Conference committees conference chairs c
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 14,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- 1. Azərbaycan təbii qaz bazarını tənzimləyən qanunvericilik
- 2. Azərbaycan təbii qaz bazarında Energetika Nazirliyi və ARDNŞ-nin rolu
- 1 . Türkiyə təbii qaz bazarını tənzimləyən qanunvericilik
- 2. Türkiyə təbii qaz bazarında BOTAŞ və EPDK-nın rolu BOTAŞ
- Müqayisəli təhlil və nəticə
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1720
İmzalanmış nəhəng təbii qaz müqavilələri ilə Azərbaycan yaxın gələcəkdə Avropa bazarını təbii qazla təmin etməyi planlaşdırır. XXI əsrin nəhəng layihəsi hesab olunan “TANAP” layihəsi ilə Azərbaycan təbii qazı Türkiyə ərazisindən keçərək, Avropaya nəql olunacaq.Yəni Azərbaycan həm Türkiyə bazarını indi olduğu kimi gələcəkdə də təbii qazla təmin edəcək, həm də Türkiyə üzərindən Avropa bazarına təbii qazı nəql edəcək. Belə olduğu halda, mövzunun aktuallığı nəzərə alınaraq, Azərbaycan və Türkiyə təbii qaz bazarı hüquqi baxımdan müqayisəli şəkildə təhlil edilməyə çalışılmışdır.
Azərbaycan təbii qaz bazarının necə tənzimləndiyini görmək üçün əlaqəli qanunvericilik aktlarına nəzər salınmalı və bazarla birbaşa əlaqli qurumlar olan ARDNŞ-in və Energetika Nazirliyinin roluna diqqət yetirilməlidir. 1. Azərbaycan təbii qaz bazarını tənzimləyən qanunvericilik Əvvəlcə bunu qeyd etmək zəruridir ki, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 14-cü maddəsinə əsasən dövlət bütün ilkin enerji materiallarının yataqları üzrə müstəsna mülkiyyət hüququna malikdir. Azərbaycan təbii qaz bazarını tənzimləyən qanunvericilik aktları daxili bazarda əsasən “Energetika haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu və “Qaz təchizatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunudur. Xarici bazarda isə, ikitərəfli hökumətlərarası sazişlərlə və beynəlxalq hüququn ümumi norma və prinsipləri ilə tənzimlənir. 1.1. “Qaz təchizatı haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunu 1998-ci il tarixli Qanun energetika qanunvericiliyinin əsas prinsipləri üzərində qurulmuşdur, spesifik olaraq təbii qaz təchizatı sahəsindəki fəaliyyətləri tənzimləyir. Qanunun birinci maddəsinə əsasən qaz təchizatı sahəsində fəaliyyət – qazın istehsalı, emalı, saxlanması, nəqli, paylanılması, mayeləşdirilməsi və istifadəsi, həmçinin sənaye və istehlakçı qurğularının tikintisi, istifadəsi, nəzarəti, sınağı və sertifikatlaşdırılmasıdır. Azərbaycan təbii qaz bazarını daxili məsələlərdə tənzimləyən bu Qanun hazırlanarkən və təkmilləşdirilərkən Avropa Birliyinin Təbii Qaz üzrə daxili bazar üçün ümumi qaydalar (2009/73/EC Direktivi) Direktivi əsas mənbə kimi götürülmüşdür. Hazırda da Azərbaycan energetika qanunvericiliyinin Avropa İttifaqının qaz direktivlərinə uyğunlaşdırılması istiqamətində işləri davam etdirir. Bu çərçivədə “Qaz təchizatı haqqında” Qanuna əlavə və dəyişikliklər edilməsi,“Qaz Şəbəkə” Məcəlləsinin layihəsinin hazırlanması, təbii qaz bazarında rəqabət şəraitinin yaradılması, yüksək xidmət standartları, təchizat təhlükəsizliyi və davamlılığının təmin edilməsi, ölkədə tənzimləyici strukturun (tənzimləyici orqan) yaradılması istiqamətində işlər aparılır. 1.2. Ölkə xaricinə nəql zamanı tənzimləmələr Azərbaycan təbii qazının xarici ölkələrə nəqli zamanı hüquqi məsələlər dövlətlər arasında bağlanan ikitərəfli Hökumətlərarası Sazişlərlə və beynəlxal hüququn hamılıqla qəbul olunan ümumi norma və prinsipləri ilə tənzimlənir. Nümunə kimi göstərə bilərik ki, Azərbaycan təbii qazını Türkiyə və Avropaya nəql edəcək “TANAP” layihəsi üzrə bütün məsələlər 25 oktyabr 2011 ci il tarixli “TANAP”-ın tikintisi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Cumhuriyyəti arasında imzalanmış İzmir Memorandumu və 26 iyun 2012 ci il tarixində İstanbulda imzalanmış “Türkiyə
