Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi və Azərbaycan
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
icraatın Fransada ədalət mühakiməsi prinsiplərinə zidd olduğuna görə tələb Fransa məhkəməsi tərəfindən rədd edilir. Bir aydan sonra ərizəçi girov altında buraxılır. Bundan istifadə edən Fransa polisi onu İtaliyaya vermək məqsədilə gizli olaraq İsveçrə polisinə təhvil verir. İsveçrə polisi də öz növbəsində cinayətkarların verilməsi haqqında ikitərəfli müqaviləyə əsasən onu İtaliya hökumətinə ötürür. Ərizəçinin Fransa ərazisində həbsi və onun İsveçrə polisinə təhvil verilməsi Fransa məhkəməsi tərəfindən qeyri-qanuni hesab edilir.
Avropa məhkəməsi də öz növbəsində 5-ci maddənin tələblərinə əsasən həbsin üsulunu və gizli ötürülməni qeyri-qanuni hesab etmiş və göstərmişdir ki, bu halda tutulma məhkəmənin qərarından yan keçmək məqsədilə deportasiyanın maskalanmış formasında həyata keçirilmiş və qanuni tutulma olmamışdır15.
İndi isə Konvensiyanın 5-ci maddəsilə nəzərdə tutulan azadlıq və toxunulmazlıq hüququna qarşı yönələn qanuni halları qısa xarakterizə edək;
a) Səlahiyyətli məhkəmə tərəfindən məhkum edildikdən sonra şəxsin qanuni tutulması
Burada söhbət səlahiyyətli məhkəmənin ittiham hökmünə əsasən, azadlıqdan məhrumetmədən gedir. "Səlahiyyətli məhkəmə" dedikdə icra hakimiyyətindən və işdə iştirak edən şəxslərdən asılı olmayan səlahiyyətli məhkəmə orqanı başa düşülməlidir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 125-ci maddəsinə görə Azərbaycan Respublikasında məhkəmə hakimiyyətini ədalət mühakiməsi yolu ilə yalnız məhkəmələr həyata keçirirlər. Məhkəmə hakimiyyəti Konstitusiya, mülki və cinayət məhkəmə icraatı vasitəsilə və qanunla nəzərdə tutulmuş digər vasitələrlə həyata keçirilir. Məhkəmələrin səlahiyyətlərinin dəyişdirilməsi məqsədilə müəyyən olunmamış hüquqi üsulların tətbiq edilməsi və fövqəladə məhkəmələrin yaradılması qadağandır.
Eyni zamanda, məhkəmə ittiham hökmü ilə azadlıqdan məhrumetmə növündə cəza təyin edərkən əmin olmalıdır ki, hər hansı digər cinayət hüquqi təsir tədbiri məhkumun islah olunması üçün kifayət etmir. Azərbaycan Respublikasının cinayət qanunvericiliyi bu tələbləri özündə əks etdirir (CM-nin müvafiq maddələri ).
b) Məhkəmənin qanuni qərarına əməl etməməsinə görə və ya qanunla nəzərdə tutulan hər hansı öhdəliyin yerinə yetirilməsini təmin etmək məqsədilə şəxsin qanuni həbs olunması və ya tutulması
Komissiya və Məhkəmə bu növ icazəli tutulmaya məhkəmə iclasına şahidin gətirilməsini, atalığın müəyyən edilməsi üçün testdən keçməni, psixi müayinəni təmin etmək məqsədilə aparılan tutulmaları aid edir. Məhkəmə, həmçinin göstərmişdir ki, hər hansı belə öhdəlik konkret olmalı və müəyyən xarakter daşımalıdır. Qeyd edilməlidir ki, bu müddəa müqavilə öhdəliklərinə şamil edilmir. Belə ki, 4 saylı Protokolun 1-ci maddəsinə görə "heç kim hər hansı müqavilə öhdəliyini yerinə yetirmək iqtidarında olmadığına görə azadlıqdan məhrum edilə bilməz".
c) Şəxsin cinayət törətməsinə əsaslı şübhələr olduqda və yaxud onun tərəfindən hüquq pozuntusu törədilməsinin və ya əməli törətdikdən sonra qaçıb gizlənməsinin qarşısını almaqla əsaslı zərurət
33
olduqda səlahiyyətli məhkəmə orqanının qarşısına gətirilməsi məqsədilə onun qanuni həbs olunması və ya tutulması
uyğun gəlir ;
1. CPM-nin 148-ci maddəsinə görə, cinayət törətməsinə şübhə yarandıqda şəxsin tutulması. Qeyd edilməlidir ki, bu zaman Konvensiyanın müvafiq normasında işlədilən "əsaslı" ifadəsini buraxmaqla Azərbaycan qanunvericisi "tutulmanın" dairəsini bir qədər genişləndirmiş və bu da fikrimizcə, Konvensiyaya tam uyğun deyildir16.
2. Azərbaycan Respublikasının CPM-nin 155.1-155.3-cü maddələrinin tələbləri əsasında tətbiq edilən həbs qəti imkan tədbiri.
Müvafiq Avropa standartına görə hər hansı növ azadlıqdan məhrumetmə tutulmuş şəxsin məhkəmə qarşısına gətirilməsi məqsədi güdməlidir. Bu zaman azadlıqdan məhrum etmənin əsasları (Konvensiyanın 5-ci maddəsinin 1-ci hissəsinin "c" bəndində üç əsasdan söhbət gedir: 1) şəxsin cinayət törətməsində əsaslı şübhələr olduqda; 2) şəxs tərəfindən cinayət törədilməsinin qarşısını almağa əsaslı zərurət olduqda; 3) şəxsin cinayət törətdikdən sonra qaçıb gizlənməsinin qarşısını almağa əsaslı zərurət olduqda); prosedura; müddət; tutulmuş və həbs olunmuş şəxslə davranma məsələlərinə xüsusi diqqət yetirilir.
ç) Yetkinlik yaşına çatmamış şəxsin tərbiyəvi nəzarət məqsədilə qanuni qərar əsasında tutulması və ya səlahiyyətli orqanın qarşısına gətirilməsi üçün qanuni tutulması.
Burada yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin tutulma imkanı iki halla əlaqələndirilir: 1) onların nəzarətsiz qalması; 2) hüquq pozuntusu törətməsi.
Azərbaycan qanunvericisi yetkinlik yaşına çatmayan şəxslərin toxunulmazlıq hüququna xüsusi diqqət yetirmiş, onların tutulması və ya həbs edilməsinin, onlar barəsində cinayət-prosessual icraatının xüsusi qaydalarını müəyyən etmişdir. CPM-də bu məsələyə ayrıca fəsil (fəsil 50) həsr edilmişdir. CPM-nin 434-cü maddəsində deyilir ki, həbs qətiimkan tədbiri yetkinlik yaşına çatmayan şəxs barəsində müstəsna tədbir kimi və mümkün qədər qısa müddət ərzində tətbiq olunmalıdır. 433-cü maddədə isə göstərilir ki, yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin tutulması zamanı bu barədə dərhal onun valideynlərinə və digər qanuni nümayəndələrinə məlumat verilməlidir.
Yetkinlik yaşına çatmayan şəxslərin tutulması və həbsilə bağlı Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi prinsip etibarı ilə müvafiq Avropa standartlarına cavab verir.
Konvensiyanın 5-ci maddəsinin birinci hissəsinin "d" bəndində göstərilən "tərbiyəvi nəzarət" məqsədilə əlaqədar Məhkəmə göstərmişdir ki, "tərbiyəvi nəzarətin" zəruriliyinə istinad etmək uşağın həbs edilməsinə əsas vermir.
Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|