13
françayzinqdə də mövcud ola bilər, lakin bir çox hallarda bu, müqavilənin bütün məğzi deyil, yalnız
bölmələrindən biri olacaq.
Lisenziyalaşdırma və nou-hau üzrə razılaşmalar. Bu müqavilələr əsasən, eyni növ sazişləri
təşkil edirlər. Lisenziya sövdələşmə zamanı bir tərəfin digər tərəfə müəyyən funksiyaları yerinə
yetirmək üçün icazə verməsidir. Nou-hau üzrə müqavilə isə lisenziya müqaviləsinin xüsusi növüdür,
əsasən istehsalat prosesi və ya komplektləşdirici məmulata münasibətdə bağlanılır. Bu növ müqavilələr
patent və ya əmtəə nişanından istifadə əsasında meydana gəlir və adətən, mal və ya komplektləşdirici
məmulatın istehsalına icazə verir. Lisenziyanı verən (lisenziya sahibi-françayzer) yalnız bir biznes ilə
məğul ola bilər: lisenziya sahibi lisenziya müqavilələri və ya nou-hau üzrə müqavilələrə müvafiq olaraq
fəaliyyətini istənilən digər fəaliyyət növləri ilə birləşdirə bilər.
Distribütor kimi lisenziya sahibi də müstəqil biznesmendir. Lisenziya sahibi ona hüquqları
verən şəxsin adından və ya onun tapşırığı ilə hərəkət etmir. Bu razılaşma françayzinqin sahibkarlıq
formasına olduqca yaxındır (oxşardır), lakin onunla fərqlənir ki, lisenziya sahibi hər hansı məcburi
sistemə tabe olmamalıdır.
Təcrübədə françayzinqin bu formalardan nə ilə fərqləndiyinə diqqət yetirək. Ət məhsulları istehal
edən və öz xətlərinin birində hamburgerin istehsalına başlayan şirkətin timsalında buna baxaq. Təcrübə
hamburgerlərin yaxşı satıldığını və onlara böyük tələbatın olduğunu göstərir. Marketinq şöbəsinin gənc
əməkdaşı şirkətə hamburgerlərin satışı üzrə yeni şəxsi restoranı açmağı təklif edir. Şirkət bu ideyanı
həyata keçirir.
Beləliklə, farnçayzinq sadəcə alternativ həll deyil, həmçinin öz biznesini genişləndirmək üçün
istifadə edilə biləcək, istehsalçı, topdansatış və pərakəndə satış tacirinin arsenalında olan daha bir
vasitədir. Buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki, françayzinq sistemi demək olar ki, istənilən işgüzar
fəaliyyət növü üçün tətbiq oluna bilər. Lakin bu, istənilən biznesin françayzinq ilə uğurlu olacağı
anlamına gəlmir. Uğurlu françayzinq sistemləri adətən yeni ideyalar, patentləşdirilmiş avadanlıq və
əmtəə nişanları assosiasiyaları əsasında yaradılır. Onlar mövcud konsepsiyalara yeni yanaşmaları
nümayiş etdirirlər.
8.
Françayzinq - alternativ biznes inkişaf modeli kimi
8.1 Françayzerin qazancları
Şirkətlərin françayzer olma qərarları aşağıdakı üstünlüklər nəzərə alınaraq verilir:
1)
Biznesin yeni bazarlarda yayılması
Bu, bir şirkətin məhsul və xidmətlərinin yeni bazarlara çıxışının və tanınmağın təmin edilməsidir.
2)
Satış şəbəkəsinin səmərərli genişləndirilməsi
Bu, məhsul və xidmətlərin satış şəbəkəsinin minimum xərclə (icarə, işçi, reklam və s.)
genişləndirilməsidir.
14
3)
Əlavə biznes fəaliyyətinin olması
Françayzinq fəaliyyəti zamanı əlavə biznes sub-xidmətlərin göstərilməsi və dolayı qazanc mənbəyi
olmasıdır.
4)
Biznesin sürətli inkişafı
Bu, normal şərtlərlə biznesin və satış şəbəkəsinin genişləndirilməsinə sərf olunan vəsaiti xərcləmədən
maraqlı bir franşiza ilə qısa bir zamanda bazarda böyüməsidir. Məşhur “GroupOn internet” alış-veriş
saytı fəaliyyətə başladığı ilk ildə satış dövriyyəsi 150 milyon dollar olub. Hazırda şirkətin dəyəri 9
milyard dollardır.
5)
Reklamla yeni hədəf müştərilərin cəlb olunması
Françayzerin təşviqat və təbliğat fəaliyyəti ilə hədəf müştəriləri üçün məhsul və xidmətlər daha əlçatan
hala gəlir. Məsələn, TV kanallarında yayımlanan reklam vasitəsilə françayzinin fəaliyyət göstəridiyi
ərazidəki potensial müştərisini real müştəriyə çevirməsidir.
6)
Yeni investisiyaların cəlb olunması
Açılan hər bir françayzi mövcud biznesə qoyulan investisiyadır. Xüsusən tələbatlı məhsul/xidmətləri,
uğurlu idarəetməsi, maraqlı əməkdaşlıq şərtləri və rentabelliyi olan franşizalarda yeni investorların cəlb
olunması daha rahatdır.
7)
Yeni qazanc mənbələri
Françayzinq şəbəkəsinə daxil olan hər yeni françayzinin ödəyəcəyi ilkin ödəniş və aylıq satış
dövriyyəsindən əldə olunan məbləğ (royalti) françayzerə qazanc mənbəyi təmin edir.
8)
Yeni satış kanalları
Françayzerin məhsul və xidmətlərinin satışlarına müsbət təsir edərək yeni satış nöqtələrində ümumi
dövriyyəni artırır.
9)
Bazar payının artırılması
Bu, françayzerin məhsul və xidmətlərinin satışlının artırılması ilə bazar payının artırılması və bazarda
mövqeyinin gücləndirilməsidir.
10)
Bazar araşdırması
Hər bir françayzinin müştəri ilə birbaşa işlədiyinə görə onun tələbatlarını, istək və ehtiyaçlarını yaxşı
bilməsi və onun françayzerlə bölüşməsi marketinq araşdırması baxımından ən sağlam informasiya
mənbəyi hesab olunur.