Azərbayca respublikasinin insa a (ombudsman)
Yüklə 5,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İndikatorlar
- Qiymətləndirmənin davamlılığı
- İnsan Hüquqları İndikatorları
12 hazırladığı Yekun Müşahidələrdən sonra keçən müddət ərzində dövlət tərəfindən həyata keçirilmiş bütün tədbirləri təhlil etmir, eləcə də Azərbaycandakı vəziyyətlə CEDAW Komitəsinin tövsiyələri arasındakı bütün uyğunsuzluqları nəzərdən keçirmir. Hesabat dövlətin həyata keçirdiyi əsas tədbirləri və qalmaqda olan əsas boşluqları işıqlandırır. Qeyd etmək lazımdır ki, həyata keçirilən tədbirin yetərliliyini və onun hansı səviyyədə yerinə yetirildiyini müəyyənləşdirmək hər zaman mümkün olmur. Bu cür məhdudiyyət təqdim etdiyimiz tərz hesabatlara xasdır. • İndikatorlar: İndikatorlar əsas çatışmazlıqlar, daha dəqiq desək, tədbirlərin tələb olunduğu sahələr üzrə müəyyən edilmişdir. Hesabat müvafiq indikatorun hansı CEDAW/ UDİ tövsiyəsinə uyğun gəldiyini və araşdırma zamanı qaldırılmayan hansı əsas əlavə məsələləri əhatə etdiyini müəyyənləşdirir. BMT qurumları tərəfindən irəli sürülmüş tövsiyələrin bəziləri ümumi xarakter daşıdığı üçün həmin tövsiyələrə münasibətdə tələb oluna biləcək spesifik hüquqi, siyasi və digər tədbirləri hədəf götürəcək daha konkret indikatorlar hazırlanıb. Nəticədə daha geniş indikatorlar şəbəkəsi yaratmaq mümkün oldu ki, CRSH-la bağlı dövlətin artıq yerinə yetirdiyi beynəlxalq insan hüquqları öhdəliklərini də həmin indikatorlar sırasına daxil edildi. Bununla belə, qiymətləndirmə prosesini sistemli apara bilmək üçün selektiv olmaq və çox sayda indikatorları daxil etməmək əhəmiyyətli idi. Hesabat əsas diqqəti qanunlara və aparılan siyasətə yönəltmiş olsa da, təhlil struktur, proses və nəticə indikatorlarını da əhatə edir ki, bu da qanunların və siyasətin kontekstini, irəliləyiş olan və narahatıq doğuran sahələri, qanunların və yeridilən siyasətin harada arzuolunan nəticəyə nail olduğunu müəyyənləşdirməyə imkan verir. Qiymətləndirmənin davamlılığı Qiymətləndirmənin davamlılığı istiqamətində İnsan hüquqları üzrə Müvəkkilin Azərbaycanda CRSH, eləcə də CEDAW və UDİ üzrə İşçi Qrupun müvafiq tövsiyələrinin yerinə yetirilməsi üzrə illik icmalı həyata keçirməsi nəzərdə tutulub. Bu hesabatın metodologiyası əsas götürüləcək, ancaq həyata keçirilən tədbirlərin yetərliliyinin və onların hansı səviyyədə yerinə yetirilməsinin daha təkmil şəkildə qiymətləndirilməsi üçün metodologiya əlavə olaraq nəzərdən keçirilə bilər. İllik icmal bu istiqamətdə irəliləyişi izləmək və qalan uyğunsuzluqları, eləcə də yeni imkan və maneələri müəyyənləşdirmək üçün əhəmiyyətli ola bilər. İnsan Hüquqları İndikatorları İnkişaf proseslərini izləmək üçün uzun illər sosial və iqtisadi indikatorlardan istifadə edilib. Bu yaxınlarda isə insan hüquqlarının həyata keçirilməsinin monitorinqi üçün də indikatorlardan istifadə edilə biləcəyi müəyyən edildi. Yeni minilliyin əvvəlindən etibarən insan hüquqları indikatorları müəyyənləşdirilmiş, işlənib hazırlanmış və bir çox beynəlxalq təşkilatlar (OHCHR və ÜST kimi) da daxil olmaqla bir çox əlaqədar qurumlar tərəfindən istifadə edilmişdir. Metodologiyalarda və istifadə olunan terminologiyada fərqlərə baxmayaraq insan hüquqları indikatorlarının çoxu aşağıdakı ümumi xüsusiyyətləri əks etdirir: • İnsan hüquqları indikatorlarının spesifik insan hüquqları normaları və ya