Cilt / Volume sayı / Issue Nisan / April 2017 Sayfa / Pages 5-48

Ali Fehmi Ünal | Bilçin Tak Meydan

Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi | Journal of Management & Organization Studies

24

Birey-Örgüt Uyum Algısı Ölçeği (Moleküler Uyum)

Moleküler yaklaşımla uyum ölçümü için  Kristof-Brown (2000: 661)’un Cab-

le ve Judge (1995)’ın çalışmasından hareketle geliştirdiği dört soruluk ölçeğin  

(a = 0,96) çeviri-geri çeviri yöntemi ile hazırlanan Türkçe versiyonu kullanılmış-

tır. Ölçek, (1) “Size göre aday, firmanıza ne ölçüde uygundur?” (2) “Size göre 

aday XYZ firmasının diğer çalışanlarının profiline ne ölçüde uymaktadır?” (3) 

“XYZ firmasının diğer çalışanlarına göre bu aday firmaya ne ölçüde uygundur?” 

ve (4) “Görüşme sırasında edindiğiniz genel izlenime göre, aday şirket mensu-

bu olmaya ne ölçüde uygundur?” ifadelerinden oluşmaktadır. Ölçekte beşli skala 

kullanılmıştır (1 = “Hiç uygun değil” ve 5 = “Tümüyle uygun”). Güvenilirlik 

ve açıklayıcı faktör analizi sonuçları 4 maddelik tercüme ölçeğin tek boyutlu ve 

güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu göstermektedir (a = 0,86 , açıklanan varyans 

yüzdeliği 0,81). Ölçeğin yapı geçerliliğine ilişkin doğrulayıcı faktör analizi sonuç-

ları aşağıda raporlanmıştır. 

Örgütsel Özdeşleşme Ölçeği

Mael ve Ashfort (1992) tarafından geliştirilmiş altı maddelik ölçeğin Türkçe ter-

cüme versiyonu kullanılmıştır (Tak, 2009). Soru formunda beşli Likert tipi de-

ğerleme skalası kullanılmıştır (1 = “Kesinlikle katılmıyorum” ve 5 = “Kesinlikle 

katılıyorum”). Örnek ifade şu şekildedir: “(Firma ismi) hakkında konuşurken 

genellikle ‘’biz’’  ifadesini kullanırım”. 

Yürütülen açıklayıcı faktör analizi çalışmasında “Medyada veya kamuoyunda 

(Firma ismi)’ya yönelik bir eleştiri yer aldığında rahatsız olurum” ifadesinin  ayrı 

bir faktöre yüklendiği görülmüştür.  Bu ifade silindiğinde  diğer  beş ifade tek 

boyuta yüklendiği için beş maddelik ölçek ile analizlere devam edilmiştir. Beş 

maddelik tek faktörlü yapı toplam varyansın %57’sini açıklamaktadır (a = 0,79).

Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği

Organ (1988) tarafından geliştirilmiş ölçeğin Uçanok ve Karabatı (2013) tara-

fından Türkçe’de test edilmiş 14 soruluk kısa versiyonu kullanılmıştır. Soru for-

munda beşli Likert tipi değerleme skalası kullanılmıştır (1 = “Kesinlikle katılmı-

yorum” ve 5 = “Kesinlikle katılıyorum”). Açıklayıcı faktör analizi sonucunda ilgili 

üç ayrı faktöre anlamlı derecede yüklenen 11 ifade çalışmaya dahil edilmiştir.  Söz 

konusu üç faktör toplam varyansın %63’ünü açıklamaktadır (a = 0,81). Ölçeğin 

üç alt boyutuna dair iç tutarlılık katsayıları şu şekildedir: Yardım boyutu beş ifade 

---

Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:  

Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma

Cilt / Volume 2      Sayı / Issue 1      Nisan / April 2017

25

(a = 0,76); sivil erdem boyutu dört ifade (a = 0,80) ve sportmenlik boyutu  iki 

ifade (a = 0,60). Örnek ifadeler şu şekildedir: “Benden istenmemiş olsa da yeni 

işe başlayanların işe alışmasına yardımcı olurum” (yardım); “Firmanın imajına 

olumlu katkısı olabilecek faaliyetlere zorunlu olmasa bile katılırım (sivil erdem); 

“Ufak sorunlar için şikâyette bulunmaktan kaçınırım” (sportmenlik).

