Cilt / Volume sayı / Issue Nisan / April 2017 Sayfa / Pages 5-48

Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:  

Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma

Cilt / Volume 2      Sayı / Issue 1      Nisan / April 2017

15

Birey-Örgüt Uyumunu Skorlarının Hesaplaması ve Birey Tutum-

Davranışları Üzerindeki Etkisinin Analizinde Kullanılan Yöntemler

Birey-örgüt uyumu paradigması altında uyum skorları birey ve örgüt hakkında 

ayrı ayrı veri toplanarak (‘atomistik’) hesaplandığı; uyumun bireyin davranışı-

nı öngörmedeki etkisinin analizinde ise  (1) korelasyon, (2) fark hesaplama ve 

(3) polinomial regresyon olmak üzere üç ayrı metot kullanıldığı izlenmektedir 

(Chatman,1989; 1991; Edwards, 1993; 1996; 2001; Edwards ve Parry, 1993; 

Kristof, 1996; O’Reilly vd., 1991; 1992). Algılanan uyum paradigması altında 

ise, yukarıda da özetlendiği gibi, birey-örgüt uyumu (‘molar’) veya uyumsuzluk 

(‘moleküler’) bireylerin algıları üzerinden doğrudan ölçülmektedir. 

Korelasyon Yöntemi

Bu yöntemde örgüt kültürü profilini oluşturan ifadeler  için yapılan değerlen-

dirmeler ile bireyin idealize/tercih ettiği örgüt kültürüne dair değerlendirmeler 

arasındaki  korelasyon esas alınarak uyum skorları hesaplanmaktadır (O’Reilly 

vd., 1991; Cable ve Judge, 1996). Korelasyon yönteminde birey-örgüt uyumu tek 

bir skora dönüştürülerek analize dahil edilmektedir. 

Fark Hesaplamaya Dayalı Yöntemler

Bu yöntem altında fark, mutlak fark ve Farkın karesi yöntemleri olmak üzere üç 

ayrı hesaplama kullanılmaktadır (Tisak ve Smith, 1994).

Fark Yöntemi

Bu yöntemde her soru bazında bireyin zihnindeki ideal örgüte dair değerlendir-

melerini ifade eden skorlar (B), aynı birey veya diğer çalışanlardan elde edilmiş 

örgüt kültür profili skorlarından (Ö) çıkarılmakta ve bu fark değerlerinin ortala-

ması alınarak uyum skoru hesaplanmaktadır. İdeal örgüt ve mevcut örgüt kültürü 

ölçümünde kullanılan değer ifadelerine ait skorların ortalamaları arasındaki fark 

alınarak da aynı sonuca ulaşılabilmektedir.  Uyum skorlarının regresyon denkle-

mi su şekilde oluşmaktadır:

Y = b

0 

+ b

1

 (Ö – B) + e

Y çıktı değişkenini, Ö mevcut örgüt değer sokurunu, B bireyin idealinde-

ki örgüte dair değerlendirmeyi temsil etmektedir ve e rassal hata terimidir. Fark 

---

Ali Fehmi Ünal | Bilçin Tak Meydan

Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi | Journal of Management & Organization Studies

16

yaklaşımlarında birey ve örgüt skorları arasındaki fark tek bir değişken olarak 

regresyonda yer almaktadır. Bu yaklaşımda mevcut örgüt skorunun (Ö) bağımlı 

değişkenler üzerinde (örneğin örgütsel bağlılık) pozitif ; ideal örgüt skorunun ise 

(B) negatif etkisi olduğuna ve bu etkilerin eşit güçte olduğuna dair kısıtlar mev-

cuttur. Ayrıca, birey-örgüt uyum skorları ile çıktılar arasında doğrusal bir ilişki 

olduğu varsayılmaktadır.

8

 Yine örgüt profili yani mevcut örgüt kültürüne dair 

skorlar (Ö),  bireyin idealize ettiği  örgüte dair  skorlardan (B) düşük oldukça,  

istenmeyen sonuçların oluşacağı (örneğin örgüte aidiyetin azalacağı); bu skorlar 

birbirine yaklaştıkça ve ideal örgüt skorları, mensubu olunan örgüte dair skorla-

rın üzerine çıktıkça ise arzu edilen sonuçların ortaya çıkacağı (örneğin,  örgüt-

sel bağlılığın artması) ön kabulleri söz konusudur (Edwards, 1993; 1994; 1996; 

Edwards ve Harrison, 1993). 

