Azərbaycan respublikasi təhs I l naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
İnteraktiv marketinq satışın idarə edilməsinin mütərəqqi
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3.2. İnteraktiv marketinq satışın idarə edilməsinin mütərəqqi
kommunikasiya metodu kimi Son illərdə Qərb ölkələrində satışın idarə edilməsində tətbiq edilən və çox sürətlə inişaf edən kommunikasiya metodlarından biri də interaktiv marketinq və ya birbaşa marketinq adlanan interaktiv sistemin, o cümlədən elektron mağazaların yaradılmasıdır. Satışın idarə edilməsində tətbiq edilən kommunikasiya metodlarının müasir vəziyyətinin təhlili göstərdi ki, inkişaf etmiş ölkələrdəki həcm və sürətlə olmasa da, ölkəmizdə də satışın təşkili və idarə edilməsində interaktiv marketinqdən, 64 xüsusən də internet saytlarının yaradılmasından istifadə edilir. Birbaşa Marketinq Assosiasiyası interaktiv və ya birbaşa marketinqi belə müəyyənləşdirir: birbaşa marketinq müştəridən ölçülə bilən cavab almaq və (və ya) alıcının harada olmasından asılı olmayaraq bazarlıq edə bilməsi məqsədilə bir və ya bir neçə reklam vasitəsindən istifadə edilən interaktiv sistemdir. F. Kotler isə interaktiv marketinqi kompyuter rabitəsinin (əlaqəsinin) interaktiv xidməti vasitəsi ilə operativ rejimdə həyata kesirilən birbaşa marketinq forması kimi müəyyənləşdirir. Verilən təriflərdəki fərqlərə baxmayaraq onlarda olan ümumi cəhət interaktiv marketinq pərakəndə mağazanın olmaması deyi, sadəcə olaraq, vasitəçinin olmadığı marketinq sistemi olmasıdır. Birbaşa marketinq istehlakçıya evindən və ya ofisindən bayara çıxmadan bazarlıq etməyə imkan verir. Buna gəörə də birbaşa marketinq həm istehsal təyinatlı məhsullar bazarında, yəni potensial alıcıların az, məhsulların mürəkkəb olduğu və ya sifarişlə hazırlandığı və yüksək dəyərə malik olduğu bazarlarda, son vaxtlarda həm də istehlak məhsulları sferasında da geniş tətbiq edilir. İnteraktiv marketinqin yüksək templə və geniş miqyasda tətğiq edilməsi, hər şeydən əvvəl, telemarketinq, əks əlaqə yaratmağa imkan verən televiziya və radio, elektron ticarət (Minitel) və s. kimi yeni kommunikasiya sisteminin meydana çıxmasından irəli gəlir. Birbaşa marketinq satışın idarə edilməsində istifadə edilən digər kommunikasiya metodlarından, o cümlədən münasibətlər marketinqin xeyli dərəcədə fərqlənir. Belə ki, birbaşa marketinqdə bazarlıq evdə həyata keçirilir və vasitəçinin iştirakı olmadan məhsul firmanın adından evə çatdırılır. Bu, alternativ satış üsullarına: kataloqlardan, ünvanlı göndərmələrdən, elektron ticarətdən və s. istifadə edilməsinə əsaslanan mağazasız ticarət marketinqidir. Birbaşa münasibətlər marketinqində isə başqa məqsəd: uzunmüddətli münasibətlərin yaradılması və ya qorunub saxlanması üçün potensial və mövcud alıcılarla birbaşa kontaktların təşkil edilməsi yolu ilə satışı stimullaşdırmaq məqsədi güdülür. İnteraktiv marketinqin inkişafı faktının özü mübadilə prosesinin və istehsalçılarla istehlakçılar arasındakı kommunikasiyanın ciddi surətdə dəyişməsinə 65 dəlalət edir. Buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki, əksər bazar situasiyalarında üstünlük təşkil edən «marketinq monoloqu» öz yerini «marketinq dialoquna» verir və kütləvi və ya seqment marketinqini kastolaşdırılmış (fərdiləşdirilmiş) marketinq əvəzləyir. Birbaşa marketinq inkişafı və geniş yayılması aşağıdakı amillərlə izah edilir: - Bu amillərə, hər şeydən əvvəl, fərdi kommunikasiyaların həddən çox bahalaşması aiddir. D. Forsitin tədqiqatlarına görə 1987-ci ildə bir işgüzar kontaktlara çəkilən xərclər 1977-ci illə [99,79$] müqayisədə 160% artmış və orta hesabla 251,63$ təşkil etmişdir. - Bununla eyni zamanda reklam müraciətlərinin ifrat dərəcədə çoxalması və teletamaşaçı rəğbətinin dəyişməsilə (reklam blokları zamanı kanalın dəyişdirilməsi, teleproqramların videoya köçürülməsi) əlaqədar olaraq KİV-də reklamın effektliliyinin azalması müşahidə olunur. İmic reklamı kampaniyalarının dəyərinin artmasını da bura əlavə etmək lazımdır. - Artıq bazarlıq edilməsi həzz almaqla və ləzzətli məşğuliyyətlə assosiasiya olunmur. Savadlı istehlakçılar öz vaxtlarını yüksək qiymətləndirir və bazarlığa çox vaxt sərfi tələb edən darıxdırıcı məşğuliyyət kimi yanaşırlar. Onlara bazarlığı kataloqlarla etmək daha sərfəlidir. - Birbaşa marketinq istehlakçılara dərhal bir neçə fayda verir. O, bazarla kommunikasiya yaradılmasında böyük seçim imkanları yaradır, müraciətlərin fərdiləşməsini və uzunmüddətli qarşılıqlı əlaqələrin qorunub saxlanmasını təmin edir. Strateci baxımdan birbaşa marketinq istehsalçıya vasitəçiləri qabaqlamaq və ən nüfuzlu vasitəçilərdən asılılığını zəiflətmək imkanı verir. - Nəhayət, böyük hesablama gücünə və disk tutumuna malik ucuz kompüterlərin meydana çıxması istehlakçılarla bütün kommersiya kontaktlarını əhatə edən iri məlumatlar bazasından istifadə edilməsinə şərait yaradır. Sonradan bu informasiya fərdi kontaktlar üçün xüsusi müraciətlərin hazırlanmasında istifadə edilir. Burada iqtisadi aspekt, yəni marketinq xərclərinin effektliliyinin yüksəldilməsi də az əhəmiyyət kəsb etmir. Birbaşa marketinqi tətbiq edən kompaniyaların sərəncamında potensial 66 istehlakçıların əhatə edilməsinin çoxsaylı metodları - ənənəvi şəxsi görüşlərdən İnternetdə onlayn-ticarətə kimi metodları vardır. Birbaşa marketinqin ən vacib aləti birbaşa poçt göndərmələri, kataloqlarla ticarət, telemarketinq, əks əlaqəli televiziya marketinqi və onlayn-marketinq hesab olunur. - Son illərdə birbaşa poçt göndərmələri çox populyarlaşmışdır. Bu, bazara yüksək «seçimlə» yanaşmağa imkan verən fərdi məlumatlar bankının inkişafı nəticəsində mümkün olmuşdur. Məsələn, orta avropalı il ərzində poçtla 46, orta amerikalı isə 200-ə yaxın kommersiya təklifi alır. - Telemarketinq və ya telefon marketinqi sürətli inkişaf dövrünü yaşayır. Bu, ilk növbədə, danışıq haqqı zəng edən tərəfindən ödənilməyən telefon nömrələrinin mövcudluğu sayəsində mümkün olmuşdur. Telemarketinqin başlıca üstünlüyü telefonla zəngetmə imkanının olmasıdır. Təcrübəsi olmayan ticarət işçisi gün ərzində 50 dəfədən artıq zəng etmək qabiliyyətindədir. Müqayisə üçün onu qeyd etmək kifayətdir ki, ticarət nümayəndəsi il ərzində güclə 300 şəxslə görüşə bilir. İxtisaslı ticarət işçisi isə gün ərzində bir neçə yüz dəfə telefonla zəng edə bilər. - Televiziya marketinqi məhsulları inamla nümayiş etdirən və sifarişlər vermək üçün tamaşaçılara haqqı (zəng edən tərəfindən) ödənilməyən telefon nömrələri elan edən televiziya roliklərindən ibarətdir. Avropada distant ticarətin bu forması hələ kifayət qədər uğur