Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:
Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma
Cilt / Volume 2 Sayı / Issue 1 Nisan / April 2017
33
mı çerçevesinde doğrulayıcı faktör analizleri yürütülmüştür. Harmon tek-faktör
testine göre eğer molar uyum ölçeğine ve bağımlı değişkene ait tüm ifadeler tek
bir faktöre yüklendiği model veriye uyum sağlıyorsa, ortak yöntem bu çalışma
için ciddi bir hata oluşturuyor demektir (Andrews ve Kacmar, 2001; McFarlin
ve Sweeney, 1992; Podsokoff ve Organ, 1986). Bu amaçla yürütülen analizle-
rin sonuçları, molar birey-örgüt uyumu ile örgütten ayrılma niyeti ve örgütsel
özdeşleşmenin ayrı kavramlar olduklarını gösteren iki faktörlü yapıların veriye
daha uyumlu olduğunu göstermektedir: Molar uyum ve örgütsel özdeşleşme (iki
faktörlü model: (χ
2
/df = 1.84, CFI =0,95, TLI = 0,93, RMSEA = 0,098; tek
faktörlü model: (χ
2
/df = 2,64, CFI = 0,90, TLI =0,86, RMSEA = 0,14); Molar
uyum ve örgütten ayrılma niyeti (iki faktörlü model: χ
2
/df = 1,81, CFI =0,95,
TLI =0,92, RMSEA = 0,096; tek faktörlü model: (χ
2
/df = 9,81, CFI =0,44, TLI
=0,07, RMSEA = 0,32).
Ek olarak, ortak yöntem hatasının tespitinde daha hassas ve güvenilir bir
yöntem olan ortak yöntem faktörü (‘common latent factor’) ile doğrulayıcı fak-
tör analizleri gerçekleştirilmiştir (MacKenzie ve Podsakoff, 2012). Molar uyum,
örgütsel özdeşleşme ve örgütten ayrılma niyetine ait gözlenen değişkenlerin hem
kendi kuramsal gizil faktörlerine hem de ortak bir yöntem faktörüne yüklendiği
bir model test edilmiştir. İkinci aşamada ortak yöntem faktörü modelden çıkarı-
larak gözlenen değişkenlerin sadece kendi faktörlerine yüklendikleri üç faktörlü
model tekrar test edilmiştir. Her iki modelin test edilmesi ile elde edilen standart-
laştırılmış faktör yükleri karşılaştırıldığında ortak yöntem hatasının faktör yük-
lerine etkisinin çok sınırlı olduğu (0,01 ile 0,08 arasında) gözlemlenmiştir. Bu
sonuçlar dikkate alınarak ortak yöntem varyansının bu çalışma için ciddi bir hata
oluşturmadığı sonucuna varılmıştır.
Betimsel İstatistikler ve Korelasyonlar
Betimsel istatistikler ve değişkenler arası korelasyonlar Tablo 5’te sunulmuştur.
Ali Fehmi Ünal |
Bilçin Tak Meydan
Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi | Journal of Management & Organization Studies
34
Tablo 5.
Betimsel İstatistikler ve Korelasyon Katsayıları
Tablo 5 incelendiğinde uyum-mutlak fark değişkeninin örgütten ayrılma ni-
yeti ile pozitif (r = 0,29, p < 0,01) örgütsel özdeşleşme ile negatif (r = 0,49, p <
0,01) bir ilişki içerisinde olduğu görülmektedir. Uyum-molar değişkeni ise örgüt-
ten ayrılma niyeti ile negatif (r = -0,28, p < 0,01) örgütsel özdeşleşme ile pozitif
(r = 0,32, p < 0,01) bir ilişki içerisindedir. Diğer yandan hem ideal örgüt profili
hem de mevcut örgüt profili değişkenlerinin örgütten ayrılma niyeti ile negatif;
örgütsel özdeşleşme ile ise pozitif yönlü bir ilişkisi olduğu görülmektedir.
