Z. S. Musayev, K. M. M mm dov, M. S. Z rb L yev su eht yatlarin nteqras yali dar olunmasi
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
76 Çirkab sulanırdan k nd t s rrüfatında istifad edilm si iki ekoloji problemin h llind mühüm roy oynayır. bunlardan biri çirkab sularının k nd t s rrüfatında istifad etm kl yerüstü su hövz l rinin çirkl nm d n qorunması v ikincisi irin su ehtiyatlarına q na t etm kl lav torpaq sah sinin k nd t s rrüfat dövriyy sin verilm sin imkan yaratmaqdan ibar tdir. Bakı h rinin yerl diyi co rafi mövqeyin gör kanalizasiya sularının t mizl nm si stanssiyası Ab erinun c nubunda yerl n Hövsan q s b sinin ya ınlı ında in a edilmi dir. Lakin eyni zamanda bu razil r yeraltı suların su t chizatı m qs dl ri üçün istifad edildiyin gör onların çirkab suları il suvarılmasına icaz verilmir. Ba mayaraq ki, Hövsan zeytunçuluq t s rrüfatına 1000 hektardan ço zeytun, badam, eldar amının (me zola ı) suvarılmasında 30 ild n ço dur ki, çirkab sularından istifad edilir. Bakı h rinin çirkab sularının Hövsan aerasiya stansiyasında t mizl dikd n sonra Qobustan massivind suvarılmada istifad edilm si Ab eron yarımadasının ç nub hiss sini ekoloji mühafiz ba ımından n s m r li t dbir hesa edilir. Kür-Araz düz nliyind k nd t s rrüfatı bitkil rinin intensiv suvarılması kollektor-drenaj sularının h cmi bir neç d f artır. Bu suların açıq su hövz l rin , o cüml d n d unikal ekoosistem malik z r d nizin a ıdılması onların ekoloji tarazlı ının pozulmasına s b b olur, y ni t bii a arların minerallı ını artırır, biogen elementl rl , mü t lif kimy vi madd l rl v s. çirkl ndirir. Erm nistan v Gürcüstan dövl tl rinin razisind ciddi çirkl nm y m ruz qalan Kür-Araz çayının çirkl nm sini artırır v dig r trans rh d çaylarının daha da çirkl nm sin v bu suların iqtisadiyyatın mü t lif sah l rind istifad y tam yarasız v ziyy t dü m sin s b b olur. Hazırda drenaj sularının mü yy n hiss si Kür çayına, mü yy n hiss si is göll r a ıdılır. Yalnız onu qeyd etm k 77 lazımdır ki, kollektor-drenaj sularının a ıdılması Bakı h ri halisinin sas su t chizatı m nb yi olan Kür çayının suyunun minerallı ının 2,0 q, b zi hallarda is daha ço artmasına v keyfiyy tinin k skin a a ı dü m sin s b b olur. Drenaj suyunun Kür tökülm si onun duzlulu unun, bir ço pestisidl rin v dig r z z rli madd l rin miqdarının artmasına s b b olur. Drenaj suları bir ço hallarda relyefc a a ı sah l rd yer s thin çı araq orada gölm ç l rin, bataqlıqların yaranmasına s b b olur. Bu is h min razil rd antisanitariyanı gücl ndirir, bir ço st lik tör dicil rin inki afı üçün münbit rait yaradır. M lumat üçün onu dem k kifay tdir ki, Saatlı- mi li-Sabirabad bölg l rind malyariyaya tutulanların sayı orta respublika s viyy sind n 3-4 d f ço dur. K nd t s rrüfatı bitkil rinin m hsuldurlı ını yüks ltm k üçün torpa a veril n mineral gübr l rin t rkibind olan z h rli birl m l r, mü t lif pestisdl r torpaqda toplanır v sonradan atmosfer ya ıntıları il yuyulur v qrunt sularına qarı araq açıq su hövz l rini çirkl ndirir. Kollektor-drenaj sularının vegetasiya müdd tind suvarma üçün istifad edilm si sisteml rd yaranan basqını mü yy n q d r azalır. Bel ki, yu arı razil rd n ba layaraq onlardan bütün sistem boyu istifad edilm si suyun sürt inin v mailliy nin azaldı ı a a ı zonalarda göll m sin , bataqla masına, torpaqların meliorativ v ziyy tinin pisl m si hallarının qar ısını alır. Kollektor-drenaj v çirkab suları il k nd t s rrüfatı bitkil rinin suvarılmasına v orla ma torpaqların yuyulmasına aid Az rbaycan Elmi- T dqiqat Hidrote nika v Meliorasiya institutuaparılmı ço illik t dqiqat i l rinin n tic l rinin ümumil dir r k a a ıdakı tövsiy l ri vermi dir: – Mineralla mı kollektor-drenaj sularının m nb d n götürülm si, suvarma v yuma sah l rin verilm si te nologiyları razil rin konkret relyef v t s rrüfat raitind n asılı olaraq mü t lif ola bil r. Suyun m nb d n götürülm sinin iki üsulu –mobil v sstasionar qur ular tövsiy olunur. 78 Mobil qur ular SNP tipli h r k t ed n nasos stansiyaları v ya h r k t etdiril n elastiki boruların da il oldu u PPA-165 tipli aqreqatlardan ibar tdir. Kollektor-drenaj sularının daimi kanallara verilm si il istifad si d s m r lidir. –Mu an-Salyan massivind kimy vi t rkibi loridli-sulfatlı natriumlu-maqneziumlu v loridli-sulfatlı natriumlu, minerallı ı is 5 q/l- q d r olan kollektor-drenaj sularından pambıq bitkisinin münt z m suvarılması üçün istifad etm k olar. K skin su qıtlı ı mü ahid olunan ill rd is ayrı-ayrı veetasiya suvarmalarını minerallı ı 7 q/l- q d r olan sularla aparmaq olar. Suvarma suyunun çatı madı ı ayrı-ayrı azsulu il lrd is vegetasiya müdd tinin ikinci yarısında minerallı ı 12q/l- q d r olan kollektor sularını surarmada t tbiq etm k olar. – Drenaj suları il suvarmada torpa ın hesabat qatında duzların toplanmasının qarı ısın almaq üçün h r il 2500-3000 m 3 /ha t miz su normaları il arat aparılması lazımdır. Bu t dbirin t miz su ehtiyatlarının kifay t q d r oldu u payız-yaz aylarında aparılması tövsiy olunur. – Qrunt sularının minerallı ının a a ı oldu u sah l rd k nd t s rrüfatı bitkil rinin suvarılmasında subirriqasiyadan istifad etm k tövsiy olunur. Bu üsul torpaqların s thinin b rkim sinin, onun qabıq ba la- masının, takırla masının qar ısını alır, suyun sah y verlm si üçün lazım olan enerji t l batını aradan qaldırır. Mövsüm rzind hesabat qatında toplanmı duzlar is ilin soyuq f sill rd cari v arat yumaları aparmaqla l v edilir. – T rkibind bitkil r üçün lazım olan z ngin qida madd l ri oldu una gör z rin suyu suvarma üçün daha lveri lidir. Onun suyunun duzluluq d r c si f sill r üzr 12-14q/l arasında d yi ir. D niz suyunu suvarmaya yararlılıq h ddin çatdırmaq üçün onu irin su il 1:1, 1:2, 1:3, 1:4 v 1:5 nisb tl rind qarı dırmaq t klif olunur. Bu halda irin suya q na t 50-20% arasında olur v suvarma Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|