Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi və Azərbaycan
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Regional Hakimiyyətləri Konqresinin nümayəndə heyəti isə 1999-cu ilin dekabrında keçirilən ilk bələdiyyə seçkilərini müşahidə etmişdir.
Bundan əlavə, Azərbaycanın Avropa Şurası Parlament Assambleyası ilə əməkdaşlığı çərçivəsində Parlament Assambleyasının sədrləri Azərbaycana səfərlər etmiş və çoxsaylı görüşlər keçirmişlər.
Respublikanın Avropa Şurasına üzv olma prosesində daha çox 2000-ci il öz dramatikliyi ilə yadda qalacaqdır. İlin əvvəlində Avropa Şurası Parlament Assambleyasının Siyasi Komitəsinin Azərbaycan üzrə məruzəçisi Jak Bomelin hazırladığı Azərbaycanın Avropa Şurasına üzv olmaqdan ötrü Tovsiyələr Paketi respublika içtimaiyyətinə təqdim edilir4.
Tövsiyələr Paketini, onu yerinə yetirmək şərtilə, dövlət başçısı, Baş Nazir, Milli Məclisin sədri, aparıcı müxalifət partiyalarının liderləri imzalayırlar. İlkin variantda on yeddi bənddən ibarət olan həmin sənəddə Azərbaycan Respublikasının yaxın gələcəkdə Avropa standartlarına uyğunlaşdırılması məqsədilə yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulan tədbirlər, o cümlədən, Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı AŞ-ın mövqeyi açıqlanmışdır5.
Sənədin 13-cü bəndində deyilir ki, AŞPA Azərbaycan Respublikasından müəyyən öhdəliklərin qəbul olunmasını xahiş edir. Həmin öhdəliklər xarakter etibarı ilə beş qrupa bölünür. Öhdəliklərin birinci qrupunda yaxın vaxt ərzində Azərbaycanın qoşulmalı olduğu Avropa Konvensiyaları sadalanmış və qoşulma müddətləri göstərilmişdir. Söhbət aşağıdakı Konvensiyalardan gedir: 1) qəbul edilmə ərəfəsində 2 və 11 saylı Protokollarla əlavələr edilmiş İnsan Hüquqları üzrə Avropa Konvensiyasını, onun 1, 4, 6 və 7 saylı Protokollarını imzalamaq və bir il ərzində həmin sənədləri ratifikasiya etmək; 2) qəbul edildikdən sonra bir il ərzində İşgəncə və qeyri-insani, yaxud ləyaqəti alçaldan rəftar və cəza növlərinin qarşısının alınması haqqında Avropa Konvensiyasını və onun protokollarını imzalamaq və ratifikasiya etmək; 3) qəbul edildikdən sonra bir il ərzində Milli Azlıqların Müdafiəsi Haqqında Çərçivə Sazişini imzalamaq və ratifikasiya etmək; 4) qəbul edildikdən sonra bir il ərzində Regional və ya Milli Azlıqların Dilləri Üzrə Avropa Xartiyasını imzalamaq və ratifikasiya etmək; 5) qəbul edildikdən sonra iki il ərzində Sərhədyanı Əməkdaşlıq Haqqında Avropa Konvensiyasını və onunla bağlı Protokolları, habelə cinayət işləri üzrə qarşılıqlı yardım, "çirkli pulların" "yuyulmasını", cinayətkarlıqla əldə edilən gəlirlərin həbsi və müsadirəsı, məhkumların verilməsi haqqında Avropa Şurası Konvensiyalarını imzalamaq və ratifikasiya etmək, həmçinin, bu Konvensiyaların əsas prinsiplərinin tətbiqinə başlamaq; 6) qəbul edildikdən sonra iki il ərzində Avropa Sosial Xartiyasını imzalamaq, qəbul edildikdən sonra üç il ərzində onu ratifikasiya etmək və Xartiyanın prinsiplərinə uyğun siyasətin həyata keçirilməsi üçün dərhal səy göstərmək; 7) qəbul edildikdən sonra bir il ərzində Korrupsiya ilə mübarizə üzrə Cinayət Hüququ Konvensiyasını imzalamaq və ratifikasiya etmək; 8) qəbul edilmə ərəfəsində Avropa Şurasının imtiyaz və immunitetləri haqqında Baş Razılaşmanı və onun protokollarını imzalamaq və qəbul edildikdən sonra bir il ərzində ratifikasiya etmək.
Dağlıq Qarabağ konflikti ilə bağlı olan öhdəliklərin ikinci bölümündə konfliktin sülh yolu ilə həlli üçün səyləri davam etdirmək, beynəlxalq və daxili mübahisələri beynəlxalq hüququn prinsiplərinə, o cümlədən, Avropa Şurasına üzv dövlətlərin üzərinə qoyulan öhdəliklərə uyğun olaraq aradan
7
qaldırmaq, qonşuları hər hansı formada zor tətbiq etmək yolu ilə hədələməkdən birdəfəlik imtina etmək tövsiyə olunur.