Hiyerarşik Regresyon Analizleri
Sonuçlar Tablo 6’da sunulmuştur. Analiz sonuçları (Model 3), uyum-mutlak fark
değişkeninin örgütsel özdeşleşme üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif
(b = -0,32, p < 0,01) uyum-molar değişkeninin ise örgütsel özdeşleşme üzerinde
yine anlamlı ve pozitif (b = 0,31, p < 0,01) yönlü etkisi olduğunu göstermektedir
(Model 4).
Davranış Araştırmalarında Kuram, Ölçüm ve Analiz Yöntemi Birlikteliğinin Önemi:
Birey-Örgüt Uyumu Üzerine Ampirik Bir Çalışma
Cilt / Volume 2 Sayı / Issue 1 Nisan / April 2017
35
Tablo 6.
Karşılaştırmalı Hiyerarşik Regresyon Analizi Sonuçları: Birey-Örgüt
Uyumunun Örgütsel Özdeşleşme Üzerindeki Etkisi
a
Polinomiyal regresyonun tüm değişkenleri üç aşamada (Model 5-7) modele
dahil edilmiştir (Edwards
ve Harrison, 1993). Deneklerin idealize ettikleri örgüte
dair değer profili (b = 0,38, p < 0,01) ve mevcut örgüte ilişkin olarak algıladığı
profil değişkenlerinin (b = 0,25, p <0,05) örgütsel özdeşleşme üzerinde pozitif
yönde etkili olduğu saptanmıştır (Model 5). Etkileşim ve ikinci derece değişken-
lerin ise anlamlı bir etkisi görülmemiştir. Sonuçlar Grafik 1’de üç boyutlu olarak
görselleştirilmiştir.
Ali Fehmi Ünal | Bilçin Tak Meydan
Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi | Journal of Management & Organization Studies
36
Mevcut Örgüt
Kültür Profili
Örgütsel
Özdeşleşme
İdeal Örgüt
Kültür Profili
Grafik 1.
İdeal Örgüt Kültür Profili ve Mevcut Örgüt Kültür Profili Değişkenlerinin
Örgütsel Özdeşleşme Üzerindeki Etkisi
Örgütten ayrılma niyeti değişkenini esas alan analizler (Tablo 7) ise
uyum-mutlak fark değişkeninin örgütten ayrılma niyeti üzerinde istatistiksel ola-
rak anlamlı ve pozitif (b = 0,39, p <0,01) bir etkiye sahip olduğunu (Model
3); tutarlı olarak, uyum-molar değişkeninin de örgütten ayrılma niyeti üzerinde
negatif ve anlamlı (b = -.34, p < .01) bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir
(Model 4). Korelasyon ve fark yöntemleriyle hesaplanan uyum skorlarının ise
anlamlı bir etkisinin olduğu saptanmamıştır.
Polinomiyal regresyon sonuçlarına göre (Model 5-7) deneklerin çalışmakta
oldukları örgüte dair değerlendirmeleri (Örgüt), örgütten ayrılma niyeti üzerinde
negatif etkiye sahiptir (b = -.29, p < .01), yani çalışmakta oldukları örgüte ait
pozitif değerlendirmeleri güçlendikçe örgütten ayrılma niyetleri zayıflamaktadır.
İdeal ve mevcut örgüte ait değerlendirmelerin etkileşiminin de (Birey x Örgüt)
negatif anlamlı etkisi (b = -.47, p < .01) tespit edilmiştir. Bu sonuç örgütten
ayrılma niyetinin en yüksek seviyesine ideal örgüt kültür profili değişkeninin en
yüksek, mevcut örgüt kültür profili değişkeninin ise en düşük noktalarında ulaş-
tığını göstermektedir. İkinci derece değişkenlerin ise anlamlı bir etkisinin olma-
dığı görülmüştür.