Cilt / Volume sayı / Issue Nisan / April 2017 Sayfa / Pages 5-48

Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:  

Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma

Cilt / Volume 2      Sayı / Issue 1      Nisan / April 2017

27

Hiyerarşik Regresyon Analizleri

Birey-örgüt uyum değişkenlerinin örgütsel özdeşleşme üzerindeki etkisi dört ayrı 

model ile tahmin edilmiştir. Sonuçlar, uyum-fark değişkeninin örgütsel özdeşleşme 

üzerinde anlamlı ve negatif bir etkisi (b = -0,80, p < 0,01) olduğunu; yani, ideal 

örgüt değerleri ile mevcut örgüt değerleri arasındaki fark attıkça özdeşleşmenin 

azaldığını göstermektedir. Mutlak fark hesaplamasına dayalı uyum-mutlak fark 

değişkeninin ise örgütsel özdeşleşme üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif 

bir etkisi (b = 0,79, p < 0,01) olduğu görülmesine rağmen,   sadece beş deneğin 

idealize ettikleri örgüte dair skorları, mevcut örgüte dair skorlardan düşük oldu-

ğu için, uyum-mutlak fark değişkeninin etkisi bu çalışmada test edilememiştir. 

Uyum-korelasyon ve uyum-moleküler değişkenlerinin ise örgütsel özdeşleşme üze-

rinde istatistiki olarak anlamlı bir etkiye sahip olmadığı görülmektedir (Tablo 3). 

Tablo 3

. Karşılaştırmalı Hiyerarşik Regresyon Analizi Sonuçları: Birey-Örgüt 

Uyumunun Örgütsel Özdeşleşme Üzerindeki Etkisi

a

Örgütsel vatandaşlık davranışı için tahmin edilen regresyon modelleri (Tablo 

4) incelendiğinde, uyum-fark skorunun anlamlı ve negatif (b = -0,55, p < 0,01); 

uyum-mutlak fark skorunun ise anlamlı ve pozitif (b = 0,70, p < 0,01) bir etkiye 

---

Ali Fehmi Ünal | Bilçin Tak Meydan

Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi | Journal of Management & Organization Studies

28

sahip olduğu saptanmıştır. Uyum-korelasyon ve uyum-moleküler değişkenleri-

nin ise örgütsel vatandaşlık üzerinde istatistiki olarak anlamlı bir etkiye sahip 

oldukları tespit edilememiştir. Örgütsel vatandaşlık davranışı yerine her bir alt 

boyutun bağımlı değişken olarak kullanıldığı regresyon analizlerinde yardım ve 

sivil erdem boyutları açısından çok benzer sonuçlara ulaşmış; yani, uyum-fark ve 

uyum-mutlak fark değişkenlerinin anlamlı etkisi saptanmıştır. Sportmenlik boyu-

tu ile birey-örgüt uyum değişkenleri arasında ise istatiksel olarak anlamlı bir ilişki 

saptanmamıştır.   

Tablo 4.

 Karşılaştırmalı Hiyerarşik Regresyon Analizi Sonuçları: Birey-Örgüt 

Uyumunun Örgütsel Vatandaşlık Üzerindeki Etkisi

a

Tartışma

Birinci araştırma, dört farklı yaklaşımla elde edilen uyum değişkenlerinin ampirik 

olarak kıyaslanması açısından önemlidir. Daha önce Tablo 1’de de vurgulandığı 

gibi birey-örgüt uyumu kavramının ölçülerek değişkenlere dönüştürülmesinde 

kullanılan farklı yaklaşımların kendilerine özgü bir takım varsayımları söz konu-

---

Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:  

Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma

Cilt / Volume 2      Sayı / Issue 1      Nisan / April 2017

29

sudur (Guba ve Lincoln, 1994; Gray, 2013). Örneğin,  fark yöntemiyle hesapla-

nan uyum skoru için ‘mevcut örgüte dair pozitif yönlü değerlendirmeler, bireyle-

rin ideallerindeki örgüte dair değerlendirmelerden ne kadar düşük olursa – fark, 

idealize edilen örgüt lehine artarsa-  örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık 

üzerinde o derecede olumsuz etkide bulunacaktır’ varsayımı geçerlidir (bakınız 

Tablo 1). Birinci araştırma bulgularının, fark yöntemiyle hesaplanan birey-örgüt 

uyumunun örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde negatif 

ve anlamlı bir etkiye sahip olduğunu göstermesi, bu varsayımların desteklediğini 

anlamına gelmektedir. 

Korelasyon yöntemiyle hesaplanan birey-örgüt uyum değişkeni ve moleküler 

yaklaşımla ölçülen uyum değişkeninin ise her iki bağımlı değişken üzerinde de 

istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin tespit edilmemiş olması, bu yöntemlere 

dair varsayımların (bakınız Tablo 1) birey-örgüt uyumu ile örgütsel özdeşleşme ve 

örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi açısından geçerli olmadığını göstermektedir. 

Korelasyon ve moleküler uyuma dair sonuçlar değerlendirilirken bu değişkenlerin 

nasıl elde edildiği ve aslında neyi ölçtüğünü hatırlamak faydalı olacaktır. Yazında 

bireyin örgüte uyumunu kendi zihnindeki boyutlar üzerinden ve önem verdiği 

boyutlara daha fazla ağırlık vererek yaptığı molar uyumun daha yakın (‘proxi-

mal’) bir değişken olması sebebiyle tutum ve davranışların tahmin edilmesinde 

diğer uyum değişkenlerine göre daha kuvvetli etkiye sahip olduğu ifade edilmek-

tedir (Kristof-Brown ve Billsberry, 2013; Kristof-Brown vd., 2005). Bu çalışmada 

moleküler uyum değişkenin hesaplanmasındaki temel fark verinin sadece insan 

kaynakları yöneticilerinden elde edilmesidir. Tüm adaylar ayni insan kaynakları 

yöneticisi tarafından değerlendirilmiş olmasına rağmen kullanılan dört soruluk 

ölçek uyum boyutları içermemekte, genel olarak adayın örgüte uygun olup olma-

dığının iki yönlü değerlendirilmesini içermektedir. Dolayısıyla insan kaynakları 

yöneticilerinin dikkate aldıkları uyum boyutları bireylerin zihinlerindeki boyut-

lardan farklılaştığında veya bireylerin daha fazla önem vermediği boyutların etki-

si insan kaynakları yöneticilerin değerlendirmelerine yansımadığında moleküler 

uyum değişkeni bireylerin tutum ve davranışlarını tahmin etmede daha etkisiz 

kalabilmektedir. Korelasyon yönteminde ise uyum boyutları üzerinden yapılan 

değerlendirmeler ile ideal örgüt ve mevcut örgüt kültürüne dair oluşturulan pro-

fillerin arasındaki fark veya yakinlik değil bu profillerin ‘şekil’ benzerliği ölçül-

mektedir (Meglino ve Ravlin, 1998). Yazında kültür boyutlarına verilen önem 

arasındaki farklılıkların seyrinin benzerliğinin uyum olçumu ile ayni anlama gel-

mediği ve korelasyon yönteminin değerler arasında sıralama zorunluluğu getiri-

---