Azərbayca respublikasinin insa a (ombudsman)
Yüklə 5,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
8 • Dövlət prioritet bir məsələ olaraq, dərsliklər və digər tədris materiallarını nəzərdən keçirərək, gender stereotiplərinə əsaslanan ayrı-seçkilik nümunələrini aradan qaldırmalıdır. • Dövlət cinsi və reproduktiv sağlamlıq və hüquqlar üzrə təhsilə dair tədris proqramı və müəllimlər üçün vəsait hazırlanmasını təmin etməlidir. • Dövlət İİV ilə bağlı ictimai qınağın aradan qaldırılmasını təmin etmək üçün maarifləndirmə kampaniyaları hazırlamalı və onları həyata keçirməlidir. • Dövlət qadın və digər xüsusi müdafiə tədbirlərinə ehtiyacı olan qruplar daxil olmaqla, cinsi və reproduktiv sağlamlıq məsələlərindən ən çox əziyyət çəkən şəxslərin CRSH üzrə strategiya və proqramların hazırlanmasında fəal iştirakını təmin edəcək mexanizm və prosedurlar qəbul etməlidir. • Dövlət ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması və bərabərliyin təmin edilməsi məqsədilə bir sıra məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirməlidir: əlillik, qaçqın və məcburi köçkün statusu, evlilik statusu, cinsi oriyentasiya və gender mənsubiyyəti kimi əsasları da əhatə etməklə cinsi və reproduktiv sağlamlıq üzrə disaqqreqasiya edilmiş məlumatların toplanması; məlumat çatışmazlığını aradan qaldırmaq məqsədilə təcrid olunmuş qrupların cinsi və reproduktiv sağlamlığına dair təqdiqatın aparılması; təcrid olunmş qrupların CRSH-nın müvafiq qanunlar, siyasət və proqramlar vasitəsi ilə təşviqi və qorunmasının təmin edilməsi. 9 GİRİŞ Cinsi və reproduktiv sağlamlıq hüquqları (CRSH) sağlamlıq, sağqalma, ləyaqət və digər insan hüquqlarından istifadə üçün zəruridir. Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının qadağan olunmasına dair Konvensiya (CEDAW) da daxil olmaqla insan hüquqlarına dair beynəlxalq müqavilələrlə müdafiə olunan bu hüquqlar yoxsulluqla mübarizədə əhəmiyyətli rol oynayır və Minilliyin İnkişaf Məqsədlərinə (MİM) nail olmaq istiqamətində mərkəzi amil olaraq qəbul edilmişdir. Cinsi və reproduktiv sağlamlığın təkmilləşdirilməsinin zəruriliyi beynəlxalq insan hüquqlarına dair beynəlxalq müqavilələrlə müdafiə olunmaqla yanaşı, Əhali və İnkişaf haqqında Beynəlxalq Konfrans (ƏİBK) və IV Ümumdünya Qadın Konfransında (ÜQK) da beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən bir daha vurğulanmışdır. MİM də CRSH üzrə əsas olan 3 məqsədi əhatə edir: 1. Ana sağlamlığını yaxşılaşdırmaq (Məqsəd 5); 2. İİV ilə mübarizə (Məqsəd 6); 3. Gender bərabərliyini təşviq etmək və qadınları gücləndirmək (Məqsəd 3). Ana sağlamlığının yaxşılaşdırılması ilə bağlı olan 5b saylı hədəf reproduktiv sağlamlığın tam müyəssər olmasına nail olmaqdan ibarətdir. Dövlətlər reproduktiv sağlamlıqla insan hüquqları arasında olan əlaqəni ilk dəfə olaraq rəsmi şəkildə ƏİBK çərçivəsində ifadə etmişdilər: “Reproduktiv sağlamlıq […] bütün insanların qənaətbəxş və təhlükəsiz cinsi həyat sürmək, uşaq dünyaya gətirmək və bunun nə zaman edilməsinə dair sərbəst qərar vermək imkanının olmasına dəlalət edir. Bu tərifə əsasən reproduktiv hüquqlar […] artıq milli və beynəlxalq insan hüquqları sənədləri və razılaşma çərçivələrində əks olunmuş bir sıra insan hüquqlarını əhatə edir. Bu hüquqlar bütün cütlük və fərdlərin dünyaya gətirəcəkləri uşaqların sayı, onlar arasında olan yaş fərqi və onların doğulması zamanını azad və müstəqil şəkildə müəyyən etmək, buna dair məlumat və vasitələr əldə etmək, eyni zamanda cinsi və reproduktiv sağlamlığın ən yüksək standartına nail olmaq hüququna əsaslanır. Bura həmçinin,ayrı-seçkilik və zorakılığa məruz qalmadan reproduksiya məsələlərinə dair sərbəst qərar verə bilmək hüququ da daxildir.” 2 İnsan hüquqlarının əhəmiyyəti, eyni zamanda cinsi və reproduktiv sağlamlığın yaxşılaşdırlması üçün əvəzedilməz mexanizm olmasını nəzərə alaraq, tədricən aidiyyəti müddəalar milli səviyyədə müvafiq qanun, siyasət və proqramlara daha çox nüfuz edir. Bununla yanaşı, cinsi və reproduktiv sağlamlığa dair hazırlanmış, lakin insan hüquqları müddəalarına əsaslanmayan bir sıra qanun, siyasət və proqramlar var . Bu vəziyyət aidiyyəti sahədə bir çox maneələr və ya CRSH-nın pozulmasına şərait yarada bilər. CRSH-nın reallaşdırılması maliyyə çatışmazlığı, xidmətlərin qeyri-bərabər paylanması, ayrı-seçkilik və yaxud da zərərli ənənəvi adətlərin vaxtında aradan qaldırılmaması kimi maneələrlə üzləşə bilər. Digər vacib maneələrdən biri isə CRSH üzrə aidiyyəti qanun, siyasət və proqramların yetərincə icra olunmaması ilə əlaqədardır. İnsan hüquqlarının beynəlxalq hüququ cinsi və reproduktiv sağlamlıq qarşısında olan maneələri qiymətləndirmək, nailiyyət sahələrini və irəliləyiş üçün potensial tədbirləri müəyyən etmək üçün legitim çərçivə kimi istifadə oluna bilər. Bu imkandan ruhlanaraq daha çox dövlət, milli insan hüquqları təsisatları və vətəndaş cəmiyyəti institutları cinsi və reproduktiv sağlamlığın necə yaxşılaşdırılacağını müəyyənləşdirmək məqsədi ilə CRSH üzrə qiymətləndirmələr aparmışlar. 3 2 Əhali və İnkişaf üzrə Beynəlxalq Konfransın qəbul etdiyi Fəaliyyət Proqramı, Qahirə, 1994. Nyu-York: Birləşmiş Millətlər Təşkilatı; 1995: para.7.2-7.3. 3 Nümunə üçün bax: WHO and Ministry of Health – Indonesia, Using Human Rights for Maternal and Neonatal Health: a Tool for Strengthening Laws, Policies and Standards of Care, WHO, Geneva, 2006 (http://www.ino.searo.who.int/LinkFiles/Reproductive_health_Using_Human_Rights_for_Ma- ternal.pdf) ; Kenya National Commission on Human Rights, Realising Sexual and Reproductive Health in Kenya, a Myth or Reality? Nairobi, 2012 (http://www.knchr.org/portals/0/reports/reproductive_health_report.pdf) Yüklə 5,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|