DersliK 9-az new indd

ƏN YENİ DÖVR – XX ƏSRİN TƏSVİRİ SƏNƏTİ 
9
POL SEZANN: KOMPOZİSİYA, FORMA VƏ RƏNG 
ROMANTİK DÖVR (1860–1872)
Sezannın  erkən  rəngkarlıq  yaradıcılı-
ğında tünd, dolğun qara rənglər üstünlük 
təşkil edirdi. Rəssam öz duyğularını, yaşan-
tılarını, çoxqatlı və bədbin fi kirlərini ifadə 
etməyə cəhd göstərirdi. O, hələ nə rəngə, nə 
işığa, nə for  maya, nə də yaxma lar la işləmə  
texnikasının  icra  kamilliyinə  malik,  buna 
görə  də  istədiklərini  sona  qədər  ifadə  edə 
bilmirdi. Onun həmin zamanlarda yaratdığı 
əsərlərdəki deformasiyaya uğramış fi qurlar 
qeyri- sabit tarazlığı ilə fərqlənirdi.
“Piano  çalan  qız”.  1868.  Rəssamın  bacısı 
Mari və anasının portreti. Ermitaj, Sankt-
Peterburq
Pol Sezann yaradıcılığını bir neçə mərhələyə ayırmaq olar:
İMPRESSİONİST DÖVR
(1872–1879)
Bu dövrdə Sezann impres sio nist  lə   rin 
yaradıcılığı ilə ta nış olur, onun əsərlərin-
də rəngin təravəti, ke çid lərin yumşaqlığı 
hiss olunur. Bu dövr üçün işıq-hava mü-
hitinin  zərif  keçidi  və  daha  işıq lı  rəng 
qamması xarakterikdir. Onun yaradıcı-
lığında mənzərə və çiçəkli natürmortlar 
əsas janra çevrilir. Əsərlər də əşyaların 
yerləşməsi ba xımından hələ qəliz de yil. 
Onlarda rəssamın öz bənzərsiz rəng ça-
larlarını  –  tünd  gö yümtül  mavi  və  sa-
rım  tıl narıncının uyğunluğunu yaratdı-
ğını görmək mümkündür.
KONSTRUKTİV DÖVR
(1879–1888)
Sezann yaradıcılığının kamilliyi ilə 
seçilən  bu  dövrü  –  onun  sənətkarlığı-
nın zirvəsi olub, iri formaların və ciddi 
kompozisiyaların harmonik uyğunluğu 
ilə fərqlənir. Bu onun rəngkarlığın dahi 
qurucularından  biri  olmasını  şərtlən-
dirmişdir. Sezann öz əsərlərində həndə-
si formalardan daha çox istifadə edir və 
harmoniyanın məğzini vurğulayırdı.
“Alma, şaftalı, armud və üzüm”.
1879–1880.  Ermitaj, Sankt-Peterburq
“Vazada gül dəs tə si”. 1873–1875. Ermi-
taj, Sankt- Peterburq
LAYİHƏ

