensialı (272) .....................................................
§27. Elektron qazının Landau diamaqnetizmi .................... 279
Elektron qazının diamaqnetizminə klassik baxış (279).
Elektron qazının diamaqnetizminin Landau nəzəriyyəsi
(281)
§28. Tsiklotron rezonansı. Effektiv kütlənin təyini ............ 287
Tsiklotron rezonansının mahiyyəti (287). Tsiklotron
rezonasının elementar klassik nəzəriyyəsi (289). Ellip-
soidal izoenergetik səthlər üçün tsiklotron tezlikləri
(292). Germanium və silisium yarımkeçiriciləri üçün
tsiklotron tezlikləri (295)
VII fəsil. Kinetik tənlik və onun həlli. Səpilmə
mexanizmləri
........................................................
297
§29. Kinetik tənlik və onun tətbiq olunma şərtləri
298
Mündəricat
393
Qeyri-taraz paylanma funksiyası (298). Kinetik tənlik
(299). Kinetik tənliyin tətbiq olunma şərtləri (302)
§30. İxtiyarı sferik-simmetrik zona üçün relaksasiya
müddəti yaxınlaşmasında kinetik tənliyin həlli........
305
Relaksasiya müddəti (306). Maqnit sahəsi olmadıqda
τ
yaxınlaşmasında kinetik tənliyin həlli (307). Kvant-
layıcı olmayan ixtiyari maqnit sahəsində kinetik tən-
liyin həlli (309)
§31. İxitiyari izotop zonalı yarımkeçiricilərdə yükda-
şıyıcıların ionlaşmış aşqar atomlarından səpilmə
312
Keçid ehtimalının ümumi ifadəsi (313). Yükdaşıyı-
cıların ionlaşmış aşqar atomlarından səpilməsi (317).
Nöqtəvi defektlərdən, yəni yaxına təsir potensialından
səpilmə (322)
§32. Keçirici elektronların ixtiyari izotop zonalı yarım-
keçircilərdə müxtəlif fononlardan səpilməsi
323
Keçirici elektron və fonon qazı (323). Keçirici elek-
tronların akustik fononlardan səpilmə. Deformasiya
potensialı metodu (329). Qeyri-polyar fononlardan sə-
pilmə; deformasiya potensialı metodu (334). Polyar
optik fononlardan səpilmə (338). Pyezoakustik fonon-
lardan səpilmə (342)
§33. Relaksasiya müddətinin ümumiləşmiş ifadələri ......... 344
Parabolik zonalı (344). İxtiyari izotrop (qeyri-para-
bolik) zonalı keçiricilərdə (347)
VIII fəsil.
Elektron köçürmə hadisələri – kinetik
effektlər
..................................................................
350
§34. Cərəyan və enerji selinin sıxlığı. Keçiricilik
tenzorlarının ümumi şəkli ..........................................
351
§35. Xarici maqnit sahəsi olmadıqda
)
0
(
=
H
elektron
köçürmə hadisələri .....................................................
355
Mündəricat
394
Elektrikkeçiriciliyi,elektronların dreyf yürüklüyü (356).
Termoelektrik hərəkət qüvvəsi - Zeebek effekti (359).
Elektron istilikkeçiriciliyi, Videman-Frans qanunu.
Lorens ədədi (362). Nernst effekti (365)
§36. Kinetik effektlərin tərifi və kinetik əmsalların
təyini.........................................................................
366
Qalvanomaqnit effektlər (366). Termomaqnit effektlər
(369)
§37. Elektron köçürmə hadisələri (kinetik effektlər)
xarici maqnit sahəsində ............................................
372
Holl effekti (372). Maqnit-müqaviməti (376). Eninə
Nernst-Ettinqshauzen effekti (380). Uzununa Nernst-
Ettinqshauzen effekti (384)
Ədəbiyyat ........................................................................... 388
395
Əsgərov Bəhram Mehrəli oğlu – Azərbay-
can Milli Elmlər Akademiyasının akademiki,
Dövlət mükafatı laureatı, Əməkdar elm xadimi,
"Şöhrət" ordenli, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru,
professor, Bakı Dövlət Universitetinin "Bərk
cisimlər fizikası" kafedrasının müdiri.
Akademik B.M.Əsgərov bərk cisimlərin nə-
zəriyyəsi sahəsində 150-dən artıq elmi məqalənin,
5 monoqrafiyanın "Теория явлений переноса в
полупроводниках" (Bakı, Elm, 1963), "Кинети-
ческие эффекты в полупроводниках" (Ленинград, Наука, 1970),
"Электронные явления переноса в полупроводниках" (Москва, Наука,
1985), "Electron Transport Phenomena in Semiconductors" (Singapore,
New Jersey, London, World Scientific, 1994), "Thermodynamics, Gibbs
Method and Statistical Physics of Electron Gases" (Berlin, Springer-
Verlag, 2010) və iki dərsliyin "Bərk cisimlər nəzəriyyəsi" (Bakı, 2001),
"Termodinamika və statistik fizika" (Bakı, 2005) müəllifidir. O, 12 elmlər
namizədənin elmi rəhbəri və 4 elmlər doktorunun elmi məsləhətçisi
olmuşdur.
B.M.Əsgərov 5 oktyabr 1933-cü ildə Tovuz rayonunun Əhmədabad
kəndində anadan olmuşdur. O, 1957-ci ildə Azərbaycan Dövlət Uni-
versitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinin fizika şöbəsini fərqlənmə diplo-
mu ilə bitirmiş və həmin ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Fizika
İnstitutunun "Yarımkeçiricilər" fizikası ixtisası üzrə əyani aspiranturasına
qəbul olunmuşdur. Aspirantura təhsilini SSRİ Elmlər Akademiyasının
Leninqrad şəhərində yerləşən "Yarımkeçiricilər" İnstitutunda almış və
orada 1962-ci ildə namizədlik dissertasiya işini müdafiə etmişdir. 1971-ci
ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş və 1972-ci ildə professor
elmi adını almışdır.
1971-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının tövsiyyəsi əsasında
B.M.Əsgərov Universitetdə "Bərk cisimlər fizikası" kafedrasını təşkil
etmiş və indiyə kimi həmin kafedraya rəhbərlik edir.
2001-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının "Fizika"
ixtisası üzrə müxbir üzvü, 2007-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir
.
Akademik B.M.Əsgərov 1994-2004-cü illərdə Bakı Dövlət Universi-
tetinin elmi işlər üzrə prorektoru vəzifəsində çalışmışdır.
Dostları ilə paylaş: |