qazanmamışdır. Birbaşa marketinqin bu forması, ilk növbədə, satışında nümayiş effektliliyi mühüm əhəmiyyət kəsb edən məhsullar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Birbaşa sifariş marketinqi informasiya bazası olan marketinq sisteminin yaradılmasını nəzərdə tutur. Bu sistem istehlakçılarla birbaşa kommunikasiyanın yaradılmasını və onların aydın ifadə olunan reaksiyasını tələb edir. Birbaşa marketinqin ən başlıca məziyyətlərindən biri keçirilən tədbirlərə istehlakçıların bütün cavablarının, reaksiyasının ölçülə bilməsidir, yəni marketinq üzrə menecerlər müxtəlif yanaşmaların effektliliyini qiymətləndirmək imkanlarına malikdirlər. Bundan başqa, birbaşa marketinq gələcəkdə keçiriləcək kampaniyaların sınaq «yoxlamalarının» keçirilməsinə imkan verir. Bu da marketinq təklifinin rəqiblərin diqqətini cəlb etməyəcəyinə təminat verir. 67 İnteraktiv marketinqin formalarından biri də onlayn ticarətidir. Hal-hazırda onlayn-ticarəti Avropada öz inkişafının başlanğıc mərhələsindədir. Lakirn gələcəkdə onun sıçrayışlı artımı gözlənilir. Fransada İnternetin 1 mln. istifadəçisi vardır ki, onların yalnız 5%-i Şəbəkə vasitəsilə 150 mln. frank məbləğində bazarlıq edir. Bu, «Minitel» vasitəsilə həyata keçirilən satışın həcmilə müqayisədə çox cüzi məbləğdir. Belə ki, 1997-ci ildə «Minitel»in dövriyyəsi 8 mlrd. frank təşkil etmişdir ki, bunun da 1,5 milyardı yalnız biletlərin payına düşür. 1997-ci ildə ABŞ-da onlayn rejimində həyata keçirilən satınalmalarının həcmi 16 mlrd. frankın ekvivalenti olan məbləğ təşkil etmişdir. Bir sıra sektorlarda elektron ticarət birbaşa ənənəvi ticarət formaları ilə rəqabət aparır. Bu mübarizə kompyuter avadanlıqları («Dell» kompyuterləri), audio və video yazılışlar (Music Boulevard), kitab (Amazon və Barnes & Noble Inc.) və turist putyovkaları (Otto Versand) bazarlarında daha kəskin xarakter almışdır. Onlayn ticarəti sahəsində toplanmış təcrübənin təhlili aşağıdakı nəticələrə gəlməy imkan verir: Birincisi, elektron kommersiya birinci növbədə istehlakçılara faydalıdır. Çünki onlar evdən və ofisdən bayıra çıxmadan Şəbəkədə məhsullar, rəqiblər və qiymətlər haqqında istənilən qədər müqayisəli informasiya tapa bilər. İstehlakçılar, xüsusən də kompyuter texnologiyası haqqında ətraflı bilgilərə malik olan gənclər təklifi qiymət, effektlilik, keyfiyyət kimi obyektiv meyarlarla qiymətləndirə bilirlər. İkincisi, şəbəkədə qiymətlərin maneəsiz müqayisəsi elektron kommersiyanın qiymət rəqabətini stimullaşdırmağa imkan yaradacaqdır. Üçüncüsü, praktiki olaraq İnternetdə daima tələblə təklif arasında konfrontasiya müşahidə olunduğundan elektron kommersiya həm qiymətlərin dəyişməsinə və təshih (korrektə) edilməsinə, həm də bu prosesin sürətlənməsinə səbəb olacaqdır. Məsələn, qiymətqoyma siyasətini gəlirlərin idarə edilməsi metodu əsasında hazırlayan təşkilatlar (aviakompaniyalar, mehmanxanalar və s.) bu situasiya ilə qarşılaşırlar. Kiçik ixtisaslaşmış tacirlər elektron mağazanın saxlanmasının dəyərinin nisbətən aşağı olmasını nəzərə alaraq İnternet vasitəsilə çox asanlıqla dünya bazarlarına çıxa və ən nüfuzlu ticarət şəbəkələrilə birbaşa rəqabət apara bilərlər. 