IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1725
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
ayrı-ayrı atomlar qıcıqlandırılır və onlar işıq buraxmağa başlayır. İşıq linzalar sistemindən keçərək
prizmaya düşür və spektrlərə bölünür.Spektral analiz vasitəsi ilə naməlum maddəni və onun kimyəvi
tərkibini müəyyən edirlər.Bu metod lifli materialların, lak-boya örtüklərinin, yanacaq-sürtgü
materiallarının və s. maddələrin tədqiqi zamanı geniş tətbiq olunur.
Lüminnessensiya analizi bəzi maddələrin onlara infraqırmızı və ultrabənövşəyi şüalar vasitəsilə
təsir edən zaman işıq şüaları buraxmasına əsaslanır. Lifli mikroohissəciklərin diaqnostik və
eyniləşdirici tədqiqatında İnfraqırmızı spektroskopiya (FT-İR) üsulu ilə obyekt olduğu kimi tədqiq
olunur.
Xromotoqrafiya metodu maddələrin tərkib hissələrinə parçalanmasına əsaslanır.Bu metod bəzi
neft məhsullarının, bir çox sintetik maddələrin, spirt məmulatlarının, tezalışan materialların tədqiqi
zamanı tətbiq edilir.
Mikro-obyektlərin morfoloji və struktur xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi, həllini tapan məsələlərin
dairəsini əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirmişdir ki, bu da onların cinayətlərin araşdırılması və
üstünün açılması proseslərinə daha tez-tez daxil edilməsinə səbəb olmuşdur. Sovet dövründə mikro-
obyekt izlərinin tədqiqatını ilk olaraq məhkəmə-tibbi ekspertləri – P.A.Minakov və N.M.Nemınov
(1918-ci il), M.P.Edmen və T.S.Borodaşeva (1932-ci il) həyata keçirirdi. Mikro-obyektlər üzrə yerli
kriminalistik bilgilərinin işlənməsinə ən böyük töhfəni R.S.Belkin, V.S.Mitriçev, N.S.Polev,
M.Y.Rozental, A.R.Şlyaxov, M.A.Şmatov, A.A.Eysman və digər alimlər vermişdir.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1727
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
HEYDƏR ƏLİYEVİN ENERJİ STRATEGİYASININ UĞURLARI
Sevinc QURBANOVA
GəncəDövlətUniversitetinin
Ümumi Tarix kafedrasının doktorantı
sevincakifqizi@mail.ru
Azərbaycan Respublikasının ümummilli lideri Heydər Əliyevin çoxşaxəli iqtisadi siyasəti
nəticəsində bu gün Azərbaycan nefti onun əsl sahibi olan Azərbaycan xalqına xidmət edərək
ölkəmizin siyası müstəqilliyinin, iqtisadi tərəqqisinin, insanlarımızın rifahının təmin edilməsinə
yönəlmişdir. Müstəqil Azərbaycanın neft səlnaməsinə əbədi həkk olunan Əsrin müqaviləsinin
imzalanmasında 7 ölkənin 11 neft şirkəti təmsil olunurdu. Müqaviləyə əsasən, ABŞ, Rusiya, Türkiyə,
Böyük Britaniya, Norveç və Səudiyyə Ərəbistanı dövlətlərinə məxsus olan neft şirkətləri yataqlardan
30 il müddətinə 511 mln ton neft çıxarmalı idilər. Layihənin ümumi investisiya qoyuluşu 10 milyard
ABŞ dollarına bərabər idi ki, onun da 7,4 milyardını Qərb şirkətləri qoymalı idilər. Sonradan
müqaviləyə Yaponiyanın “İtoçu ” və ABŞ-ın “Eksson” şirkətləridə qoşuldular. Bu layihədə ən mühüm
pay ABŞ şirkətlərinə ayrilmışdır. ABŞ-ın sabiq prezidenti Bill Klintonun 1994-cü ilin sentyabr 20-də
göndərdiyi teleqramda deyilirdi: “Birləşmiş Ştatlar tarixdə bu tipli sazişlər arasında ən böyüyü olan bu
müqaviləni alqışlayır. O , bütün tərəflər üçün mənfəətli olacaq, ölkələrimiz arasında artmaqda olan
iqtisadi-ticarət əlaqələrinin möhkəmlənməsinə xidmət edəcəkdir”.Azərbaycan Prezidenti Heydər