---

ƏN YENİ DÖVR – XX ƏSRİN TƏSVİRİ SƏNƏTİ 
10
POL SEZANN: KOMPOZİSİYA, FORMA VƏ RƏNG
“Parça və bardaq ilə natürmort”. 
Təxminən 1899-cu il.
 Ermitaj, Sankt-Peterburq.
SİNTETİK DÖVR (1888–1899)
Mənzərə  və  natürmort  bu  dövrdə 
onu uydur ma süjetlərdən daha çox cəlb 
edirdi.  Sezannın  natürmortları  qəlizli-
yi, müx təlif ölçülü ləvazimat və meyvə-
lər lə yük lənməsi, onlarda ağırqatlı, sal-
la nan rəngbə rəng parçaların yer alması 
ilə diqqət çəkir.
“Mavi mənzərə”. 1900.
Ermitaj, Sankt-Peterburq 
ÖZ-ÖZÜNƏ ƏMƏLƏ GƏLƏN
(QƏFİL) RƏNGKARLIQ DÖVRÜ
(1900-cü illər)
Bu  dövr  əsərlərin  kompozisiya-
sının  əvvəlcədən  düşünülməsi  bila-
vasitə  iş  prosesində  öz- özünə  peyda 
olması ilə seçilir. Rəssamın cəsarətli  
sərt palitrasında lirik çalarlar görün-
məyə başlayır.
Rəssamın  öz  natürmortlarında  istifadə  etdiyi  əşyalar  nə  qeyri-adi,  nə  də 
təmtəraqlı idi. Zinət, bəzək əşyaları, zərif ipək onu cəlb etmirdi. O, daha çox mey-
və, tərəvəz, qab-qacaq çəkirdi. Pol Sezann natürmort janrında təxminən 200 əsər 
 yaratmışdır.
Fransa təsviri sənətinin XIX əsrin əsas janrı olan mənzərədən tədricən imtina 
edərək, natürmorta üz tutmasında heç şübhəsiz Sezannın böyük təsiri olmuşdur.
Bilirsinizmi?
Sezan dünyanı yeniləşdirməyi arzulayırdı. Onu ətraf mühitin dinami-
kası, atmosferdə rəngin dəyişkənliyi, məkan planları maraqlandırmırdı. 
Onun əsərlərini ayrı-ayrı perspektivli məkanların üst-üstə düşərək qo-
vuşması səciyyələndirir. Dəqiq düz xətlərə az rast gəlinir: onlar gah qat-
lanır, gah əyilirlər. Sezannın boyaları üç rəngin – yaşıl, mavi, noxudu və 
təbii ki, bəyaz rənglərin uyarlığıdır.
LAYİHƏ

---

ƏN YENİ DÖVR – XX ƏSRİN TƏSVİRİ SƏNƏTİ 
11
POL SEZANN: KOMPOZİSİYA, FORMA VƏ RƏNG 
Pol Sezann
(fr. Paul Cézanne)
Həyat xronologiyası
Yaşadığı illər
Doğulduğu yer
Təhsili
Üslub və texnika
Əsərlərin mövzusu
Məşhur əsərləri
Müdrik f
ikirləri
19.01.1839–22.10.1906
Eks-an-Provans, Cənubi Fransa
Eks-an-Provansda bələdiyyə rəsm məktəbi (1858-1860), 
Parisdə Süis Akademiyası
postimpressionizm; rəngkarlıq
mənzərə, natürmort, portret
“Viktor Şokenin portreti” (1875), “Küçə boyunca ev-
lər” (1881), “Estak körfəzi” (1886), “Qırmızı jiletli 
oğlan”  (təxminən  1890),  “Kart  oynayanlar”  (1890-
1892),  “İri  şam  ağacı”  (1892-1896),  “Sent-Viktuar 
dağı” (1902-1904) və s. 
Nə xətlər, nə də formalar mövcuddur, yalnız ziddiyyətlər 
var. Bu ziddiyyətlər qara və ağ deyil, rəng duyumu ilə əmələ 
gəlir. Forma çalarların dəqiq nisbəti ilə yaranır. Çalarlar 
harmonik və ardıcıl düzüldükdə əsər öz-özünə yaranır.
GÖRKƏMLİ RƏSSAMLAR
Pol Sezannın yaradıcılığı haqqında sayt
http://paulcezanne.tumblr.com/
Sezann özünün oxşar düzbucaqlı yaxma sis-
temini  icad  etmişdi:  yaxma  lövhənin  diaqonalı 
üzrə: adətən yuxarı sağ küncdən aşağı sol küncə 
enir və bütün kətanı bürüyürdü. Zaman keçdikcə 
o, yaxmanın istiqamətini təkcə müxtəlif əsərlərdə 
deyil, həm də eyni əsərin müxtəlif hissələrində də-
yişirdi, amma hər sahənin içində yaxmanın eyni 
formanı saxlamasına və eyni paralel istiqamətdə 
yayılmasına ciddi diqqət yetirirdi. Yaxmanın bu 
cür yayılması Sezann rəngkarlığına parça, hətta 
xalça səthi ilə oxşarlıq, “Medan qəsri” kimi əsər-
lərə isə ritmik hərəkət hissi bəxş edir.
Bu, maraqlıdır
“Medan qəsri”. 1881.
Kunsthauz muzeyi. Sürix, İsveçrə
Hansı  postimpressionist  üslubunda  fəaliyyət  göstərən  rəssam  özü nə məxsus 
yaxma sistemi yaratmışdı? O öz əsərlərində bunu necə əks  etdirirdi?
Düşünün və izah edin
LAYİHƏ

---