68 İzah edilənlərdən belə aydın olur ki, distant ticarətin bir çox illər ərzində tətbiq edildiyi istehsal təyinatlı məhsullar bazarı elektron kommersiyanın tətbiqinin əsas sferasıdır. Onlayn ticarətin inkişaf etdirilməsində ən vacib məsələlərdən biri elektron mağazanın necə yaradılması məsələsidir. Bu işin təşkilin C. Strauss və R. Frost elektron sövdələşməni belə təsvir edirlər: • Elektron kataloqda məhsulların təsviri və yığcam izahı verilir. İstifadəçi məhsulun təsvirinin və ya mətnin üzərində «siçanı» şıqqıldadır (basır) və onun haqqında ətraflı məlumat alır. Mətndə məhsulun müxtəlif imkan və faydaları sadalanır. • İstifadəçi məhsulu seçdikdən dərhal sonra onu sifariş verə bilər. Bunun üçün istifadəçi özü haqqında olan informasiyanı, o cümlədən kredit kartının tipini və nömrəsini müvafiq səhifədə yazmalıdır. • Elektron ödəniş sistemlərinin göndəricisi olan kompaniya tərəfindən İnternet- mağazanın serverində quraşdırılmış proqram təminatı Şəbəkə vasitəsilə dərhal kredit kartının emitentilə əlaqə yaratmağa və kartın oğurluq və yaxud bağlı olub- olmamasını yoxlamağa imkan verir. Bu qayda ilə alıcının ödəmə qabiliyyəti də yoxlanılır. Sorğuya müsbət cavab verilərsə, onda pul müvafiq hesaba köçürülür. Bununla da sövdələşmənin kommersiya hissəsi başa çatır. • Sifarişə aid məlumatlar veb-serverdən firmanın daxili serverinə ötürülür. Bu məlumatlar hər bir yeni alıcının qeyd edildiyi marketinq məlumatlar bazasında toplanır. Eyni belə bir məlumat çatdırma xidmətinin kompyuter terminalına da göndərilir. O, göndərilməsi zəruri olan bütün şeyləri hazırlayır, ixtisaslaşmış firma isə onu sifarişçiyə çatdırır. Elektron kommersiyanın serverləri üçün zəruri olan proqram təminatını ixtisaslaşmış kompaniyalardan almaq olar. Bu proqramlar distant ticarətin elektron kataloqunun hazırlanması, ödəniş sistemi, logistika və s. kimi müxtəlif funksiyaları yerinə yetirir. İnteraktiv marketinqin tətbiqi zamanı meydana çıxan ən başlıca məsələ İnternet bazarı pul qazanmaq üçün həddən çox idealdımır? sualına cavab tapılmasıdır. Çünki, 69 «şəbəkə sahibkarları» adlandırılan sahibkarların həddən az mənfəət əldə etdiklərini (və ya ümumiyyətlə, mənfəət əldə etmədiklərini) nəzərə alsaq, bu sual ritorik sual deyildir. Şəbəkə kommersiyası həqiqətən də ideal bazarın bir çox xüsusiyyətlərinə malikdir. Bura sərt qiymət rəqabəti, məhsulların differensiallaşdırılmasının zəifliyi və ticarət markalarına loyallığın sürətlə yox olması, həmçinin: • qiymətlərə dair tam informasiyanın mövcudluğu; • bütün ölkələrin tacirlərinin təkliflərinin müqayisə edilməsi imkanının mövcudluğu; • bazara daxilolma maneələrinin azlığı; • differensiallaşdırma potensialının zəifliyi; • innovasiyaların müdafiə olunmaması; • məlumatların baxılmasına istehlakçının nəzarət etməsi; • istehlakçının aldadıcı davranışı; • bütün satıcıların bazara daxilolma imkanlarının bərabərliyi aiddir. Bir çox xüsusiyyətlərinə görə xalis rəqabəti xatırladan belə bir rəqabət mühitində satıcı bazar hökmranlığına malik deyildir. Deməli, uzunmüddətli perspektivdə onun mənfəət əldə etmək potensialı da yoxdur. Onlayn-ticarətin başlıca vəzifəsi yeni rəqabət məkanında özünü differensiallaşdırmaqdan, bazarın diqqətini cəlb etməkdən, müdafiə üçün əlverişli bazar mövqeyi yaratmaqdan və institusional fərdiyyət, başqa sözlə, brend formalaşdırmaqdan ibarətdir. İstifadəçilərin cəlb edilməsi və nisbətən böyük olan bu məqsəd qrupu ilə qarşılıqlı