Əliyevin bilavasitə iştirakı ilə Bakıda, həmçinin dünyanın ən böyük paytaxtları- Vaşinqton, Moskva,
London , Parisin möhtəşəm saraylarında xarici ölkələrin neft şirkətləri ilə 21 neft sazişi
imzalanmışdır.Bu gün həmin sazişlərin həyata keçirilməsində dünyanın 14 ölkəsinin 30 neft şirkəti
iştirak edir. Bu sazişlərdə Azərbaycanın neft-qaz sənayesinə texminən 60 milyard ABŞ dolları
həcmində sərmayə qoyulması nəzərdə tutulmuşdur.Bu məbləğdən 4,5 milyardıartıq ölkəmizə
investisiya şəklində qoyulmuşdur. Ümumiyyətlə Prezident Heydər Əliyev Azərbaycanın zəngin
karbohidrogen ehtiyatlarının kəşfi, emalı, nəqli məsələləri ilə bağlı 350-dən çox görüş keçirmişdir. Bu
dövrdə Heydər Əliyev müxtəlif ölkələrin neft məsələləri ilə məşğul olan rəsmi dövlət xadimləri ilə 60-
dan çox, xarici neft şirkətlərinin rəhbərləri ilə 200-dən çox görüşü olmuşdur.Onu da qeyd etmək
lazimdir ki, Heydər Əliyev bütün tədbir ve mərasimlərdə Azərbaycanın neft strategiyasını bəyan edir,
Xəzər neftinin hasilati və nəqli sahəsində ölkəmizdə görülən işlərdən, qarşıda duran vəzifələrdən bəhs
edir. Bu görüşlərdən ən mühümlərini qeyd etmək yerinə düşərdi.1995-ci il aprelin 19-da Bakının
Gülüstan sarayında Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin beynəlxalq neft
konsorsiumundakı payının 5 faizinin ABŞ-ın “Eksson” şirkətinə verilməsi haqqında sazişin
imzalanması mərasimi oldu. Sənədlərin imzalanması mərasimində Azərbaycan Prezidenti Heydər
Əliyev, ABŞ energetika nazirinin birinci müavini Uilyam Uayt, Amerika Konqresinin üzvü Qreq
Laflin və onları müşaiət edən digər rəsmi şəxslər iştirak edirdilər. Əsrin müqaviləsinə görə müəyyən
edilmiş Azərbaycanın 20 faizlik payından 5 %-inin Eksson şirkətinə verilməsi barədə müqavilə
imzalanmışdır. Mərasimdə ABŞ energetika nazirinin birinci müavini Uilyam Uaytın çıxışı diqqət
çəkirdi:“Biz öz ölkəmizdə şirkətlərə geniş sərmayə qoymaqla neft hasilatını artırmaq siyasətini
aparırıq.Azərbaycan rəhbərliyinin də belə bir məqsədi vardır. Azərbaycan rəhbərliyi bu danışıqlar
zamanı onun nəticələrinin Azərbaycan üçün maksimum səmərəli olması və ölkədə neft hasilatının tez
bir zamanda artırılması yolunu tutmuşdur”.1995-ci il iyulun 11-də Bakının Gülüstan sarayında
Azərbaycanın payının 5% -nin “Türkiyə Petrolları Anonim Ortaqlığı” şirkətinə verilməsi haqqında
sazişin imzalanması mərasimi oldu. Mərasimdə Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyev və
Türkiyə Respublikasının Baş naziri Tansu Çillər mərasimdə iştirak edirdilər. Heydər Əliyevin neft
strategiyasının vacib məqamlarından biridə xarici şirkətlərin Azərbaycanın gələcəyinə investisiya
qoyulmasına nail olmağ idi. Bu mərasimdə də qeyd edildiyi kimi neft hasilatına Türkiyənin
investisiya qoymasının vacibliyi vurğulanırdı.Ümummilli liderin səyləri nəticəsində 1995-2001- ci
illərdə Xəzərin Azərbaycan sektorundakı “Qarabağ” , “Şahdəniz” , “Dan ulduzu”, “ Əşrəfi”,
“Lənkəran-dəniz”, “Talış-dəniz”, “ Yalama” , “Samur” , “Abşeron”, “ Naxçıvan”,“Oğuz”, “Araz”,
“Alov”, “Şərq”, “İnam”, “Zəfər”, “Məşəl”, “Savalan” ,“Lerik-dəniz , “Cənub”, “Mişovdağ”,“Kəmaləd-
din” neft-qaz yataqları və strukturların birgə işlənməsi haqqında 30dən çox müqavilələr imzalanmışdır.