öhdəlikləri ilə əlaqədar olmasının etiraf edilməsi; • Sosial-iqtisadi indikatorlar spesifik norma və ya öhdəliyə aid olduqda insan hüquqlarının ölçülməsi üçün istifadə oluna bilər; • Bütün insan hüquqları və öhdəliklərini əhatə etmədiyi üçün mövcud sosial-iqtisadi indikatorlardan daha çöx indikatora ehtiyac ola bilər; • İnsan hüquqları baxımından zəruri olan indikatorların müxtəlif növləri mövcuddur. Bir çox insan hüquqları indikatorları 3 kateqoriya üzrə qruplaşdırıla bilər: (1) qanunları, müqavilələrin ratifikasiyasını və institusional mexanizmləri əks etdirən struktur indikatorları; (2) siyasət və proqramları spesifik insan hüquqları standartları ilə əlaqələndirən proses indikatorları; (3) hüququn praktikada tətbiq olunmasını nümayiş etdirən nəticə indikatorları. • Ayrı-seçkiliyin qarşısının alınması və bərabərliyin təmin edilməsi üçün məlumatların meyarlar üzrə bölünməsi çox əhəmiyyətlidir. 13 FƏSİL 1: AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ BEYNƏLXALQ İNSAN HÜQUQLARI ÖHDƏLİKLƏRİ Cinsi və reproduktiv sağlamlıq hüququ ilə yanaşı, insan hüquqlarına yaşamaq hüququ, sağlamlığın ən yüksək standartına nail olmaq hüququ, təhsil hüququ, informasiya hüququ, inkişaf hüququ və qadınlara münasibətdə bərabərlik və ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi hüququ da daxildir. Bu hüquq və prinsiplər beynəlxalq və regional insan hüquqları sazişlərində öz əksini tapmışdır. Bu müqavilələri ratifikasiya etməklə dövlətlər CRSH-na hörmət etmək, onları qorumaq və yerinə yetirmək öhdəliyi götürürlər. Onlar bunu müvafiq qanun, siyasət və proqramları qəbul edərək, eləcə də CRSH-nın təmin edilməsinə maneə törədən mövcud qanun, siyasət və praktikaları aradan qaldıraraq və ya dəyişdirərək həyata keçirirlər. Azərbaycan Respublikası 9 əsas beynəlxalq insan hüquqları müqaviləsindən 8-ni ratifikasiya etmişdir: Qadına qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv olunması haqqında Konvensiya (CEDAW), Uşaq hüquqları haqqında Konvensiya, İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt, Vətəndaş və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt, İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının qadağan olunması haqqında Konvensiya, Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında Konvensiya, İşgəncə və digər qəddar, qeyri-insani və alçaldıcı rəftar və ya cəzalandırma haqqında Beynəlxalq Konvensiya. 7 Azərbaycan Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası və Avropa Sosial Xartiyası da daxil olmaqla regional müqavilələri də ratifikasiya etmişdir. 8 Bu müqavilələr beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın üzərinə insan hüquqlarının hüququ sahəsində məcburi olan öhdəliklər qoyur. Azərbaycan Respublikasının Konstitutsiyasının (Konstitusiya) 148-ci maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminin ayrılmaz tərkib hissəsidir. 9 İnsan hüquqlarına dair beynəlxalq müqavilələri ratifikasiya etməklə dövlətlər öz üzərinə həmin müqavilələrə riayət etmələrinə dair dövri hesabatlar təqdim etmək öhdəliyi də götürürlər. Bu hesabatlar müqavilə orqanları, müstəqil ekspert komitələri tərəfindən nəzərdən keçirilir. Məsələn, CEDAW Konvensiyasının monitorinqini Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv olunması Komitəsi həyata keçirir. Saziş qurumları Yekun Müşahidələr hazırlayır ki, orada müvafiq tövsiyələr də əks olunur. Yekun Müşahidələr hüquqi qüvəyə malik olmasalar da, sözügedən sənəd tərəf dövlətlərə, mövcud boşluqlar, həmçinin insan hüquqları sahəsində öhdəliklərə uyğunluğu təmin etmək üçün zəruri olan hüquqi, siyasi və digər tədbirlərə dair məlumatı özündə ehtiva edən nüfuzlu bələdçi qismində çıxış edir. Yekun Müşahidələrdəki tövsiyələri əsas götürərək bir çox ölkələr müvafiq tədbirləri həyata keçirilər. 