Altenranativ biznes iNKİŞaf modeli KİMİ françayziNQ
Yüklə 278,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sərbəst françayzinq
- Gümüş françazyinq və ya “açar təslimi” biznesi
- Qızılı françayzinq və ya master-françayzinq
- Biznes modeldə diqqət edilməli məqamlar
8 4.4 Françayzer-françayzi münasibətləri formaları Bu münasibətlər üzrə 4 növ françayzinq mövcuddur. Bunlar aşağıdakılardır: -
Standart/klassik françayzinq Françayzi bu françayzinqi alarkən giriş haqqı və aylıq satışdan müəyyən faiz haqqı ödəyir. Burada françayzi namizədlər diqqətlə seçilir, əmtəə nişanının istifadəsi, tədris, korporativ standartlar, nəzarət mexanizmi və digər şərtlərin yer aldığı müqavilənin notarial qaydada qeydiyyatı vacibdir. Bu növ daha çox Avropa və ABŞ-da yayılıb.
- Sərbəst françayzinq Tam sərbərstlik vəd edən və daha çox satış dileri kimi fəaliyyət göstərən françayzinq növüdür. Buraya əlavə olaraq əmtəə nişanı istifadəsi, tədris, məsləhət və xüsusi şərtlər əlavə olunur. Bu növ françayzinqdə giriş haqqı və satışdan faiz (royalti) ya olmur, ya da simvolik bir məbləğ ödənilir. Məqsəd həmin yerdə mal/xidmətlərin satış şəbəkəsinin olması və brendin tanınmasıdır. Daha çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə rast gəlinən faydalı françayzinq növüdür.
-
Gümüş françazyinq və ya “açar təslimi” biznesi Burada qarşılıqlı razılığa əsasın françayzerin özü satış/xidmət mağazasını qurur və françayziyə təhvil verir. Françayzi əlavə xərc ödəməklə tam hazır bir biznesə sahib olur.
- Qızılı françayzinq və ya master-françayzinq Qızıl françayzinq digərlərinə görə çox bahalı bir növdur. Burada françayziyə həmin coğrafi ərazidə başqalarına françayzinin təqdim olunması və biznesin inkişaf etdirilməsi hüququ verilir. Daha çox topdançılıq şərtlərinə oxşarlığı var.
9 5. Biznes modeldə diqqət edilməli məqamlar
Françayzinq sistemini yaratmaq üçün bir sıra meyarlar var ki, onlara diqqətlə yanaşmaq lazımdır. Bunlar aşağıdakılardır:
Nəzərdə tutulan mallar və ya xidmətlər təcrübədə sınaqdan keçirilibmi? Bu? françayzinin biznesə vəsait qoymağa əmin olması üçün vacibdir;
və ya ticarət markası dəstəkləyir. Bu başqa yol ilə əldə edilməsi çətin olan françayziyə qiymətli kommersiya aktivini təklif etməyə imkan vermir;
çox vaxt aparmayan olmalıdır. Bu, şirkətin dəyişməz imicinin bütün satış nöqtələrində uğurlu tirajının təyin edilməsi üçün vacibdir;
əldə olunan gəliri təmin etsin;
Mütəmadi texniki dəstək və yardımın təmin olunması, eləcə də françayzinq şəbəkəsi biznesinin inkişafi üçün mexanizm yaradılmalıdr;
6. Azərbaycan Respublikasında françayzinqin hüquqi bazasi
Azərbaycanda françayzinq biznes modelini tənzimləyən əsas qanunverilicik aktı Mülki Məcəllədir 1 . Françayzinqlə dolayısı ilə əlaqəli qanunvercilik isə Azərbaycan Respublikasının əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər, patent, sahibkarlıq, müəllif hüquqları və digər hüquqlar haqqında qanunlardır. Mülki Məcəllədə françayzinq müqaviləsinin hüquqi forması, tərəflərin vəzifələri, kommersiya sirri, tərəfdaşlıq zamanı və sonrası loyal rəqabət və s. müddəalar var. Həmçinin françayzinq hüququ münasibətlərinə tətbiq edilən aşağıdakı müddəalar yer alır 2 : - Əgər françayzinq müqaviləsinin predmetini əqli mülkiyyətdən istifadə hüquqlarının verilməsi təşkil edirsə, ona müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında, habelə patent hüququ haqqında qanunvericiliyin müddəaları tətbiq edilir. (M:731.1.) -
yaymaqla daimi məşğul olursa, bu Məcəllənin ticarət nümayəndəliyi və konsessiya müqaviləsi haqqında müddəaları tətbiq edilir. (M:731.2.) -
podrat və xidmətlər göstərilməsi) götürürlərsə, iştirakçıların hüquq münasibətlərinə bu Məcəllənin həmin müqavilə növləri haqqında müddəaları tətbiq edilir. (M:731.3.)
