9
3. Jinslarning texnologik xarakteristikasi (tavsifi)
va tog‘ jinslarining tasnifi
Konda burg‘ilash-portlatish ishlari samaradorligiga kon jinslari ning
texnikaviy xususiyatlari xarakteristikasi ta’sir etadi. Bular tog‘
jinslari-
ning mahkamligi, abrazivliligi, burg‘ilanuvchanligi, portlatuv chanligi,
maydalanuvchanligi, darzliligi, parchalanuvchanligi va bosh qalardir.
Tog‘ jinslarining tasnifi birinchi marta 1836-yili tuzilgan bo‘lib,
uning asosida hajm birligidagi jinsni massivdan ajratib olishga sarfla
-
nadigan porox, yondiruvchi sham va ishchi kuchi sarflanishi yotadi.
Shundan so‘ng boshqa mualliflar tomonidan ham tog‘ jinslarining
yangi tasniflari ishlab chiqilgan.
Konchilik ishlarida keng qo‘llaniladigan tasnif tog‘
jinslarini
proffessor M. M. Protodyakonov tomonidan 1910-yili ishlab chiqilgan
parchalashga oid tasnif hisoblanadi.
Tog‘ jinslarining mahkamligini
baholashda professor M. M. Pro-
todyakonov shkalasiga muvofiq koeffitsiyent
f
namunani bir o‘qli siqi-
lishga (σ
sm
) ko‘rsatadigan vaqtli qarshiligining yuzdan bir bo‘lagi bi-
lan aniqlanadi. Yumshoq va mahkam tog‘
jinslari uchun mahkamlik
koeffitsiyenti birligini baholashda bir xil bo‘lmasligi maqsadga mu
-
vofiq keladi. Yumshoq jinslar birlik bahosi 100 kg/sm
2
dan kichik
bo‘lishi, mahkam jinslar uchun kattaroq bo‘lishligi asoslanadi.
Jinslarni burg‘ilashga sarflanadigan asosiy vaqtni
quyidagi
sharoitda aniqlash mumkin. Burg‘ilash uchun perforatorga beriladi-
gan siqilgan havo bosimi 5 kgs/sm
2
, burg‘ilovchi koronkaning diamet-
ri 42 mm, shpurning yo‘nalishi gorizontal, burg‘ilash ishi pnevmatik
ko‘targich yordamida amalga oshiriladi.
Burg‘ilanish uchun etalon sifatida ПР-30К va ПР-22 perforator
-
lari qabul qilingan. Burg‘ilash vaqtida suv
bilan yuvilgan shpurning
me’yoriy chuqurligi 1,5 m deb belgilangan. Shunday qilib,
konchilik
sanoati tarmoqlarida burg‘ilashga sarflanadigan yagona me’yorlash
vaqti ishlab chiqilgan.
Dostları ilə paylaş: 
