Z. S. Musayev, K. M. M mm dov, M. S. Z rb L yev su eht yatlarin nteqras yali dar olunmasi

48
Göll rin suyunda münt z m olaraq ist r ya ayı  m nt q l rinin su il
t chizatında, ist r
kin sah l rinin suvarılmasında, ist rs  
d
heyvandarlı ın, qu çulu un, balıqçılı ın inki afında geni
kild  istifad
edilir. 
Respublikamızın göll ri sututarların (göl çök klikl rin m n yin ,
suyunun t rkibin  gör  bir – birind n f rql nir. Onlar rektonik buzlaq, 
uçqun, sürü m , relikt, çay – d r  v  s. m n lidirl r. 
Ab eron v  Qobustan  razisind ki göll rin  ks riyy tinin, Kiçik 
Qafqaz da larındakı Böyük v  Kiçik Alagöll rin göl çü urları tektonik 
yolla  m l  g lmi dir. 
Buzlaq m n li göll r
a da , Bazardüzü, Tufan, Qapıcıq,
Murovda   v   D lida ın yüks k (2800-3500m) hiss l rind
m l   g l n
göll r aiddir. Onlar  sas n qar v  buzlaq suları il  qidalanır. Bel  göll r
misal Q b l  rayonu  razisnd ki Tufangölü göst r  bil rik. 
Uçqun v  sürü m d n yaranan b nd göll ri da lıq v  qism n d
da
t yi
razil rd  ço dur. Bu m n d n olan göll r  misal olaraq 
Göygölü, Maralgölü, A gölü, Qaragölü, Z ligölünü, qanlıgölü (bunlar 
hamısı Kiçik Qafqazda yerl ir), Batabat gölünü (Na çıvan
razisind )
göst r  bil rik. 
Çay – d r  (eroziya) m n li göll r Kür – Araz ovalı ında, Kür çayı
yata ı böyunca formala mı dır. Bu göll r  Kürün a mazları da deyilir. 
Sarısu, A göl, Mehmana, Hacıqabul bel  göll rd ndir. Ab eron 
yarımadasındakı b zi göll r qalıq (relikt) göll rdir. Onlar 
z r d nizinin 
qalıqlarıdır. Qalıq göll rin ks riyy ti orlulu u il  f rql nir.  
Suyunun t rkibin  gör  respublikamızın
razisind
irinsulu v
orsulu göll r ayrılır. Da lıq razil rd  yaranan göll r bir qayda olaraq  irin 
suludur. Düz nlikl rd , da
t yi zonalarda, qism n d  alçaq da lıqda h m
irin, h m d
or göll r formala mı dır.

---

49
C dv l 1.15 
Az rbaycanın sas göll ri
Göll rin adı 
Yerl diyi yer 
irin v
 ya 
orlulu
u
Su s
th
in
in
 s
ah
si
Müt
l
q
 h
ünd
ürlü
yü
 m 
- l
n d
rin ye
ri, 
m-l
H
cmi ml
n. m
3
A zıbirçala 
(D v çi
limanı)
Ta takörpü 
(D v çi rayonu) 
or 37  -25  4  40 
Kürd
anı Ab eron yarımadası
or 3,3  -3,2  3  3 
Masazır Ab eron yarımadası
or 8,9  7,9  1,7 6,8 
Böyük or Ab eron yarımadası
or 9,2 11,8  2 12,3 
Hacıh s n Ab eron yarımadası
or 1,6 13,7 3,2 3,2 
Sarısu Kürün 
sa  sahili 
irin 67  -12  3,5 59,1 
Hacıqabul Kürün 
sol 
sahili 
irin 8,4  -19,6 2,0 12,1 
Mehmana Kürün 
sa  sahili 
irin 35  -7,8 2,3 29,6 
A göl Kürün 
sa  sahili 
irin 56,2  -5  2,2 44,7 
Qutluq Vil çay
irin 5,2  -5  3,0 5,2 
Candargöl Ceyrançöl irin 12,5  380  6 
- 
Acınohur 
Ming çevir su 
anbarından  imalda 
or 7,8 107,3 -  - 
Göygöl 
K p zd n imal  
rqd
irin 0,79  1553  0,3 29,4 
Maralgöl 
K p zd  Göygöl rası
razi
irin 0,23  1899  61  6,0 
Göygöl 
am orçay d r si
irin 0,34  2470  66  4,0 
Alagöll r
H k riçayın yu arı
a arı
irin 1  2988 -  - 
Böyük Alagöl 
Qaraba  vulkanik 
yayalası
irin 5,2  2729 9,4 24,3 
Kiçik Alagöl 
Qaraba  vulkanik 
yayalası
irin 1,2  2739  4 
- 
ıqlı Qaragöl 
H k riçayın yu arı
a arı
irin 1,76  2666  10  10,2 
P riçınqıl
Qaraba  vulkanik 
yayalası
irin 0,94  2961  5,4  2,4 

---

50
Yeraltı sular.  M lumdur ki, yeraltı sular h m d   t bii bulaqlar 
klind   t zahür edir, h m d   k hriz v  artezan quyuları vasit sil  yer 
s thin  çı arılır. Bu sular  halinin içm li suya olan t l batınının
öd nilm sind  v  suvarmada  lav  su m nb yidir.  
Respublikanın çaylarına a an suyun 16-17% - i yeraltı suların payına 
dü ür. Yeraltı suların h r il 2 km
3
-d n artı ı kin sah l rinin suvarılmasına 
v  ya ayı  yerl rinin su t chizatına s rf edilir. 
Respublika  razisind  qeyri – b rab r paylanan yeraltı suların t rkibi 
v  yatma d rinliyi da lıq
razil rd n düz nliy  do ru h r k t etdikc
k skin  kild  d yi ir.
n ço  ehtiyata malik olan yeraltı sular Qusar maili 
düz nliyind  olub, ehtiyatı 1,3 milyard m
3
  t kil edir. Respublika üzr
yeraltı sularla  n az t min olunan  razi Ab eron yarımadasıdır. 
Kür – Araz ovalı ında yatma d rinliyi az olan qrunt sularının
mineralla ma d r c si yüks k olur. Bl  hallarda yatma d rinliyi 1-5 m olan 
qrunt suları b z n yer s thin  çı araq ( üsusi il  suvarma mövsümünd ),
t s rrüfat i l rin  maneçilik tör dir. Qanı  –  yriçay vadisind   L nk ran 
ovalı ında qrunt suları
n ço
3-5 m  d rinlikd  yayılır. Qrunt sularının
yatma d rinliyinin az oldu u v  ya ud kiçik sah l rd  s th  çı dı ı yerl rd
me l r, ç m nl r, ç m n - bataqlıqlar formala ır. Respublikamızın da lıq
razil rind  qrunt suları eyli d rind  yerl ir.
Qrunt sularını qidalandıran ba lıca m nb l r ya ı , yerüstü sular, 
kanal v  hidrote niki qur ulardan sızılan sulardır. M hz, ona gör   d , iri 
çayların, kanalların, su anbarlarının ya ınlı ında qrunt sularının s viyy si
yüks k olur. Aran rayonlarında suvarma qrunt sularının rejimini mü yy n
ed n amill rd n biridir. Suvarma mövsümünd  torpa a sızılan suların
hesabına qrunt sularının s viyy si s th  ya ınla ır, dig r dövrl rd  onların
s viyy si yenid n a a ı dü ür. 

---