siyasətini və tənzimlənməsini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanıdır. “Energetika haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda və “Qaz təchizatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda göstərilən təbii qaz bazarını tənzimləyən və nəzarəti həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı Energetika Nazirliyidir. Qeyd olunan qanunlardakı enerji sahəsindəki fəaliyyətə - yəni enerji növü kimi təbii qazın emalına, nəqlinə, paylanmasına dövlət nəzarətini, strukturuna daxil olan müxtəlif qurumlar vasitəsilə həyata keçirir.
bazasında Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti yaradılmışdır. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1721
ARDNŞ, Azərbaycan ərazisindəki neft və qaz yataqlarının axtarışı, kəşfiyyatı və işlənməsi, neftin, qazın və qaz kondensatının hasilatı, emalı və nəqli, neft və neft-kimya məhsullarının, qazın daxili və xarici bazarlarda satışı, habelə ölkə ərazisində sənayenin və əhalinin təbii qazla təchizatı ilə məşğul olur. Qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş enerji fəaliyyətləri üzərində idarəçiliyə dair dövlətin müstəsna hüquqlarını ARDNŞ həyata keçirir. Eyni zamanda xarici dövlətlərə qaz satışına dair müqavilələrdə Azərbaycan Hökuməti adından iştirak edir. B. Türkiyə təbii qaz bazarının hüquqi çərçivəsi Ümumilikdə Türkiyənin enerji bazarı Azərbaycan enerji bazarından fərqli olaraq idxal edən bazardır, yəni Türkiyənin neft, təbii qaz ehtiyatları yoxdur və başqa ölkələrin ehtiyatları hesabına enerji ehtiyaclarını ödəyən ölkədir. Hazırda təbii qaz ehtiyacının mühüm bir hissəsini Azərbaycandan aldığı təbii qazla ödəyir və yaxın gəlcəkdə TANAP layihəsi hesabına tranzit ölkə olaraq da öz nüfuzunu artırmağı planlaşdırmaqdadır. Türkiyədə də təbii qaz bazarının hüquqi çərçivəsini görmək üçün bununla bağlı qəbul olunmuş qanunvericilik aktlarına və yaradılmış qurumların bazardakı roluna baxmaq lazımdır. 1. Türkiyə təbii qaz bazarını tənzimləyən qanunvericilik Türkiyədə təbii qaz bazarı ilə bağlı hüquqi tənzimləmələr əsasən 4646 nömrəli “Təbii qaz bazarı haqqında” Qanunla (4646 saylı Kanun) həyata keçirilməkdədir. 18 aprel 2001-ci il tarixli, 4646 nömrəli Qanunun qəbul olunma məqsədi, Türkiyə təbii qaz bazarının sərbəstləşməsini təmin edərək, təbii qazın davamlı, ucuz, keyfiyyətli və ətraf mühitə zərər verməyəcək bir şəkildə istehlakçılara çatdırılması, rəqabətə davamlı, şəffaf və maliyyə baxımdan sabit bir təbii qaz bazarının yaradılması, müstəqil tənzimləmə və nəzarət sisteminin təmin edilməsidir. Bu Qanunla BOTAŞ-ın səlahiyyətləri azaldılmış və təbii qaz bazarının tənzimlənməsi və nəzarəti funksiyaları yeni qurum olan Enerji Bazarı Tənzimləmə Qurumuna (EPDK) verilmişdir. Qanunda Təbii qazın paylanması, saxlanılması xidmətlərinin tender yolu ilə özəl şirkətlərə verilməsi və BOTAŞ–ın tərkibində olan mövcud paylama şirkətlərinin tender yolu ilə özəlləşdirilməsi, BOTAŞ-ın daxili bazardakı fəaliyyət payının 20% -ə düşənə qədər tərəf olduğu alqı-satqı müqavilələrini başqa özəl şirkətlərə verməsi kimi bır sıra mühüm tənzimləmələr nəzərdə tutulmuşdur.