əlaqə müxtəlif cür baş verə bilər. Əksər ekspertlər bu fikirdədirlər ki, bütün çətinliklərə baxmayaraq, gələcəkdəABŞ və Avropada onlayn-satışın həcmi kəskin sürətdə artacaqdır Lakin birbaşa marketinqin bu üstünlükərinə baxmayaraq mütəxəssislər onun bir sıra çatışmazlıqlarını da qeyd edirlər. Məsələn, C. Kvelç və X. Takeuçi mağazasız marketinqin gələcəyi ilə əlaqədar aşağıdakı konkret sualları verirlər: • Əgər poçt xərcləri iki dəfə artarsa, nə baş verəcəkdir? • Əgər şəxsi həyatın toxunulmazlığı haqqında qanunla göndəriş siyahılarının satın alınması və satışı qadağan edilərsə, nə baş verəcəkdir? 70 • Əgər kredit kartlarından istifadə «dondurularsa», nə baş verəcəkdir? Onlayn-kommersiyanın çox sürətlə inkişaf etdiyi müasir dövrdə bu suallar daha aktualdır. Çünki Avropa Komissiyası Avropa İttifaqına daxil olan ölkələrdən şəxsi həyatın qorunmasına dair qanunvericilik aktlarının zəif olduğu ölkələrə istehlakçılar haqqında informasiyanın verilməsini qadağan edən direktiv imzalamışdır. Aİ istehlakçılara aid olan şəxsi informasiyanın kibernetik məkanda yayılmasına onların özlərinin nəzarət etməsini istəyir. Buna görə də kompaniyalardan həmin informasiyanın nə məqsədlə istifadə ediləcəyinin açıq formada göstərilməsini və istehlakçılara həmin informasiyadan istifadə edilməsini qadağan etmək hüququnun verilməsini tələb edir. Bu müddəaların yerinə yetirilməsinə hər hansı bir orqan və ya təşkilat nəzarət etməlidir. 1990-cı ildə pərakəndəsatış tacirlərinin, xüsusən də iri tacirlərin özlərinin mübadilə prosesindəki roluna münasibəti ciddi surətdə dəyişdi. Əvvəllər pərakəndəsatış tacirlərinin roluna istehsalçı ilə istehlakçı arasındakı passiv vasitəçilərin funksiyası kimi baxılırdı. Pərakəndəsatış tacirləri müstəsna olaraq bölüşdürmənin fiziki funksiyalarını yerinə yetirirdilər: onlar tələb olunan vəziyyətdə, müəyyən edilmiş yerlərdə və müəyyən edilmiş vaxtda istehlakçılara məhsul təklif edirdilər. İndi vasitəçilər daha tez-tez innovasiya funksiyasını yerinə yetirir, aktiv rol oynayırlar. Beləliklə, istehsalçı və pərakəndəsatış taciri arasında güclər balansı dəyişir. Varlı ölkələrdə bu dəyişiklik sosial-mədəni həyatda baş verən mühüm dəyişikliklərlə eyni vaxtda baş verdi. Bu dəyişikliklər pərakəndəsatış tacirini iqtisadi agent rolunda çıxış etməyə və bazara daha aktiv istiqamətlənməyə vadar etdi. Əgər əvvəllər pərakəndəsatış tacirinin marağı öz mağazasından uzağa getmirdisə, indi o, marketinqin funksiyalarını tədarükat və fiziki bölüşdürmə ilə məhdudlaşdıran biznes fəlsəfəsindən imtina edir. Bütün bunlar mağazalarda strateci marketinq elementlərinin, o cümlədən mağazanan multiatributiv konsepsiyasının və mövqeyləşdirmə strategiyasının tətbiq edilməsini zəruri edir. İstehlakçı baxımından mağaza konsepsiyasına faydalar toplumu kimi yanaşmaq mümkündür. Bununla əlaqədar olaraq mağazanın multiatributiv konsepsiyasını işləib 71 hazırlamaq və bunun üçün məhsulun multiatributiv konsepsiyasından istifadə etmək zərurəti meydana çıxır. Bizim fikrimizcə, istənilən mağazaya altı xüsusiyyət və yaxud atribut xasdır ki, onların çoxuna da aktiv dəyişən kimi baxmaq olar: • Yerləşmə. İşgüzar münasibətlərin qaydaya salınması zəruri olan əhatə ərazisini və ya ticarət zonasını müəyyən edirlər. Şəhərin mərkəzi hissəsində, əyalətlərdə, şəhər