Cilt / Volume sayı / Issue Nisan / April 2017 Sayfa / Pages 5-48

Ali Fehmi Ünal | Bilçin Tak Meydan

Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi | Journal of Management & Organization Studies

20

Tablo 1.

 Birey Örgüt Uyumu Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi 

Birlikteliğinin Bileşenleri

---

Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:  

Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma

Cilt / Volume 2      Sayı / Issue 1      Nisan / April 2017

21

Tablo 1.

 (Devamı)

---

Ali Fehmi Ünal | Bilçin Tak Meydan

Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi | Journal of Management & Organization Studies

22

yazınında temel kabul edilen çalışmalarda bağımlı değişken olarak kullanılmış  

olmaları; (Cable ve DeRue, 2002; Chatman, 1989; 2001; Kristof, 1996; Lauver 

ve Kristof-Brown, 2001; Kristof-Brown vd., 2005) dolayısıyla birey-örgüt uyu-

mu ile ilişkilerinin önceden ampirik olarak gösterilmiş olması dikkate alınmıştır. 

Belirtilen bağımlı değişkenleri ölçmek amacıyla kullanılan tercüme ölçeklerin gü-

venilirliği ve geçerliliğine ilişkin detaylar ilgili bölümlerde  raporlanmıştır.

Yazınla tutarlı olarak (Chatman,1991; O’Reilly vd., 1991), her iki araştırma 

modelinde de  birey-örgüt uyumu ile bağımlı değişkenlerin ilişkisini etkilemesi 

muhtemel olan cinsiyet, yaş, örgütsel pozisyon ve eğitim durumu kontrol değiş-

kenleri olarak analizlere dahil edilmiştir. 

Birinci Çalışma

Prosedür ve Örneklem

İlk çalışmada birey-çevre uyumu açısından Atomistik ve Moleküler  (Edwards vd., 

2006) yaklaşımlar kullanılarak veri toplanmıştır. Atomistik Yaklaşım kapsamında 

dolaylı/hesaplanan (Kristof, 2006) birey-örgüt uyumu, farklı analiz düzeylerinde 

(‘cross-level’) elde edilen veriler kullanılarak ölçülmüştür. Bu çalışma kapsamında 

bir çokuluslu imalat işletmesinde iki ayrı örneklemden veri toplanmıştır. Örgüt 

kültürü profilinin elde edilmesi amacıyla 2 yıl ve üzerinde kıdeme sahip 203 de-

nek çalışmaya dahil edilmiştir. Söz konusu örneklemin %93’ü erkek, %82’si mavi 

yakalıdır. %74’ü ilköğretim ve lise, % 11’i meslek yüksekokulu, %13’ü üniversite 

ve %2’si lisansüstü seviyede eğitime sahiptir. Bu referans profil ile karşılaştırılmak 

üzere bireylerin ideal/arzu ettikleri örgüte dair kültür profillerinin çıkartılma-

sı amacıyla ikinci bir örneklemden veri toplanmıştır. Bu örneklem aynı imalat 

firmasına 2015-2016 yılları içerisinde iş başvurusunda bulunan 205 kişiden işe 

alım kararı verilen 92’sini içermektedir. Örneklemin tamamı erkektir. %26’sı 21-

35,  %45’i ise 26-30 yaş aralığında ve %19’u 31-35 ve üzerindedir. Örneklemin 

%79’u meslek lisesi , %16’sı ön lisans ve lisans mezunudur. 

Ayrıca moleküler yaklaşım çerçevesinde iş başvurusu yapan adayların ör-

güt kültürüne ne derecede uyumlu veya uyumsuz oldukları insan kaynakları 

yöneticilerinin değerlendirilmesi yoluyla ölçülmüştür. Veri toplama prosedürü 

olarak ise iş başvurusu yapan adaylar ‘örgütün değerleri/diğer çalışanların genel 

profili ile ne ölçüde uyumlu/uyumsuz oldukları’ bakımından ilk mülakatı ya-

pan insan kaynakları yöneticisi tarafından değerlendirilmişlerdir. Dolayısıyla bu 

---

Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:  

Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma

Cilt / Volume 2      Sayı / Issue 1      Nisan / April 2017

23

ölçüm biçiminde analiz düzeyi bireydir ve deneğe dair diğer bir bireyin, örgütün 

diğer çalışanları ile karşılaştırmalı, yönü ve derecesi dikkate alınarak uyum al-

gısı ölçülmüştür (Edwards vd., 2006). Belirtilen prosedür izlenerek elde edilen 

uyum-moleküler değişkeni modele dahil edilmiştir. Atomistik yaklaşım ile elde 

edilen örgüte ve bireylere ait profiller kullanılarak korelasyon, fark ve mutlak fark 

uyum değişkenleri oluşturulmuştur. Bu çalışmada örgütsel özdeşleşme ve örgütsel 

vatandaşlık davranışı bağımlı değişkenler olarak incelenmiştir.

Ölçekler ve Değişkenler

Örgüt Kültür Profil Ölçeği

O’Reilly vd., (1991) tarafından geliştirilmiş olan Örgüt Kültür Profil (ÖKP) Öl-

çeği’nin 40 maddelik kısa versiyonunun (Cable ve Judge, 1997) Türkçe tercümesi 

(Saraç ve Meydan, 2013 ve 2014) kullanılmıştır. Söz konusu 40 ifade,  örgüt kül-

tür profilini ortaya çıkarmak üzere veri toplanan soru kağıdında “Çalışmakta ol-

duğum firmada …’’; iş başvurusu yapan adaylardan veri toplanan soru kağıdında 

ise “Çalışmak istediğim firmada …” şeklinde farklılaştırılmıştır. Soru kağıtlarında 

1 = “Çok önemsiz bir özelliktir” ve 5 = “Çok önemli bir özelliktir” ifadelerine 

dayanan beşli Likert tipi ölçek kullanılmıştır. 40 maddelik tercüme Örgüt Kültür 

Profili ölçeğinin içsel tutarlılık katsayısının bu örneklem açısından da oldukça 

yüksek olduğu görülmüştür (a = 0,95).

Birinci saha çalışması ile elde edilen veri setleri kullanılarak ilgili yazında yer 

alan farklı uyum skoru hesaplama yöntemleri ile aşağıda açıklanan üç ayrı değiş-

ken oluşturulmuş ve  analizlere dahil edilmiştir:

1. Uyum-korelasyon değişkeni: Kıdemli çalışanlardan toplanan verilerle 

çıkarılan Örgüt Kültür Profili ile iş başvurusu aşamasındaki deneklerin 

‘idealize ettikleri’  örgüte dair kültür profilleri kullanılarak uyum-korelas-

yon değişkeni hesaplanmıştır. 

2.  Uyum-fark değişkeni: Örgüte ait kültür profili ile deneklerin idealize et-

tikleri örgüte ilişkin kültür profillerini ifade eden skorlar arasındaki fark 

hesaplanarak uyum-fark değişkeni elde edilmiştir. 

3. Uyum-mutlak fark değişkeni: Örgüte ait kültür profili ile deneklerin ide-

alize ettikleri örgüte ilişkin kültür profillerini ifade eden skorlar arasın-

daki farkların mutlak değeri alınarak  uyum-mutlak fark değişkeni elde 

edilmiştir.        

---