1987 - ci ildən etibarən təbii qazın nəql olunması və ticarəti fəaliyyəti ilə məşğul olmaqdadır. Hazırda dövlətin tərkibində fəaliyyət göstərən Kamu İktisadi Teşekküllü (KİT) hüquqi şəxsdir.
inzibati idarəetmə və maliyyə cəhətdən daxili muxtariyyətə sahib, dövlətin inhisarçı səlahiyyətində olan təbii ehtiyatların axtarışı və kəşfiyyatı, emalı, hasilatı, satışı, alışı və digər fəaliyyətlərləri dövlətin adından həyata keçirmək üçün yaradılan hüquqi şəxs nəzərdə tutulur. EPDK - “4628 nömrəli Elektrik bazarı haqqında Qanun”la əvvəlcə “Elektrik Bazarı Tənzimləmə Qurumu” adı altında yaradılmışdır. 2001 - ci ildən “4646 nömrəli” Qanunla BOTAŞ-ın inhisarçılığına son qoymaq məqsədilə BOTAŞ-dan alınaraq ona verilən, təbii qaz bazarına nəzarət, tariflərin müəyyən olunması, lisenziyaların verilməsi fəaliyyətlərini də həyata keçirməyə başlamışdır və Enerji Bazarı Tənzimləmə Qurumu adı altında fəaliyyətini davam etdirməkdədir. EPDK, dövlətin tərkibində olan, ancaq inzibati idarəetmə və maliyyə cəhətdən daxili muxtariyyətə sahib hüquqi şəxsdir. Müqayisəli təhlil və nəticə Azərbaycan və Türkiyə təbii qaz bazarının hüquqi çərçivəsini təhlil edərkən, hər iki bazardada dövlətin müstəsna səlahiyyətlərini görə bilərik və hər iki ölkədə də qüvvədə olan qanunvericilik dövlətin bazara ciddi nəzarətini əks etdirən tərzdə hazırlanmışdır. Hazırda hər iki dövlət də daxili enerji bazarını sərbəstləşdirmək və özəl sektorun inkişafını sürətləndirmək istiqamətində dəqiq addımlar atmaqdadır. Türkiyə təbii qaz bazarının hüquqi çərçivəsindən də göründüyü kimi bazarı birbaşa tənzimləyən, bazardakı qurumların səlahiyyətlərinin birbaşa göstərən qanun qəbul etmişdir və həmin qanuna dəyişikliklər edilməklə rəqabətə davamlı, özəl sektorun inkişaf edəcəyi bazar yaratmağa çalışılmaqdadır. Eyni şəkildə Azərbaycan da təbii qaz bazarını sərbəstləşdirmək üçün əlaqəli qanunvericilik aktlarına Avropa Birliyi təbii qaz direktivlərinə uyğun olaraq bir sıra əlavə və dəyişikliklər edərək təbii qaz bazarının rəqabətə davamlı və şafaf olması üçün mühüm addımlar atmaqdadır.
Yüklə 14,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|