ətrafında və ya regionda yerləşmə alternativ variantlardır. • Çeşid. Mağazada satılacaq məhsul xətlərinin sayı. Bura hər bir məhsul xəttinə (çeşidinə) münasibətdə məhsul çeşidinin genişliyi (məhdud və ya geniş) və dərinliyi (dayaz və ya dərin) haqqında qərarlar aiddir. • Qiymətqoyma. Qiymətin ümumi səviyyəsi (yüksək və ya aşağı ümumi gəlir), qiymətlərin səviyyəsinin aşağı salınması və qiymət stimullaşdırılması siyasəti. • Xidmətlər. Mağazanın xidmət kompleksinin genişliyi. Satışəvvəli xidmətləri (məhsulun telefonla sifarişi, iş rejimi, bəzi məhsulların geyilib ölçülməsi və s.), satışsonrası xidmətləri (çatdırma, məhsullara hər hansı dəyişikliyin edilməsi, hədiyyələrin tərtibatı və s.) və əlavə xidmətləri (kreditləşdirmə, mağazanın ərazisində kafenin, uşaq otağının, turist agentliyinin olması və s.) bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. • Vaxt. Mağazaya getməyə sərf edilən vaxt. Mağazanın yaxınlığı «açar» amil rolu oynayır, amma mağazanın açılma və bağlanma vaxtı, girişin rahatlığı, mağazada məhsulun axtarılmasının sadəliyi, növbədə durma müddəti və kassa xidmətinin sürəti də mühüm amillərdəndir. • Şərait. Mağazanın quruluşu, işıqlandırılması, boş sahəsi, musiqi tərtibatı, interyerinin tərtibatı və s. İstehlakçı mağazaları müqayisə edərkən məhz bu xüsusiyyətləri nəzərə alır. Pərakəndəsatış taciri faydalar paketinə görə rəqibdən fərqlənmək məqsədilə bu atributların unikal kombinasiyasını nəzərdə tutan mağaza konsepsiyası hazırlaya bilər Pərakəndə ticarətdə mövqeləşdirmə strategiyasının tətbiqi ticarət sektorundan asılıdır. Pərakəndə mağazaları iki parametrə: realizasiyadan əldə edilən ümumi mənfəətin səviyyəsinə (yüksək və ya aşağı) və istehlakçının axtardığı faydanın tipinə (simvolik və ya funksional) görə təsnifləşdirirlər. Deməli, biz dörd müxtəlif 72 mövqeləşdirmə strategiyasını əks etdirən ikiölçülü koordinat sistemi alırıq (3.1 saylı şəkil): • Əgər məhsul böyük ümumi mənfəətlə satılan funksional məhsuldursa (sol tərəfdə yuxarıda yerləşən kvadrat), onda biz ixtisaslaşmış mağazalarla əlaqədə oluruq. Bu mağazalar qida məhsullarının, audio və video texnikanın, kompyuterlərin, alətlərin və s. xüsusi seçilmiş çeşidini təklif edir. • Aşağı ümumi mənfəətli funksional məhsullara supermarketlərdə və hipermarketlərdə satılan «gündəlik» ərzaq məhsulları, baha olmayan mebellər, tikinti materialları, ucuz audio və video məhsulları və s. aiddir. • Yüksək ticarət əlavəli prestij məhsullar ixtisaslaşmış prestij mağazalarda satılır. Söhbət dəbdə olan paltarlardan, aksessuarlardan, zərgərlik məmulatlarından, saatlardan və s. gedir. • Aşağı qiymətlə satılan «firma-məhsullar» mağaza-diskaunterlər tərəfindən yayımlanır. Əksər hallarda bu mağazalarda məşhur məhsul markaları digər mağazalara nisbətən daha aşağı qiymətlə satılır. Pərakəndəsatış taciri mağazanın mövqeləşdirməsinin üç əsas strategiyasından: Simvolik Ümumi mənfəət Prestij m ə hsullar ı : saatlar, zin ə t ə ş yalar ı , d ə bd ə olan paltarlar v ə s. İ xtisasla ş m ı ş funksional m ə hsullar: hi-fi texnikas ı , mikrokomp ü terl ə r, al ə tl ə r v ə s. Ə rzaq m ə hsullar ı , baha olmayan mebel, tibb m ə hsullar ı Y ü ks ə k olmayan qiy-m ə t ə sat ı lan firma- m ə hsullar Funksional Aşağı Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|