Kontrol Değişkenleri

Bireylerin yaşı, cinsiyeti, örgütteki pozisyonları ve eğitim seviyeleri kontrol değiş-

kenleri olarak dikkate alınmıştır. 

Analiz ve Bulgular

Örgüt Kültür Profili ve Uzlaşma Katsayısı

Örgüt kültür profilinin kavramsallaştırılması ve hesaplanmasında literatürdeki 

çalışmalarla uyumlu olarak (bakınız, Chatman, 1991; O’Reilly vd., 1991), Chan 

(1998)’in bilesim/uzlaşma modelleri (‘composition model’) tipolojisindeki referan-

sın değiştiği uzlaşma modeli (‘the referent-shift consensus model’) temel alınmıştır. 

Referansın değiştiği uzlaşma modellerinde değerlendiricilerin kendi içerisinde 

hemfikir olması,  bireylerden elde edilen verilerin örgütsel düzeyde bir değişken 

olarak analize dahil edilebilmesi için bir ön koşuldur (Chan, 1998). Bu çerçevede 

deneklerin hem örgüt kültürü profili bazında, hem de ölçekte yeralan her bir 

ifade bazında ne ölçüde hemfikir olduğu sırasıyla r

wg 

ve r

wg(j)

 (James, Demaree, 

ve Wolf, 1984) katsayıları hesaplanarak belirlenmiştir. Hesaplanan r

wg 

ve r

wg(j) 

de-

ğerleri genel olarak yüksek çıkmıştır. Örgüt Kültürü için ortalama r

wg 

0,79, r

wg(j) 

değeri ise 0,96 olarak hesaplanmıştır. Bu değerler literatürde belirtilen 0,70 de-

ğerinden (Bliese, 2000) yüksektir ve bireylerin örgüt kültürüne ilişkin değerlen-

dirmelerinde yüksek düzeyde bir mutabakat içinde olduklarına işaret etmektedir. 

Bu sonuçlardan hareketle bireysel düzeyde toplanan veriler birleştirilmiş ve örgüt 

seviyesinde bir değişkene dönüştürülerek (bkz. O’Reilly vd.,1991 ve Chatman, 

1991) örgüte dair  kültür profili elde edilmiştir. Örgüt kültür profili elde edi-

lirken 203 katılımcının her bir soru bazında cevaplarının ortalaması alınmış ve 

ölçekteki 40 değer ifadesinin her biri için bir ortalama değer elde edilmiştir.  

Doğrulayıcı Faktör Analizi

Çalışmanın yordayıcı değişkeni olan moleküler birey-örgüt uyumunun ayrıştırı-

cı geçerliliği (‘discriminant validity’) örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık 

---

Ali Fehmi Ünal | Bilçin Tak Meydan

Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi | Journal of Management & Organization Studies

26

davranışı ölçekleri kullanılarak iç içe modeller (‘nested models’) yaklaşımı çerçeve-

sinde test edilmiştir. Sonuçlar, moleküler uyum ile belirtilen bağımlı değişkenle-

rin ayrı kavramları ölçtüklerini gösteren iki faktörlü yapının veriye daha uyumlu 

olduğunu göstermektedir: Moleküler uyum ve örgütsel özdeşleşme (iki faktörlü 

model: (χ

2

/df = 1,72, CFI =0,94, TLI = 0,92, RMSEA = 0,089; tek faktörlü mo-

del: (χ

2

/df = 9,93, CFI = 0,25, TLI = 0,00, RMSEA = 0,31); Moleküler uyum ve 

örgütsel vatandaşlık davranışı (iki faktörlü model: χ

2

/df = 1,60, CFI =0,91, TLI = 

0,89, RMSEA = 0,081; tek faktörlü model: (χ

2

/df = 2,74, CFI =0,74, TLI =0,69, 

RMSEA =0,138). 

Betimsel İstatistikler ve Korelasyonlar

Betimsel istatistikler ve değişkenler arası korelasyonlar Tablo 2’de sunulmuştur. 

Tablo 2 incelendiğinde fark yöntemi ile hesaplanan birey-örgüt uyum skorunun 

(uyum-fark),  örgütsel özdeşleşme (r = -0,52, p < 0,01) ve örgütsel vatandaşlık 

davranışı (r = –0,46, p < 0,01) ile negatif bir ilişki içerisinde olması dikkat çek-

mektedir. 

Tablo 2.

 Betimsel İstatistikler ve Korelasyon Katsayıları

---