15
Zarbali burg‘ilashda, ponaga o‘xshash o‘tkirlangan asbob skvaji-
na o‘qi yo‘nalishida jinslarga qisqa muddatli zarbali kuchi ta’sirida il-
garilab skvajina tubiga botib boradi. Bu bilan o‘q yo‘nalishdagi statis-
tik kuchaytiruvchi kuch skvajina tubidagi jinslar bilan kontakti juda
kichik ochiqlikda bo‘lganida, kontakt hosil qilish uchun kerak bo‘ladi.
Burg‘i asbobi skvajina tubiga zarba berganidan so‘ng, ko‘tarilib, bi-
ror burchak bilan navbatdagi zarbani jinslarning boshqa joyiga berish
uchun uriladi. Asbobni burish uchun zarur bo‘lgan buruvchi moment
deyarli kichik o‘lchamga ega.
Agar burg‘i asbobini aylantiruvchi
mexanizmlar bilan zarba be-
ruvchi mexanizmi bir korpusga joylashtirilgan bo‘lsa, bunday mashi-
nani
perforator
deb ataydilar. Aylanish mexanizmi, porshen ilgar-
ilab zarba berganidan so‘ng, uning orqaga qaytish energiyasi ta’sirida
harakatga keladi. Burg‘i kallagining bunday tuzilish prinsipi perfora-
torning gelikoidal juftligida amalga oshirilgan.
Bu mashinalar zarba-
lab-burilma kuch hosil qilib ta’sir etuvchi mashinalar qatoriga kiradi.
Perforator alohida reduktorli dvigatel yordamida burg‘ilovchi asbobni
aylantiradigan bo‘lsa, bunday perforatorning burg‘ilovchi asbobi mus-
taqil harakatga keltiriladi. Zarbalovchi mexanizm skvajinaga burg‘i as-
bobi ortidan tushib boradi. Uni botiruvchi deyiladi. Burg‘ilash mashi-
nalari pnevmatik, gidravlik va elektr energiyalar bilan ishlatiladi.
Burg‘ilashdan hosil bo‘lgan jinslarning mayda bo‘laklari va
burg‘i uni shpur va skvajinalar
tubidan siqilgan havo, suv, havo-suv
ara lashmasi yoki vakuum hosil qilish bilan tozalanadi. Shuning
uchun burg‘ilash quyidagicha bo‘ladi: suv bilan yuvib burg‘ilash,
suv-havo aralashmasi bilan burg‘ilash va changni so‘rib olish yo‘li
bilan burg‘ilash.
Shpur va skvajinalarni puflab burg‘ilashda changni so‘rib filtr
-
lovchi qurilma qo‘llaniladi, chang so‘rg‘ichsiz burg‘ilash taqiqlanadi.
Suv bilan yuvib burg‘ilashda suv burg‘i o‘qi yo‘nalishida burg‘i shtan-
gasining «markazidan» yoki uning yon tomonidan berilishi mumkin.
Suv bilan markaziy yuvish usulida suv burg‘iga burg‘i kallagi orqali
maxsus trubkada uzatiladi, yonlama yuvish usulida esa suv burg‘iga
mufta
orqali uzatilib, burg‘i kallagining old qismida uchrashadi.
Ba’zi muallifiar yana zarbali-burilmali burg‘ilash usuli ham
mavjud deb hisoblaydilar va bu usulga perforator bilan burg‘ilash
usulini kiritadilar. Lekin shuni qayd qilish kerakki, perforator bilan
burg‘ila shda aslida zarbali burg‘ilash usuli amalga oshiriladi.