2009 və 2015-ci illərdə Azərbaycanın 4-cü və 5-ci dövri hesabatları CEDAW Komitəsi tərəfindən nəzərdən keçirildi. Komitə CRSH-nı da əhatə etməklə tövsiyələr əks etdirən Yekun Müşahidələr qəbul etdi. 10 CEDAW Komitəsi tərəf dövlətlərin hesabatlarını hər 4 ildən bir nəzərdən keçirir; hərçənd bəzən hesabatların dövlətlər tərəfindən gec təqdim olunması, eləcə də Komitənin iş yükünün çoxluğu səbəbi ilə gecikmələr baş verir. Azərbaycan, Uşaq hüquqları Komitəsi də daxil olmaqla, insan hüquqlarına dair digər beynəlxalq müqavilələr əsasında da dövri hesabatlar təqdim edir. Təqdim olunan qiymətləndirmə CEDAW Komitəsinin Yekun müşahidələrini əsas götürsə də digər beynəlxalq qurumlar tərəfindən irəli sürülmüş tövsiyələr də nəzərə alınmışdır. Azərbaycanda insan hüquqlarının vəziyyəti İnsan Hüquqları Şurasının Universal Dövri İcmal (UDİ) proseduru əsasında da nəzərdən keçirilmişdir. 2013-cü ildə UDİ-nin İşçi Qrupu Azərbaycanla bağlı tövsiyələr irəli sürmüşdür. Həmin tövsiyələrdə CRSH da yer alır. UDİ prosedurunun dövriliyi 4.5 ildən birdir ki, Azərbaycanın hesabatına növbəti baxışın 2017-2018-ci illərə təsadüf edəcəyi gözlənilir. 7 İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv olunması haqqında Beynəlxalq Konvensiya (qüvvəyə minib -1969, Azərbaycan qoşulub - 1992); İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt (qüvvəyə minib - 1976, Azərbaycan qoşulub -1992); Vətəndaş və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt (qüvvəyə minib - 1976, Azərbaycan qoşulub -1992); qaınalra qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında Kon- vensiya (qüvvəyə minib - 1981, Azərbaycan qoşulub - 1995); İşğəncə əleyhinə Konvensiya (qüvvəyə minib - 1987, Azərbaycan qoşulub - 1996); Uşaq hüquqları haqqında Konvensiya (qüvvəyə minib - 1990, Azərbaycan qoşulub - 1992); Bütün miqrant işçilərin və onların ailə üzvlərininhüquqlarının müdafiəsi haqqında Beynəlxalq Konvensiya (qüvvəyə minib – 2003, Azərbaycan qoşulub - 1999); Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında Konven- siya (qüvvəyə minib - 2008, Azərbaycan ratifikasiya edib – 2009). Azərbaycan Respublikası Məcburi yoxaçıxmış bütün şıxslərin müdafiəsi haqqında Konvensiyanı 6 fevral 2007-ci il tarixində imzalamış, amma hələ ratifikasiya etməmişdir. 8 İnsan hüquqlarının və əsas azadlöqlarının müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyası (qüvvəyə minib – 1953, Azərbaycan ratifikasiya edib – 2002); Yenidən baxılmış Avropa Sosial Xartiyası (qüvvəyə minib - 1996, Azərbaycan ratifikasiya edib - 2004) 9 Azərbayan Respublikasının Konstitusiyası, 12 noyabr 1995. 10 Azərbaycan, Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv olunması haqqında Konvensiya əsasında Dördüncü Dövri Hesabat, 13 noyabr 2008, CEDAW/C/AZE/4; CEDAW Komitəsinin Yekun müşahidələri nin Yekun Müşahidələri, Azərbaycan, 7 avqust 2009, CEDAW/C/AZE/CO/4. Yüklə 5,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|