Mutlak Fark Yöntemi

Mutlak fark yönteminde yukarıda hesaplanan birey - örgüt uyum skorlarının 

arasındaki farkın mutlak değeri üzerinden uyum hesaplanmaktadır. Uyum skor-

larının bağımlı değişkenler üzerine etkisi şu regresyon denklemi ile tahmin edil-

mektedir:

Y = b

0 

+ b

1

⏐

Ö – B

⏐

 + e

Bu hesaplama yönteminde mevcut örgüt kültür skoru, ideal örgüt kültürü 

skorundan saptığı sürece bunun bir uyumsuzluk olduğu (‘misfit’) ve dolayısıyla 

olumsuz sonuçlara yol açacağı (örneğin örgüte bağlılığı azaltacağı) varsayılmakta-

dır. Ancak bu yöntemde uyumsuzluğun ters  işaretli – yani, mevcut örgüt skorla-

rının idealden yüksek olması ve tersi durum-  olması açısından bir ayrım yapılma-

makta; her iki yönlü fark da aynı derecede uyumsuzluk olarak kabul edilmektedir. 

Fark yöntemindeki kısıtlara benzer şekilde mutlak fark yönteminde de mevcut 

örgüt skoru ile ideal örgüt skorunun arzu edilen bağımlı değişkenler üzerinde ters 

yönde bir etkisi olduğu ve bu etkilerin eşit güçte olduğuna dair kısıtlar mevcuttur 

(Edwards, 1993; 1994; 1996; Edwards ve Harrison, 1993).

8 

 Yazında uyumsuzluk ya da uyum eksikliğinin bireye ait skorun örgüte ait skordan düşük olduğu (‘excess’),  veya  

örgüte ait skorun bireye ait skordan düşük olduğu durumlarda (‘deficiency’) oluşacağına dair yaklaşımlar yer 

almaktadır (detaylar için bakınız Edwards ve Harrison, 1993).

---

Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:  

Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma

Cilt / Volume 2      Sayı / Issue 1      Nisan / April 2017

17

Farkın Karesi Yöntemi

Bu yöntemde mevcut örgüt değeri ile ideal örgüt değeri arısındaki farkın karesi 

alınarak uyum skorları hesaplanmaktadır. Farkın karesi yöntemine ait regresyon 

denkleminin açık hali şu şekildedir: 

Y= b

0 

+ b

1

Ö

2

 – 2b

1

ÖB + b

1

B

2

+ e.

Ancak görüldüğü üzere bu denklem içerisinde bireyin idealindeki örgüt 

(b

2

B) ve mevcut örgüt (b

3

Ö) değişkenleri yer almamakta; doğrusal etkiye dair 

katsayıların (b

2

 ve b

3

) sıfır olduğu varsayılmaktadır. Bireyin idealindeki (b

1

B

2

) 

ve mevcut örgüt kültürü (b

1

Ö

2

) skorlarının karelerinin katsayılarının eşit oldu-

ğu,  bu iki değişkenin etkileşiminin katsayısının (– 2b

1

ÖB) birey ideal veya mev-

cut örgüt skoru değişkenlerine karelerine ait katsayıların iki kati ve ters işaretli 

olduğu; ve bu üç değişkenin katsayıların toplamının (b

1

 + b

1

 – 2b

1

) sıfır oldu-

ğuna dair kısıtlar mevcuttur (Edwards, 1993; 1994; 1996; 2002; Edwards ve 

Harrison, 1993). Benzer şekilde bireyin halen mensubu olduğu örgüt kültürüne 

ilişkin değerlendirmelerini yansıtan skorların,  bireyin idealindeki örgüt kültü-

rünü yansıtan skorlardan (B) farklı olması halinde uyumsuzluğun artacağı ve bu 

uyumsuzluğun etkisinin giderek daha kuvvetleneceği varsayımı mevcuttur. İdeal 

ve mevcut örgüt kültürünü ifade eden skorların arasındaki farkın karesi alınarak 

uyumsuzluk saptanmaya çalışılmaktadır. 

Polinomiyal Regresyon Yöntemi

Edwards (1993; 1994; 1996; 2002)’in öncülüğünü yaptığı ve temel olarak fark 

hesaplamaya dayalı yöntemlerinin eksikliklerini gidermek üzere önerilen polino-

miyal regresyon yönteminde,  aynı kişinin değerlendirilmesi ile elde edilen ‘bi-

reyin arzu ettiği ideal örgüt ve mensubu olduğu örgüte dair’ kültür profilleri iki 

ayrı değişken olarak incelenmektedir. Polinomiyal regresyon ile yapılan analizde 

denklem şu şekilde oluşturulmaktadır:

Y= b

0 

+ b

1

Ö + b

2

B + b

3

ÖB + b

4

Ö

2

 + b

5

B

2

+ e

Polinomiyal regresyonda birey ve örgüt değişkeninin bağımlı değişkenler üze-

rindeki doğrusal etki (b

1

Ö ve b

2

B ), bu iki değişken arasındaki etkileşim (b

3

ÖB), 

aynı zamanda birey ve örgüt değişkenlerinin bağımlı değişkenler ile aralarındaki 

muhtemel doğrusal olmayan (‘curvilinear’) ilişkileri gösteren ikinci derece değiş-

kenlerin (b

4

Ö

2

 ve b

5

B

2

) eş zamanlı olarak incelenmesi mümkün olmaktadır. Birey 

---