1 35-ci fəsil. 723-731-cü maddələr. 2 Mülki Məcəllə. 731-ci maddə
10 Yuxarıda sadalanan müddəalarla yanaşı françayzinqlə bağlı Mülki Məcəllənin müvafiq Borc 3 ,
4 , Ticari nümayəndəlik 5 , Kommersiya konsensiyası 6 , Komissiya müqavilələri 7 haqqında müddəalları tətbiq edilir. Kitabın “Əlavələr” bölməsində françayzinq müqaviləsinin nümunəsi təqdim olunub. 6.1 Françayzinqin vergi və mühasibat uçotunun xüsusiyyətləri
Françayzer tərəfindən françayziyə istifadə hüququ verilən əmtəə nişanı, əqli mülkiyyət, texnikalar və s. qeyri-maddi aktivlər mühasibat uçotu əməliyyatlarına aiddir. Bu kimi mühasibat uçotu əməliyyatları lisenziya verən və alan tərəflər arasında müqaviləyə əsaslanır. 12 saylı Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən qeyri-maddi aktivin ilkin qiymətləndirilməsi onun ilkin dəyəri əsasında aparılmalıdır. Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinə əsasən 8 , aktivlərin dəyərinə onların alınması, gətirilməsi, istehsalı, tikilməsi, quraşdırılması və qurulması üçün çəkilən xərclər, həmçinin vergi ödəyicisinin gəlirdən çıxmaq hüququna malik olduğu xərclər və əsas vəsaitlərin (vəsaitin) yenidən qiymətləndirilməsindən yaranan artım (yenidən qiymətləndirilmə nəticəsində yaranan müsbət fərq) istisna edilməklə, aktivlərin dəyərini artıran digər xərclər daxil edilir. Aktivlər kreditlər hesabına alındığı halda, kredit faizləri aktivlərin dəyərini artırmır və Vergi Məcəlləsinin 108-ci maddəsinə uyğun olaraq gəlirdən çıxılır. Milli mühasibat uçotu standartına əsasən qeyri-maddi aktivlər - bu, maddi-əşya tərkibinə malik olmayan təsərrüfat fəaliyyətində istifadə edilməsi yaxud idarə edilməsi üçün təsərrüfat subyekti tərəfindən (məxsus olan) nəzarət olunan, həmçinin uzun müddət ərzində (bir ildən artıq) istifadə üçün nəzərdə tutulmuş əmlak obyektləridir. Muhasibat uçotunda təsərrüfat subyektlərinin qeyri-maddi aktivlərinin tərkibində patentlər, lisenziyalar, intellektual mülkiyyət, əmtəə nişanları (firma markaları və dərc edilən adları daxil olmaqla), müstəsna hüquqlar, kompüter proqram təminatı, müəllif hüquqları, müştərilən siyahıları, lisenziyalar, marketinq hüquqları, idxal kvotaları, təşkilati xərclər (yeni təsərrüfat subyektinin yaradılması üzrə “start (başlanğıc) xərclər” kimi adlandırılan məsrəflər), nou-hau, bazar haqqında bilik, qudvil (firmanın qiyməti), texniki bacarıqlar və s. öz əksini tapır. Qeyri-maddi aktiv yalnız aşağıdakı hallarda aktiv şəklində nəzərə alınır, əgər:
3 Yenə orada. 37-ci fəsil. 739-746-cı maddələr 4 Yenə orada. 38-ci fəsil, 747-751-ci maddələr 5 Yenə orada. 42-ci fəsil. 789-799-ci madələr 6 Yenə orada. 43-cü fəsil. 800-807-ci madələr 7 Yenə orada. 44-ci fəsil 44, 808-821-ci maddələr 8 Maddə 143. Yüklə 278,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|