Bununla əlaqədar olaraq bir sıra ziddiyyətli məqamlar ortaya çıxır. Əvvəla, müasir beynəlxalq hüquqda zor tətbiq etməklə hədələmək aşağıdakı iki hal istisna olmaqla qadağan olunur: 1) qarşı tərəfin silahlı hücumu zamanı özünümüdafiə məqsədilə; 2) sülhə təhlükə olduqda və ya təcavüz aktı zamanı BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarı ilə (BMT Nizamnaməsinin 39, 42, 51-ci maddələri). Birinci istisna hücuma məruz qalan tərəfin preroqativasına daxildir və hər bir halda onun bundan istifadə etməsi beynəlxalq hüquqa uyğundur. Fikrimizcə, AŞ tərəfindən təklif edilən öhdəliyin belə qeyd-şərtlə imzalanması daha məqsədə müvafiq olardı. İkinci istisnaya gəldikdə isə, qeyd etmək vacibdir ki, qonşu dövlət tərəfindən torpaq işğalı hər bir halda təcavüz aktıdır. Lakin indiyə kimi Azərbaycan Respublikasının xarici siyasət idarəsinin passivliyi üzündən BMT Təhlükəsizlik Şurası bunu təcavüz aktı kimi tanımamışdır.
Digər ziddiyyətli məqam beynəlxalq hüququn prinsiplərilə bağlıdır. Dağlıq Qarabağ konflikti ilə bağlı erməni tərəfi millətlərin öz müqəddaratını təyin etmə prinsipinə, Azərbaycan tərəfi isə dövlətlərin ərazi bütövlüyü prinsipinə istinad edir. Əvvəla, beynəlxalq münasibətlər tarixində bu iki prinsipin kolliziyası zamanı həmişə dövlətlərin ərazi bütövlüyü prinsipinə üstünlük verilməsi ilə bağlı çoxsaylı presedentlər mövcuddur. Digər tərəfdən, müasir beynəlxalq hüquq özünün prinsiplərindən geri çəkilməyərək millətlərin öz müqəddəratının təyin etməsinin dövlətin ərazi bütövlüyünü qorumaq şərtilə və onun çərçivəsində realizasiyasının mümkünlüyü üzərində dayanır. ATƏT-in Lissabon sammitinin Dağlıq Qarabağ konflikti ilə bağlı qəbul etdiyi sənəddə də məsələnin məhz bu cür qoyuluşu öz əksini tapmışdır. Beləliklə, müasir beynəlxalq hüquq millətlərin öz müqəddəratını təyin etmə hüququnu inkar etmədən, onu dövlətlərin ərazi bütövlüyü və insanların əsas hüquq və azadlıqlarına hörmət prinsipləri ilə məhdudlaşdırır6.
Əlbəttə, Azərbaycan Respublikasının xarici siyasət idarəsi öz üzərinə düşən funksiyaları layiqincə yerinə yetirəcəyi halda AŞ-ın Dağlıq Qarabağ konfliktinə bu mövqedən yanaşacağı şübhə doğurmur.
Üçüncü qrup öhdəliklər dövlətdaxili qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsilə bağlı olan məsələlələri əhatə edir. Orada göstərilir ki, seçkilər haqqında qanunvericilik, o cümlədən, "Mərkəzi Seçki Komissiyası Haqqında" və "Milli Məclisə Seçkilər Haqqında" Qanunlar, əvvəlki seçkilərdə iştirak edən beynəlxalq müşahidəçilərin tövsiyələri nəzərə alınmaqla, yenidən işlənilsin; növbəti bələdiyyə seçkilərinə qədər Avropanın Yerli və Regional Hakimiyyətləri Konqresinin tövsiyələrinə əsasən yerli özünüidarə orqanları haqqında qanunvericiliyə dəyişikliklər edilsin; qanunvericilik hakimiyyətinin icra hakimiyyətinə münasibətdə müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi istiqamətində islahatlar davam etdirilsin, parlamentə, hökumət üzvlərinə sorğu ilə müraciət etmək hüququndan istifadəyə şərait yaradılsın; qəbul edildikdən sonra altı ay ərzində Avropa Şurası ekspertlərinin rəyinə uyğun Cinayət Prosessual Məcəlləsi, bir il ərzində ombudsman haqqında, korrupsiya ilə mübarizə haqqında qanunlar, iki il ərzində isə korrupsiya ilə mübarizə üzrə dövlət proqramı qəbul edilsin.
Öhdəliklərin dördüncü blokunda insan hüquqları ilə bağlı aşağıdakı məsələlərin tezliklə həll edilməsi tələbi qoyulurdu;
8 Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|